Αλέξης Αλεξάνδρου Ένας σύγχρονος φιλόσοφος

Έχει σπουδάσει φιλοσοφία, ζει και σκέφτετε σαν φιλόσοφος και έχει γράψει ένα βιβλίο για τη ζωή, με τίτλο “The Meaning of Life”, το οποίο μπορεί να προμηθευτεί κανείς από την Amazon. Παρόλα αυτά, λόγω ανεργίας, εργάζεται σε ένα χώρο πάρκινγκ στη πόλη μας τη Λάρνακα, χωρίς αυτό να τον ενοχλεί, όπως ο ίδιος δηλώνει. Σε μια συνέντευξη εφ’ όλης της ύλης, ο Αλέξης Αλεξάνδρου μας μιλά για τη ζωή σήμερα, για το κόσμο, για τη φιλοσοφία και φυσικά για το βιβλίο του.  Αφιερώστε χρόνο να διαβάσετε όσα λέει….πραγματικά αξίζει το κόπο!

Της Γιώτας Δημητρίου

Αλέξη κατάγεσαι από την Λάρνακα;
Γεννήθηκα και μεγάλωσα στη Λάρνακα, κατάγομαι όμως απ’ την Έγκωμη Αμμοχώστου απ’ όπου είναι ο πατέρας μου.

Τι έχεις σπουδάσει και που;
Έχω σπουδάσει φιλοσοφία στο Sheffield της Αγγλίας.

Γιατί ακολούθησες τον συγκεκριμένο κλάδο σπουδών;
Από μικρός μου άρεσε να διαβάζω βιβλία. Μ’ ενδιέφεραν πάντοτε τα βαθύτερα ερωτήματα της ζωής, όπως αν υπάρχει θεός, αν υπάρχουν αντικειμενικές αλήθειες ή αν είναι όλα υποκειμενικά, αν υπάρχει ζωή μετά το θάνατο, κτλ. Σε κάποια στιγμή ανακάλυψα τη φιλοσοφία, κι έκτοτε μου κρατάει αμείωτο το ενδιαφέρον. Αρχικά είχα και τη σκέψη να σπουδάσω ψυχολογία, αλλά μόλις διάβασα τα διδακτικά προγράμματα των πανεπιστημίων η φιλοσοφία και πάλι με κέρδισε. Πιστεύω πως σαν φιλόσοφος μπορώ ν’ ασχοληθώ και να καταλάβω και την ψυχολογία και όλες τις επιστήμες στο βαθμό που με ενδιαφέρει, ενώ σαν ψυχολόγος πιστεύω πως δε θα ανέπτυσσα τις κατάλληλες νοητικές δεξιότητες που θα μου επέτρεπαν να καταπιαστώ με οποιονδήποτε τομέα της ανθρώπινης διανόησης. Θα μπορούσα επίσης να επιλέξω κάποια βιοποριστική σπουδή, και ν’ ασχολούμαι με τη φιλοσοφία στον ελεύθερο μου χρόνο. Γνωρίζοντας όμως τον χαρακτήρα μου, ήξερα πως θα μου ήταν δύσκολο να σπουδάσω κάτι που δεν αγαπάω στ’ αλήθεια.

Πόσα χρόνια σπούδασες στο εξωτερικό;
Τρία.

Ποιες είναι οι βασικές διαφορές της Αγγλίας (όπου σπούδασες) με την Κύπρο;
Υπάρχουν περισσότερα πράγματα με τα οποία μπορεί κανείς να καταπιαστεί και ν’ ασχοληθεί στην Αγγλία. Οι άνθρωποι κι οι απόψεις τους είναι πιο ενδιαφέρον. Ο κόσμος διαβάζει περισσότερο, δεν ασχολείται μόνο με τ’ αυτοκίνητα, το ποδόσφαιρο και την εμφάνιση τους, κάτι που ανέκαθεν έκανε την Κύπρο κάπως ανιαρή για μένα. Όλες οι μορφές κουλτούρας είναι πιο ανεπτυγμένες στην Αγγλία σε σχέση με την Κύπρο.Όσον αφορά τη σπουδή συγκεκριμένα, στην Κύπρο και στην Ελλάδα έχουν την τάση να σε μαθαίνουν ποιος είπε τι, παρά να σε μαθαίνουν να δημιουργείς κάτι πρωτότυπο. Έτσι το πανεπιστήμιο αποτελεί φυσική συνέχεια του σχολείου, όπου η παπαγαλία συγχέεται με τη μάθηση. Έχω έμφυτο ταλέντο στη φιλοσοφία και από νωρίς δημιουργούσα και ανακάλυπτα. Το σχολείο, όλως παραδόξως θα πει κανείς, πάντοτε το μισούσα. Το πανεπιστήμιο εντούτοις το αγάπησα, τουλάχιστο έτσι όπως είναι οργανωμένο στην Αγγλία. Απ’ την αρχή οι καθηγητές έδιναν έμφαση στην ανεξάρτητη και πρωτότυπη σκέψη, κι όχι τόσο στην ιστορική γνώση. Αυτό μου ταίριαζε γάντι. Απ’ την αρχή ήμουν δημιουργικός. Τον πρώτο χρόνο ήμουν ο καλύτερος μαθητής όχι μόνο της φιλοσοφίας αλλά και όλων των arts subjects, δηλ ιστορία, γλώσσες, θεολογία, αυτά που εμείς λέμε ανθρωπιστικές επιστήμες, μαζί όμως κι η μουσική, το θέατρο και άλλα καλλιτεχνικά. Το πανεπιστήμιο με αντάμειψε με δυο βραβεία. Εντούτοις το σημαντικότερο φιλοσοφικό μου επίτευγμα ήταν στον τρίτο χρόνο, όταν έγραψα έκθεση για το πρόβλημα της επαγωγικής μεθόδου, (the problem of induction στα αγγλικά), που απασχόλησε μερικά απ’ τα σημαντικότερα μυαλά της σύγχρονης φιλοσοφίας, φιλόσοφους όπως τον Bertrand Russell, τον Karl Popper, και τον David Hume. Προσπάθησα να λύσω το πρόβλημα, και σ’ αυτό νομίζω απέτυχα, όπως όλοι οι φιλόσοφοι που ασχολήθηκαν. Εκεί που πέτυχα όμως ήταν πως ανακάλυψα πως αυτό το πρόβλημα το οποίο απασχολούσε τους φιλόσοφους εδώ και εκατονταετίες, ήταν στην πραγματικότητα δυο διαφορετικά προβλήματα, εξ ού και ο τίτλος της έκθεσης μου, “The Two Problems of Induction”. Η έκθεση πήρε το μέγιστο βαθμό που της επιτρέπεται, δηλαδή 85 απ’ τα 100, κι ο καθηγητής μου είπε να την ετοιμάσω για έκδοση σε ακαδημαϊκό περιοδικό. Για διάφορους λόγους δεν την έχω εκδώσει ακόμη, αλλά ο λόγος που τα αναφέρω όλ’ αυτά δεν είναι για να παινευτώ, αλλά για να υπογραμμίσω τη διαφορά μεταξύ του τρόπου διδασκαλίας Αγγλίας και Ελλάδας-Κύπρου. Δεν είμαι σίγουρος, αλλά πολύ το αμφιβάλλω αν στην Ελλάδα θα μπορούσα να πω κάτι πρωτότυπο στη φιλοσοφία τόσο νωρίς, διότι θα αφιέρωνα το χρόνο μου στο να μαθαίνω αυτά που είπαν άλλοι.

Σπούδασες φιλοσοφία….Πόσο σημαντική είναι η φιλοσοφία στις μέρες μας; Είναι;
Η φιλοσοφία θα είναι σημαντική όσο ο άνθρωπος θα συνεχίσει να σκέφτεται, με τον ίδιο τρόπο που η βενζίνη θα είναι σημαντική όσο θα υπάρχουν βενζινοκίνητες μηχανές. Υπάρχουν βέβαια δύο τρόποι με τους οποίους θα μπορούσε ένας τομέας της ανθρώπινης σκέψης να είναι σημαντικός. Πάρε την επιστήμη για παράδειγμα. Κάποτε δεν υπήρχε επιστήμη, και ως εκ τούτου δεν επηρέαζε τις καθημερινές ζωές των ανθρώπων. Απ’ αυτή την άποψη η επιστήμη ήταν κάποτε παντελώς ασήμαντη. Αντικειμενικά όμως η επιστήμη είναι σημαντική, είτε ασχολούμαστε μ’ αυτήν είτε όχι. Το ίδιο λοιπόν ισχύει και για τη φιλοσοφία. Είτε το γνωρίζουμε είτε όχι, κάθε στάση ζωής αποτελεί και φιλοσοφική θέση, και άρα κάθε στάση ζωής είναι ενδεχομένως επιρρεπής σε κάποια φιλοσοφική κριτική. Η μελέτη της φιλοσοφίας ενισχύει την αναλυτική σκέψη του ανθρώπου, κάτι που τον κάνει καλύτερο στο να εντοπίζει λογικά σφάλματα, στα οποία ακόμη κι οι επιστήμονες είναι ανησυχητικά επιρρεπείς. Η φιλοσοφία ενισχύει και την αλληλοκατανόηση, αφού σε βοηθά να καταλαβαίνεις καλύτερα τη θέση του άλλου κι όχι να την απορρίπτεις τυφλά. Θα μπορούσα να απαριθμώ για ώρες τις αρετές τις φιλοσοφίας. Πιστεύω λοιπόν πως η φιλοσοφία είναι αντικειμενικά σημαντική, είτε ασχολούμαστε μ’ αυτήν είτε όχι. Κι πιστεύω πως ευτυχώς ο κόσμος εξακολουθεί να ασχολείται με τη φιλοσοφία, δηλαδή η φιλοσοφία είναι και σημαντική στις καθημερινές μας ζωές. Οι φιλόσοφοι εξακολουθούν να αποτελούν το πάνελ πολλών τηλεοπτικών και ραδιοφωνικών εκπομπών, που σημαίνει πως ο κόσμος επιζητά την άποψη τους. Πολλές γνωστές προσωπικότητες με κοινωνική επιρροή, όπως π.χ. ο Ricky Gervais, έχουν σπουδάσει φιλοσοφία έστω κι αν κατέληξαν ν’ ασχολούνται με κάτι άλλο, κι η φιλοσοφική τους παιδεία επηρεάζει τις απόψεις και τις αξίες που προβάλλουν προς τα έξω, και άρα συνεπώς την κοινωνία. Κι ενώ στην Κύπρο και στην Ελλάδα τέτοιες μη-πρακτικές σπουδές όπως η φιλοσοφία περιφρονούνται, η επιλογή της φιλοσοφίας ως κλάδου σπουδών παρουσιάζει άνοδο στην Αμερική και στην Ευρώπη, και οι απολαβές εκεί τη βάζουν επίσης σε ψηλή θέση, στη 16^η θέση σύμφωνα με μια στατιστική έρευνα του PayScale το 2008. Στο εξωτερικό βλέπετε η φιλοσοφία δεν περιφρονείται τόσο όσο στη χώρα που τη γέννησε. Και πώς να περιφρονείται άλλωστε, όταν για παράδειγμα στα GRE scores, τα τεστ δηλαδή που χρησιμοποιούν στην Αμερική για να αξιολογήσουν αιτήσεις για μεταπτυχιακές σπουδές, οι φιλόσοφοι, σύμφωνα με μια στατιστική έρευνα στο Discover Magazine για παράδειγμα, αλλά και οποιαδήποτε έρευνα κοιτάξει κανείς, στους πλείστους τομείς παίρνουν τα καλύτερα αποτελέσματα απ’ όλους, επιστήμονες και κοινωνικούς επιστήμονες, και στους υπόλοιπους τομείς τα καλύτερα αποτελέσματα ανάμεσα στα humanities, ανάμεσα στις υπόλοιπες ανθρωπιστικές επιστήμες δηλαδή. Η φιλοσοφική παιδεία κάνει το μυαλό πολύ ευπροσάρμοστο, κάτι που οι εργοδότες στη χώρα μας δεν το εκτιμούν.

Έχεις προσπαθήσει να βρεις δουλειά στον κλάδο που έχεις σπουδάσει;
Σε αντιδιαστολή με την Αγγλία, που σπουδάζοντας φιλοσοφία μπορείς να κάνεις σχεδόν ό,τι δουλειά θέλεις, στην Κύπρο η μόνη δουλειά που μπορεί να βρει κάποιος απόφοιτος της φιλοσοφίας είναι να διδάσκει φιλοσοφία. Το βρίσκω κάπως άσκοπο να διδάσκω άτομα που έτσι κι αλλιώς έδειξαν το ενδιαφέρον τους για τη φιλοσοφία επιλέγοντας να τη σπουδάσουν. Για μένα θα ήταν σα να παραμιλούσα. Συμμερίζομαι την άποψη του Νίτσε, που είπε πως “αν θέλουμε να δούμε την πραγματική αξία ενός φιλόσοφου πρέπει πρώτα να τον διώξουμε απ’ το πανεπιστήμιο”. Η δουλειά του φιλόσοφου είναι η ίδια μ’ αυτήν των πρώτων αποστόλων του Χριστού. Η δουλειά του είναι ν’ αλλάξει τον κόσμο, κι όχι να διδάσκει σε μια αίθουσα γεμάτη με καθρέφτες. Παρόλ’ αυτά όπως πολλοί άνεργοι έχω ψάξει σε εφημερίδες, στο διαδίκτυο, έχω εγγραφεί στη δημόσια υπηρεσία απασχόλησης για ανεύρεση εργασίας, ψάχνοντας για οτιδήποτε που να μου κεντρίζει το ενδιαφέρον. Το ψάξιμο δεν απέφερε καρπούς, μέχρι που βρέθηκε η δουλειά στο παρκινγκ για την οποία μιλήσατε και στο θέμα που κάνατε στο Skala Times πριν λίγο καιρό.

Είναι γεγονός πως σήμερα λόγω ανεργίας εργάζεσαι σε ένα χώρο παρκινγκ στη Λάρνακα. Ποιος ευθύνεται για την ανεργία στη Κύπρο Αλέξη; Το παγκόσμιο σύστημα; Ο κόσμος; Το καπιταλιστικό σύστημα; Ποια η γνώμη σου;
Πρέπει πρώτα να πω πως το ότι εργάζομαι σε παρκινγκ, αν και ακούγεται ίσως άσχημο, στην πραγματικότητα είναι πολύ βολική δουλειά για μένα. Το παρκινγκ βρίσκεται ακριβώς απέναντι απ’ το κατάστημα της μητέρας μου, κι έτσι χρησιμοποιώ το κατάστημα για να μελετώ. Σε κάποια άλλη εργασία θα έπρεπε να αφιερώνω όλες τις ώρες που εργάζομαι εκεί, ενώ στο παρκινγκ, αν υπολογίσεις μόνο τις ώρες που μου παίρνει να κόβω εισιτήρια και όλα τα συναφή, ίσως να δουλεύω συνολικά μια ώρα την ημέρα. Γνωρίζω άτομα που διδάσκουν σε πανεπιστήμια. Ο φόρτος εργασίας τους είναι πολύ σημαντικότερος απ’ το δικό μου και οι απολαβές πολύ μικρές, περίπου 400 ευρώ το μήνα. Μιλώ για προσωρινούς βέβαια που διδάσκουν μόνο ένα μάθημα, κι όχι μόνιμους καθηγητές πανεπιστημίου, αλλά κι εγώ αν έψαχνα για τέτοια δουλειά μόνο κάτι προσωρινό μάλλον θα έβρισκα. Στην αρχή ανέλαβα τη δουλειά στο παρκινγκ δοκιμαστικά κι επειδή ήθελα να πάψω να επιβαρύνω τους γονείς μου οικονομικά. Στη συνέχεια όμως βολεύτηκα στη θέση αυτή, αφού όπως είπα μου επιτρέπει ν’ ασχολούμαι με τη συγγραφή και παράλληλα να βγάζω κι ένα μέτριο εισόδημα. Έχω διάφορες ιδέες όμως για το μέλλον κι ελπίζω κάποτε να μπορέσω να βγάζω το εισόδημα μου με τρόπο που να με ικανοποιεί περισσότερο. Όσον αφορά τις αιτίες της ανεργίας, σίγουρα όλα όσα ανέφερες ευθύνονται το καθένα εν μέρει. Θα μπορούσε να αναλύει κανείς για ώρες τα προτερήματα ή μη του κάθε οικονομικού συστήματος, της κυβέρνησης μας, κτλ, κι υπάρχουν πλήθος βιβλία και ντοκιμαντέρ που τα εξηγούν καλύτερα απ’ ότι θα μπορούσα εγώ. Λίγοι ασχολούνται όμως με την ευθύνη που φέρει ο καθένας μας. Δηλαδή, σε προσωπικό επίπεδο, πιστεύω πως ο καθένας μας θα πρέπει να βρει ένα επάγγελμα μέσα απ’ το οποίο πραγματικά να προσφέρει στην κοινωνία γύρω του. Θεωρώ τις επαγγελματικές επιλογές των περισσότερων ανθρώπων επί το πλείστον παρασιτικές. Αυτό επηρεάζει μετά και τη χώρα. Και όσο πιο παρασιτική η χώρα, όσο μικρότερο προϊόν πραγματικής αξίας δημιουργεί, τόσο φτωχότερη γίνεται. Στην Κύπρο θα έπρεπε να ήμασταν πάμπτωχοι, αλλά ζούμε σχετικά άνετα χάρη στο ότι απομυζούμε τους τουρίστες, οι οποίοι έρχονται εδώ για το κλίμα και τη θάλασσα, πράγματα δηλαδή που δεν τα δημιουργήσαμε, απλά τα βρήκαμε έτοιμα. Δεν παράγουμε σχεδόν τίποτα που να έχει αντικειμενική αξία. Κι ούτε προσπαθούμε να αναπτύξουμε έργα που να ελκύουν περισσότερο τους τουρίστες απ’ τους οποίους εξαρτιόμαστε. Αφού είμαστε τουριστικό νησί, θα μπορούσαμε να ήμασταν επίγειος παράδεισος, με έξοχη αρχιτεκτονική και παραδεισένια πάρκα και θέατρα. Ο Κύπριος όμως δεν σκέφτεται μακροπρόθεσμα. Προσπαθεί να βγάζει χρήματα όσο μπορεί χωρίς να επενδύει.

Η ανεργία κόβει τα φτερά κάποιου που κάνει όνειρα ή τον πεισμώνει περισσότερο;
Αυτό εξαρτάται απ’ το χαρακτήρα του καθενός. Δε θα κατηγορούσα κάποιον που θα τα παράταγε. Εμένα με στηρίζουν πολύ οι γονείς μου, και οικονομικά και συναισθηματικά. Κάποιος άλλος ίσως να μην έχει αυτή την πολυτέλεια. Ναι η ανεργία με πεισμώνει, με κάνει να προσπαθώ να βρω ιδέες με τις οποίες να μπορώ να χρησιμοποιήσω αυτά που ξέρω για να βγάλω τα προς το ζην. Οι ευκαιρίες όμως για κάτι τέτοιο είναι λίγες, ειδικά στην Κύπρο. Ήθελα από μικρός να φύγω απ’ την Κύπρο. Μεγαλώνοντας όμως γνώρισα περισσότερο κόσμο, κι αποφάσισα πως η Κύπρος δεν είναι τελείως ανέλπιδη. Θυμάμαι για παράδειγμα όταν ξεκίνησε το Τολμώ της Ελίτας Μιχαηλίδου πριν τόσα χρόνια, με ξάφνιασε το γεγονός πως στην Κύπρο ζούσαν τόσοι έξυπνοι άνθρωποι με φιλοσοφικά κι επιστημονικά ενδιαφέροντα. Το ταλέντο στην Κύπρο δεν είναι ανύπαρκτο, είναι απλά σπάνιο. Πλέον χάρη και στο internet ερχόμαστε όλοι πιο κοντά.

Θα ξενιτευόσουν για να βρεις μια καλύτερη δουλειά;
Εξαρτάται. Δε θα ξενιτευόμουν για να βρω μια κάπως καλύτερη δουλειά, αλλά θα ξενιτευόμουν για να βρω μια αρκετά καλύτερη δουλειά που να ταιριάζει περισσότερο με τα ενδιαφέροντα μου.

Έχεις γράψει ένα βιβλίο. “The Meaning Of Life”. Ποιοι λόγοι σε ώθησαν να το γράψεις; Έγραφες ανέκαθεν;
Έγραφα ανέκαθεν, άρα το να γράψω βιβλίο είχε να κάνει περισσότερο με το να οργανώσω αυτά που ήδη είχα γράψει παρά ν’ αρχίσω απ’ το μηδέν. Οι λόγοι που με ώθησαν να γράψω το συγκεκριμένο βιβλίο παρά κάποιο άλλο ήταν περιστασιακοί. Μετά το τέλος των σπουδών μου δεν ήξερα με τι ν’ ασχοληθώ. Ήδη κατά τη διάρκεια του δεύτερου έτους των σπουδών μου είχα σκεφτεί κάποιες ιδέες σχετικά με το νόημα της ζωής, ένα θέμα για το οποίο αν με ρωτάγατε προηγουμένως θα δήλωνα πλήρη άγνοια, όχι μόνο εγώ αλλά και οι πλείστοι φιλόσοφοι, τόσο οι ζωντανοί όσο και οι νεκροί. Μετά από ένα χρόνο μελέτης είχα διαβάσει σχεδόν όλα όσα είχαν γραφτεί για το νόημα της ζωής σ’ όλη την ιστορία της φιλοσοφίας: τόσο λίγα ήταν δηλαδή. Αφού να καταλάβετε, εξ όσων γνωρίζω, δεν υπάρχει ούτε ένα μάθημα σε όλα τα πανεπιστήμια της αναλυτικής σχολής όπου διδάσκεται η φιλοσοφία, που να έχει τίτλο “το νόημα της ζωής”. Το νόημα της ζωής δεν αποτελεί κεντρικό φιλοσοφικό ενδιαφέρον, όπως η ηθική και η μεταφυσική, ίσως διότι κανείς δεν κατάφερε να πει κάτι αξιόλογο σε σχέση με το θέμα. Καθώς λοιπόν, σαν φιλόσοφος, έχω συχνά ερωτηθεί για το νόημα της ζωής, και δεν ήξερα τι ν’ απαντήσω, και καθώς είναι και θέμα που απασχολεί πολλούς, και για το οποίο όλοι φαίνεται να έχουν απάντηση εκτός των φιλόσοφων, αποφάσισα πως αφού είχα σκοντάψει πάνω σε κάποιες σημαντικές ιδέες για το θέμα, άξιζε να είναι αυτό το πρώτο μου βιβλίο.

Το εξώφυλλο το έχεις σχεδιάσει εσύ. Ποια η σχέση σου με την ζωγραφική;
Η μητέρα μου είναι ζωγράφος. Πάντα με ενδιέφεραν τα καλλιτεχνικά. Παρόλ’ αυτά προσωπικά πιστεύω πως δεν έχω ταλέντο σαν ζωγράφος. Έχω καλές ιδέες, αλλά μου λείπει η υπομονή. Το εξώφυλλο του βιβλίου αποτελεί πίνακα της μητέρας μου, τον οποίο έχω επεξεργαστεί στο photoshop για να δημιουργήσω κάτι που μοιάζει περισσότερο με παγκόσμιο σύμβολο σκεπτόμενου ανθρώπου, χωρίς φύλο και χρώμα.

Ποιο είναι το θέμα του βιβλίου;
Το νόημα της ζωής!

Tελικά με λίγα λόγια, ποιο είναι το νόημα της ζωής;
Είναι δύσκολο να σας απαντήσω εν ολίγοις! Συνήθως όταν μου ζητάνε να εξηγήσω το νόημα της ζωής με λίγα λόγια, μ’ αρέσει να αρχίζω περιγράφοντας εν συντομία της ιδέες του Βούδα, και να τις παραλληλίζω με τις δικές μου. Έτσι λοιπόν θα κάνω και τώρα. Είναι ενδιαφέρον παρεμπιπτόντως το γεγονός πως απ’ όλες τις θρησκείες του κόσμου τις οποίες γνωρίζω, μόνον ο βουδισμός είχε να πει κάτι σημαντικό σε σχέση με το νόημα της ζωής. Είναι περίεργο ν’ αναλογιστεί κανείς πως το νόημα της ζωής αποτελεί το κατεξοχήν ερώτημα που απασχολεί όλη την ανθρωπότητα, τουλάχιστο έτσι θέλουμε να πιστεύουμε, κι όμως οι πλείστες θρησκείες δεν έχουν καν προσπαθήσει να το απαντήσουν. Πάμε στον Βούδα λοιπόν. Ο βουδισμός έχει τέσσερις ιερές αλήθειες. Η πρώτη αλήθεια δηλώνει απλά το γεγονός πως στη ζωή υπάρχει πόνος. Η δεύτερη αλήθεια, που είναι πιστεύω τόσο ιδιοφυής όσο είναι και απλή, δηλώνει πως ο πόνος είναι το αποτέλεσμα της σύνδεσης με τα αντικείμενα και τα φαινόμενα. Γιατί πονάμε όταν πεθαίνουν οι γονείς μας; Γιατί ο θάνατός τους φαίνεται να αφαιρεί το νόημα απ’ τη ζωή μας; Διότι πολύ απλά είμαστε συνδεδεμένοι με τους γονείς μας. Γιατί η φτώχεια μας προκαλεί πόνο; Διότι είμαστε συνδεδεμένοι με το χρήμα και με ό,τι αυτό μπορεί ν’ αγοράσει. Γιατί πονάμε όταν μας κακολογήσει κάποιος; Γιατί είμαστε συνδεδεμένοι με κάποια ιδέα που έχουμε για τον εαυτό μας και που δε μας αρέσει ν’ αμφισβητείται. Γιατί πονάμε όταν γερνάμε; Γιατί είμαστε συνδεδεμένοι με την ομορφιά και την υγεία. Κτλ. Τα παραδείγματα είναι αμέτρητα. Η λύση του Βούδα λοιπόν, με την οποία διαφωνώ και κριτικάρω στο βιβλίο, είναι πως πρέπει να κόψουμε οποιοδήποτε δεσμό με τον κόσμο, και μόνο τότε θα πάψουμε να πονάμε. Αν για παράδειγμα ο θάνατος της μητέρας σου σε πονάει, ο λόγος είναι γιατί νοιάζεσαι για το αν η μητέρα σου ζει ή είναι νεκρή. Αυτό που λέμε αγάπη είναι απλά μια μορφή δεσμού με τον κόσμο την οποία μας αρέσει να εξιδανικεύουμε, αλλά στην πραγματικότητα απλά μας κάνει να πονάμε. Η τρίτη αλήθεια λοιπόν του Βούδα, με την οποία διαφωνώ, είναι πως υπάρχει τρόπος να αντιμετωπίσουμε την πρώτη αλήθεια, δηλ υπάρχει τρόπος να πάψει να υπάρχει πόνος στη ζωή. Κι η τέταρτη αλήθεια απλά μας εξηγά τη λύση του Βούδα, η οποία στο απόλυτο της περιγράφεται ως Νιρβάνα, και αποτελεί ουσιαστικά την αποκοπή κάθε δεσμού από τον κόσμο έτσι ώστε να εξαληφθεί ο πόνος. Αυτή η κατάσταση περιγράφεται ως Νιρβάνα. Εγώ πιο σαρκαστικά, αλλά και σοβαρά, την περιγράφω ως θάνατο. Είναι δύσκολο να εμβαθύνω εν συντομία στις θέσεις του Βούδα ή στις δικές μου, βρισκόμαστε όμως σε παρόμοιο έδαφος όσον αφορά τη δεύτερη ιερή αλήθεια. Με ρωτήσατε λοιπόν ποιο είναι το νόημα της ζωής. Το νόημα λοιπόν διαφέρει ανάλογα με τους “δεσμούς” που έχει το κάθε άτομο. Με άλλα λόγια, για να μιλήσω με τις ορολογίες της δικής μου θεωρίας παρά με του Βούδα, το νόημα της ζωής διαφέρει ανάλογα με τις επενδύσεις του κάθε έμβιου οργανισμού. Σε κάποιο βαθμό το DNA μας επενδύει εκ μέρους μας, κι έτσι νιώθουμε πόνο όταν είμαστε πεινασμένοι για παράδειγμα, έχουμε ένα φυσικό και επί του παρόντος άρρηκτο δεσμό με την τροφή. Κάποιοι δεσμοί είναι πιο λεπτοί, και καθορίζονται απ’ το κοινωνικό μας περιβάλλον, δυναμώνουν με τον καιρό, κι όταν αποκοπούν απότομα προκαλούν πόνο. Γι’ αυτό το λόγο το νόημα της ζωής διαφέρει για το κάθε άτομο, όχι επειδή τα πάντα είναι υποκειμενικά, αλλά γιατί το κάθε άτομο επενδύει σε κάτι διαφορετικό. Αν κάποια μετοχή καταρρεύσει, δε θα χάσουν όλοι όσοι ασχολούνται με το χρηματιστήριο, καθώς δεν έχουν επενδύσει όλοι στην ίδια μετοχή. Κάποιος θα χάσει όμως, και η χρεωκοπία του θα είναι καθόλα αντικειμενική έστω κι αν αφορά μόνο τον ίδιο. Δε μπορώ να σας πω ένα γενικό νόημα της ζωής που να ισχύει για όλους. Αυτό που έχω κάνει στο βιβλίο είναι πως ας πούμε βρήκα τον γενικό αλγόριθμο, κι αν αντικαταστήσουμε τα αφηρημένα σύμβολα του αλγόριθμου με το ποιοτικό περιεχόμενο του κάθε συγκεκριμένου έμβιου όντος, τότε θα βρούμε το νόημα του. Έθεσα ουσιαστικά τις θεωρητικές βάσεις για τη μελέτη του νοήματος της ζωής. Έχω βρει ανεξάρτητα απ’ τον Βούδα και με δικά μου λόγια την πηγή του κάθε πόνου. Έχω φτάσει στο συμπέρασμα πως το να είσαι ζωντανός συνεπάγεται επένδυση, και άρα εξυπακούει τον κίνδυνο και το ρίσκο, αφού ανά πάσα στιγμή μπορεί να χάσεις την επένδυση σου. Παρόλ’ αυτά η μόνη άλλη επιλογή είναι ο θάνατος, δηλ το να μην έχουμε επενδύσει σε τίποτα, η πλήρης αναισθησία και αδιαφορία, ο πλήρης μηδενισμός όλων των αξιών. Εφόσον είμαστε και θέλουμε να είμαστε ζωντανοί όμως, πρέπει να νοιαζόμαστε για κάτι. Αυτό το κάτι αποτελεί το νόημα της ζωής μας, είτε το γνωρίζουμε είτε όχι, κι αν το χάσουμε θα χάσει κι η ζωή μας το νόημα της. Αυτά λοιπόν περιγραφικά. Για οτιδήποτε πιο βαθυστόχαστο και αναλυτικό θα πρέπει να διαβάσει κανείς το βιβλίο.

Πόσο δύσκολο ήταν να υπάρχει σήμερα το βιβλίο στου στην AMAZON;
Οποιοσδήποτε μπορεί να εκδώσει πλέον οτιδήποτε απ’ την AMAZON αρκεί το περιεχόμενου του έργου του να είναι πρωτότυπο, να αποτελεί δηλαδή έργο του ιδίου, ή αλλιώς να ανήκει στο public domain, να αποτελεί δηλαδή πλέον κοινή κτήση, όπως τα έργα των αρχαίων ελλήνων φιλόσοφων για παράδειγμα. Αν και είναι όμως ευκολότερο πλέον να εκδώσεις απ’ ότι ήταν άλλοτε, έχει γίνει δυσκολότερο να πουλήσεις. Αλλάζουν πολύ και ταχύτατα τα δεδομένα στο χώρο των εκδόσεων. Δε ξέρουμε οι συγγραφείς πλέον τι να γράψουμε και πώς να το διαθέσουμε. Στη Ρωσία για παράδειγμα, μια χώρα όπου όλοι πάντοτε διάβαζαν, έχουν καταλήξει οι πλείστοι να ακούνε απλά audio books.  Αύξηση στη δημοτικότητα παρουσιάζει επίσης το εικονογραφημένο μυθιστόρημα, καθώς και μυθιστορήματα που είναι σα να γράφτηκαν για την οθόνη, έτοιμα να γίνουν ταινίες. Τόσο συνήθισε ο κόσμος να βλέπει ταινίες, που πλέον δεν μπορεί να ξεχωρίζει το πραγματικό βιβλίο απ’ το σενάριο. Είναι δύσκολο για έναν συγγραφέα να βρει το δρόμο του στην εποχή που ζούμε.

Εκτός από την AMAZON από που αλλού μπορεί να το προμηθευτεί κάποιος;
Δυστυχώς προς το παρόν διατίθεται μόνο απ’ την AMAZON. Γνωρίζω πως αυτό επιβαρύνει οικονομικά οποιονδήποτε θέλει να το παραγγείλει στην Κύπρο. Ίσως στο μέλλον να το εκδώσω σε ηλεκτρονική μορφή για να μειώσω έτσι το κόστος αγοράς του βιβλίου. Προς το παρόν πειραματίζομαι.

Σκέφτεσαι να γράψεις κι άλλο βιβλίο; Αν ναι, με τι θέμα;
Είμαι στη διαδικασία συγγραφής ενός δεύτερου βιβλίου, το οποίο απέχει απ’ το πρώτο απ’ την άποψη πως αποτελεί ουσιαστικά συλλογή με διηγήματα επιστημονικής φαντασίας, με φιλοσοφικό όμως περιεχόμενο πάντοτε. Όπως είπα είμαι στο στάδιο πειραματισμού. Σημαντικό για μένα είναι να έχουν νόημα αυτά που γράφω, αλλά και να έχουν απήχηση, αλλιώς δεν έχει νόημα να τα γράφω. Από κεί και πέρα δε με πειράζει να γράψω φιλοσοφικό κείμενο, ή διήγημα, ή θεατρικό έργο, ή ακόμη και παραμύθι. Με ικανοποιεί οτιδήποτε είναι ταυτόχρονα βαθύ και ευνόητο.

Η δική σου συμβουλή σε αυτούς που θέλουν να βρουν το νόημα της ζωής;
Θα πρέπει πρώτ’  απ’ όλα να μελετήσουν, εκτός αν νομίζουν πως ό,τι σκέφτηκε κάθε σπουδαίος διανοητής του κόσμου αποκλείεται να μην το ανακαλύψουν κι αυτοί από μόνοι τους! Θα πρέπει να μελετήσουν θρησκείες, επιστήμες, φιλοσοφίες. Να διαβάζουν κριτικά όμως κι όχι ευλαβικά. Θα πρέπει κατά δεύτερον να ζήσουν τη ζωή. Αυτό δε σημαίνει πως θα πρέπει να ζήσουν όσο περισσότερα μπορούν. Σημασία έχει η ποιότητα κι όχι η ποσότητα. Ένα κομμάτι τούρτας αρκεί για να πάρεις τη γεύση της, δε χρειάζεται να τη φας όλη. Πολλοί κάνουν το λάθος να νομίζουν πως το να ζήσεις τη ζωή είναι σημαντικότερο απ’ το να τη μελετήσεις. Η Αγία Νάπα είναι γεμάτη με ανθρώπους που ζουν τη ζωή, και πολύ το αμφιβάλλω πως οποιοσδήποτε απ’ αυτούς έχει κάτι ουσιαστικότερο να πει απ’ τον Σπινόζα π.χ, που έζησε όλη του τη ζωή σχεδόν σαν ερημίτης.