Γράφει η Γιώτα Δημητρίου
Eφαρμοσμένο Θέατρο
Αφιέρωμα στον Augusto Boal (1931-2009)
Όπως ανέφερα στο άρθρο της περασμένης εβδομάδας, αυτή η στήλη θα είναι αφιερωμένη στα διάφορα είδη και δρώμενα του θεάτρου. Άρα ξεκινώ αυτό το ταξίδι με αναφορά σε ένα είδος θεάτρου που είναι και από τις ειδικότητές μου, με αφιέρωμα στον εκλίποντα Augusto Boal (16/03/1931 – 02/05/2009), ο οποίος υπήρξε σημαντικός παράγοντας στην εξέλιξη αυτής της μορφής θεάτρου.
Το εφαρμοσμένο θέατρο είναι ένας γενικός όρος για την ευρύτερη χρήση της πρακτικής θεάτρου σε ένα συγκεκριμένο κοινωνικό πλαίσιο και περιβάλλον. Για την πρακτική αυτή δεν είναι αναγκαίο να τελεστή σε ένα συμβατικό χώρο θεάτρου, ούτε είναι φτιαγμένο για ανθρώπους που έχουν θεατρικές γνώσεις, αλλά για το ευρύτερο κοινό. Αυτό το είδοςθεάτρου μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν θεραπευτικό μέσο, καθώς και για διδακτικούς/επιμορφωτικούς σκοπούς.
Ο στόχος του είναι αύξηση της ευαισθητοποίησης συγκεκριμένων ζητημάτων στην κοινωνία. Ένας σημαντικός παράγοντας του εφαρμοσμένου θεάτρου είναι πως το κοινό περιπλέκεται στην ίδια την πράξη με το να συμμετέχει σε θεατρικά παιχνίδια, αυτοσχεδιασμό, κ.α. Σπάει το τείχος που χωρίζει το κοινό και τους ηθοποιούς και συνπεριλαμβάνει το κοινό στην πράξη, μερικές φορές υπάρχουν και ηθοποιοί που συμβάλλουν και άλλες φορές, στις περισσότερες δηλαδή,το κοινό είναι οι ηθοποιοί.
Ο Augusto Boal ήταν Βραζιλιάνος, θεατρικός σκηνοθέτης, συγγραφέας και πολιτικός. Ήταν ο ιδρυτής του “Θεάτρου των Καταπιεσμένων” (Theatre of the Oppressed), μια θεατρική μορφή που χρησιμοποιείται αρχικά στα ριζικά δημοφιλή κινήματα εκπαίδευσης και βρίσκεται κάτω από την “ομπρέλα” της μορφής του εφαρμοσμένου θέατρου. Ο Boal χαρακτηρίζεται ως ο πατέρας του εφαρμοσμένου θεάτρου, αφού τα δημιουργήματα του χρησιμοποιούνται έως σήμερα σε όλο τον κόσμο. Πιστεύει ότι θέατρο μπορούν να κάνουν όλοι, γιατί είναι ένας τρόπος έκφρασης έμφυτης στον άνθρωπο.
Το Θέατρο Φόρουμ είναι μία θεατρική μέθοδος του “Θεάτρου των Καταπιεσμένων” που εμπνεύστηκε ο Augusto Boal με σκοπό την ενεργή συμμετοχή των πολιτών ανεξαρτήτως προέλευσης, μόρφωσης και κοινωνικής θέσης. Το Θέατρο Φόρουμ τοποθετεί τον θεατή στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος της θεατρικής πράξης, καθιστώντας τον πρωταγωνιστή, ούτως ώστε να γίνει πρωταγωνιστής και στην πραγματική του ζωή.
Εφαρμοσμένο θέατρο στην Κύπρο
Θα μπορούσα να έχω αναλάβει ένα τέτοιο έργο στην Κύπρο αφού ήδη έχω χρησιμοποιήσει το εφαρμοσμένο θέατρο για την έρευνα μου. Από τη δική μου γνώση, είναι προφανές ότι αυτή η πρακτική του θέατρου ειναί περιορίσμένη στην Λάρνακα και γενικότερα στηνΚύπρο. Το 2010-2011, ενώ έκανα την έρευνα του Μεταπτυχιακού μου στις θεατρικές σπουδές στο Πανεπιστήμιοτου Hull, είχα φτιάξει μια μέθοδο εφαρμοσμένου θέατρου, που μπορεί να χρησιμοποιηθεί από youth workers να για τη γεφύρωση του χάσματος μεταξύ των νέων και των ενηλίκων. Αυτή ήταν μια έρευνα που διεξάχθηκε στις πιο άπορες περιοχές του Ηνωμένου Βασιλείου, όπου συγκέντρωσα μαρτυρίες από κάτοικους 13-17 χρόνων, με θέμα την “καταπίεση” τους, στο πλαίσιο της ύπαρξης ενός νεαρού ατόμου στην κοινωνία.
Ίσως θα μπορούσε να είναι κάτι που αξίζει να εξετάσω στο μέλλον, με ένα παρόμοιο έργο στην Κύπρο. Έχω όμως μαζέψει πληροφορίες σχετικά με τις τοπικές οργανώσεις που χρησιμοποιούν αυτή τη μορφή του θεάτρου για την κοινωνική μας συνοχή, ένα από αυτά είναι τo σωματείο TheatreEtc. Αποτελείται από άτομα δραστήρια στον τομέα των τεχνών και της εκπαίδευσης που συνεργάζονται με κοινό στόχο την ανάπτυξη πρωτοβουλιών που προωθούν τη χρήση του θεάτρου και άλλων τεχνών ως μέσα διαλόγου και ευαισθητοποίησης γύρω από διάφορα κοινωνικά και πολιτιστικά θέματα.
Το σωματείο στηρίζει τη συνεργασία μεταξύ καλλιτεχνών, εκπαιδευτικών και άλλων επαγγελματιών που ασχολούνται με τα κοινωνικά δρώμενα, σε δημιουργικές πρωτοβουλίες που καταπιάνονται με κοινωνικά θέματα και εμπλέκουν άτομα διαφόρων ηλικιών, με στόχο να ενημερώσουν, να προβληματίσουν και να αναπτύξουν διάλογο. Το σωματείο είναι ενεργό από τις αρχές του 2010 και είναι ανοικτό σε ιδέες και εισηγήσεις που φέρνουν κοντά ομάδες ατόμων που έχουν ως κοινό ενδιαφέρον τη χρήση των εκφραστικών τεχνών ως εργαλεία που υποβοηθούν την προσέγγιση θεμάτων που απασχολούν την Κυπριακή κοινωνία.
Το TheatreEtc. διοργανώνει τη θεατρική κατασκήνωση για νέους Crossroads για τρίτη συνεχή χρονιά. Tαυτόχρονα, εφαρμόζει το παρεμβατικό πρόγραμμα αντιμετώπισης του σχολικού εκφοβισμού “RemovethePower” σε δημοτικά σχολεία της Κύπρου, σε συνεργασία με το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού, με τη στήριξη της Επιτρόπου για τα Δικαιώματα του Παιδιού και του Οργανισμού Νεολαίας Κύπρου. Το σωματείο ανέλαβε επίσης ενεργό ρόλο στην καλλιτεχνική επιμέλεια του φεστιβάλ YouthPower “OneStreetsFestival”. Τέλος, το TheatreEtc. αντιπροσώπευσε την Κύπρο, μεταξύ άλλων επτά Ευρωπαϊκών χωρών, στο πρόγραμμα “CurtainRaiser – Theatre of Empowerment” το Μάρτιο του 2012 στη Μάλτα.
