Πέτρωσες Ήλιε….
Δεν χρειάζονται αιτίες για να συνομιλήσεις μέσω μίας συνέντευξης με ταλαντούχους ανθρώπους, χρειάζονται ίσως αφορμές. Βρήκαμε λοιπόν την αφορμή, που ήταν το καινούριο τους (και επίκαιρο) τραγούδι “Πέτρωσες Ήλιε”. Έτσι, συνομιλήσαμε με την Ναταλία Ρασούλη και τον σύζυγο της Κωνσταντίνο Στεφανής ο οποίος ως δημιουργός του τραγουδιού δηλώνει “Με τη Ναταλία, όπως συμβαίνει σε όλους μας, μάς απασχολεί καθημερινά η ρευστή κατάσταση στην οποία έχει εγκλωβιστεί η χώρα μας. Με έχει αγγίξει πολύ βαθειά η τροπή που έχει πάρει η ζωή μας. Ένιωσα την ανάγκη να αποτυπώσω αυτή τη βομβαρδισμένη από δυσκολίες εποχή, με μια λύτρωση όμως, μια ελπίδα. Σε αυτή μου την έκφραση, έχω επηρεαστεί σαφώς από τον πεθερό μου ειδικά στο ότι θεωρούσε ότι πρέπει να γράφονται πράγματα που να αντικατοπτρίζουν το κοινωνικό γίγνεσθαι. Το κοινωνικό τραγούδι είναι αυτό που τον χαρακτήριζε και με κάποιο τρόπο του το αφιερώνω με σεβασμό σε όλα αυτά που ήταν και πρέσβευε”.
Της Γιώτας Δημητρίου
ΝΑΤΑΛΙΑ ΡΑΣΟΥΛΗ
Ακούγοντας το “Πέτρωσες ‘Ήλιε” με μια φίλη μου, σκεφτόμασταν πως αναπόφευκτα βαδίζεις στα ίδια χνάρια του σπουδαίου Μανώλη….Ποίηση οι στίχοι που έγραφε και τραγουδούσε, ποίηση και στο δικό σου “Πέτρωσες Ήλιε”. Αλήθεια τι σημαίνει “στίχοι” για σένα; Τι πρέπει να περιέχουν οι στίχοι για να δεχτείς να γίνουν δικοί σου; Να τους τραγουδήσεις;
Εν αρχή ην ο λόγος. Παρ’ όλο που είμαι μουσικός και η πρώτη μου ανακλαστική αντίδραση είναι στους ήχους, έμαθα ότι η μουσική είναι απλά λέξεις αποδοσμένες με νότες. Αναλόγως λοιπόν και ο λόγος είναι η θεμέλια λίθος στην επικοινωνία των ανθρώπων. Είτε προφέρεται, είτε τραγουδιέται. Το συγκεκριμένο τραγούδι βέβαια είναι σε στίχους και μουσική του Κωνσταντίνου Στεφανή, που σημαίνει ότι εγώ έχω την ευθύνη της ερμηνείας του πυρήνα που εμπνέυστηκε ο Κωνσταντίνος. Είναι μεγαλύτερη ευθύνη όταν τραγουδάς ένα τραγούδι που δεν το έχεις γράψει εσύ ο ίδιος. Αυτό που κατ’ εμέ “πρέπει” να περιέχουν οι στίχοι, είναι η σύμπλευση ψυχικών δονήσεων που θα μπορέσουν να ενεργοποιήσουν την ολοκλήρωση ενός τραγουδιού που είναι οι στίχοι, η μουσική και η ερμηνεία του.
Καινούριο τραγούδι λοιπόν με τίτλο “Πέτρωσες Ήλιε”. Στίχοι, μουσική, ενορχήστρωση Κωνσταντίνος Στεφανής (και στα πλήκτρα ο ίδιος), ακορντεόν Αγγέλικα Παπανικολάου. Η Ναταλία Ρασούλή, που μεγάλωσε γύρω από μουσικούς, με πατέρα ένα μεγάλο δημιουργό, πόσο εύκολα ή δύσκολα επιλέγει συνεργάτες; Τι παίζει σημαντικό ρόλο για σένα στην επιλογή συνεργατών;
Η επιλογή των συνεργατών είναι ένας συνδυασμός καρμικός και ταυτοσήμων εμπειριών. Μάλλον γίνεται αυτόματα πια, γιατί έχοντας ζήσει τους συνεργάτες του πατέρα μου, έχω μάθει μάλλον να αναγνωρίζω τις μεταξύ διαφορές των ανθρώπων της μουσικής. Ένας πολύ σημαντικός παράγοντας όμως είναι η εξέλιξή σου μέσα από την εκάστοτε συνεργασία και μουσικά αλλά κυρίως ψυχικά. Και βέβαια τον ίδιο σπουδαίο ρόλο παίζει και ο λόγος που οι άλλοι θα διαλέξουν εμένα σαν συνεργάτη τους. Πάνω απ’ όλα όμως, είναι η τιμιότητα και η ειλικρίνειά τους τόσο προσωπικό, όσο και σε καλλιτεχνικό επίπεδο. Όσο αυτό είναι συνειδητά εφικτό.
Ναταλία ποια είναι η θέση της μουσικής σήμερα σε μια χιλιολαβωμένη Ελλάδα;
Η αλήθεια είναι ότι τα γεγονότα τρέχουν με τέτοια ιλιγγιώδη ταχύτητα και σε τόσα επίπεδα ταυτόχρονα, που η μουσική παλεύει και η ίδια να επιβιώσει σ’ ένα χάος οικονομικού ολέθρου, ο οποίος όμως ξεκίνησε μέσα από σοβαρότατο εκμαυλισμό κάθε μέτρου. Νοητού και υλικού. Η Τέχνη πάντα αντικατοπτρίζει το γίγνεσθαι και την “ρυθμολογία” των πεπραγμένων, αλλά ακόμα πιο πολύ είναι αυτή που πρέπει να προδεί, να προβλέψει γεγονότα που πρόκειται να διαμορφωθούν και θα λειτουργήσουν καταλυτικά στην εξέλιξη της κοινωνίας και να γίνει κραυγή και αντίδοτο σε όποιον κίνδυνο βλέπει να διαμορφώνεται. Είναι άμεση η ανάγκη της πνευματικής συσπείρωσης των καλλιτεχνών στην Ελλάδα γιατί έχουν την μεγάλη αυτή υποχρέωση προς την ανθρώπινη ψυχή να την προστατεύσουν αλλά και να της δώσουν το βάλσαμο σε κάθε της χτύπημα. Δυστυχώς, οι κινητοποιήσεις στο τραγούδι ειδικά, γίνονται επιδερμικά, πιστεύοντας ο καθένας διαφορετικούς τρόπους “απελευθέρωσης” του Έλληνα, δεν υπάρχει ουσιαστικό δέσιμο ανάμεσα στους καλλιτέχνες γιατί και ο καλλιτέχνης πρέπει να κάνει την μεγάλη υπέρβαση του να υπερπηδήσει το κύριο χαρακτηριστικό του που είναι η απομόνωσή του και σε πολλές περιπτώσεις ο εγωκεντρισμός του που απορρέι από την αέναη προσωπική του αυτοέρευνα. Πολλές φορές, αντί να λειτουργήσει φυγόκεντρα αμέσως μετά την δουλειά που έχει κάνει στο βάθος του εαυτού του γενώντας αυτό που θα πρέπει να φέρει σε επαφή με τον κόσμο, λειτουργεί ναρκισσιστικά και χάνεται η πύκνωση της παράδοσης του έργου του προς το κοινό.
Πιστεύεις πως ο πολιτισμός χάνεται μέσα από την οικονομική εξαθλίωση που βιώνει σήμερα η Ελλάδα;
Και ναι και όχι. Χάνεται σε πρακτικό επίπεδο και σε μορφή εφαρμογής του. Θα δημιουργηθεί πρόβλημα στους καλλιτέχνες να βρουν στέγη στον να φέρουν την τέχνη τους κοντά στον κόσμο, θα δημιουργηθεί αντίστοιχα πρόβλημα στον κόσμο να έρθει κοντά στην τέχνη. Όμως η αλήθεια είναι ότι η κακουχίες έχουν την μαγική ιδιότητα να παράγουν πολιτισμό. Κι αυτό γιατί ο άνθρωπος παύει να χαλαρώνει σε μια ξεχειλωμένη αφθονία αγαθών αλλά και δικής του πλέον ανίας να γευτεί αυτήν την αφθονία, που με λαιμαργία προσπαθεί να καταβροχθήσει. Θα αρχίσει να επεξεργάζεται από την αρχή όλα όσα είναι γύρω του. Θα ξανάρθει σε επαφή με τους ανθρώπους, θα αρχίσει να ξανασκέφτεται τρόπους παραγωγικούς όχι μόνο για την επιβίωσή του αλλά και για την ψυχαγωγία του. Πρέπει όμως να πεισθεί και ο ίδιος ότι συμβαίνει αυτό. Γιατί, πολύ συχνά πνίγεται στην καθημερινή του δίνη και δεν έχει πλέον την δύναμη να κοιτάξει τα όποια θετικά μπορεί να βγουν από μια τόσο εξαθλιωτική κατάσταση.
Με όλα αυτά που συμβαίνουν στην Ελλάδα έχεις σκεφτεί να μεταναστεύσεις εκτός;
Όχι. Το είχα σκεφτεί χιλιάδες φορές παλαιότερα, μα πάντα καταλήγω στην ίδια κίνηση. Κοιτάζω τον ουρανό και την ελληνική φύση. Αφουγκράζομαι μέσα μου αυτό που λέμε “πατρίδα” και ξέρω ότι είναι εδώ. Εδώ είναι η δική μου καρδιά. Δεν μπορώ να νιώσω λευτεριά έξω από την Ελλάδα. Νοιώθω χαρά και ευτυχία όταν ταξιδεύω, γιατί θεωρώ ότι όλος ο πλανήτης έχει μοναδικές ομορφιές και δυνάμεις. Αυτή είναι μια ελευθερία όμως διαφορετική. Η λύτρωση βρίσκεται όταν επανέρχεσαι κάθε φορά στο κέντρο σου. Στον πυρήνα σου. Και για μένα, αν εξαιρέσω την Μεγάλη Βρετανία που είναι η χώρα που με γέννησε και πάντα με σηματοδοτούσε και εκείνη, η Ελλάδα είναι ο τόπος που ανασαίνω με την απόλυτη ευφορία των αισθήσεων και του νου μου.
“Πέτρωσες ήλιε των καιρών, Μέδουσα μάνα των φιδιών. Πέτρα και χώμα όλα δικά σου, μα στέκω όρθια μπροστά σου”. Πόσο εύκολο είναι ο Έλληνας σήμερα να σταθεί όρθιος;
Θα τολμούσα να πω πανεύκολα εφόσον κυλάει στο αίμα του η δίψα για το δίκιο του αγώνα. Όσο υπάρχουν άνθρωποι που αγωνίζονται σ’ αυτόν τον τόπο, τίποτα δεν είναι μάταιο. Όσο καιρό κι αν κρατήσει αυτός ο αγώνας. Όσο επίπονος κι αν είναι. Πρέπει όμως να κάνει έναν μεγάλο αγώνα και με τον ίδιο του τον εαυτό. Αν κερδίσει αυτήν την μάχη, όλα τ’ άλλα μπορεί να τα αντιμετωπίσει.
Το “Πέτρωσες Ήλιε” είναι προάγγελος ενός ολοκληρωμένου δίσκου που θα ακολουθήσει ή ήταν απλώς μια ανάγκη για ένα επίκαιρο τραγούδι για τη ματωμένη Ελλάδα;
Υπάρχουν δουλειές που πρόκειται να ολοκληρωθούν και να κυκλοφορήσουν. Μπορεί να είναι και αυτό το τραγούδι μέσα σε αυτές. Όμως αυτή τη στιγμή δεν προέχει η συλλογή κάποιων τραγουδιών, αλλά μικρά ακαριαία χτυπήματα στα θεμέλια της νοσηρότητας που τρέχει με ιλιγγιώδη ταχύτητα. Πρέπει να είσαι ένας μικρός νίντζα και να μπορείς να προλαβαίνεις το timing των καταστάσεων για να μπορείς να αντιδράσεις με ταχύτητα. Αυτό προσπαθήσαμε να κάνουμε και με αυτό το τραγούδι. Το αποτέλεσμά του θα φανεί μέσα στο χρόνο.
Ναταλία γιατί τραγουδάς;
(Από ανάγκη έκφρασης; Επειδή το αγαπάς; Επειδή πιστεύεις πως τα τραγούδια μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο; Επειδή μεγάλωσες σε ένα περιβάλλον με μουσική;)
Τραγουδάω γιατί υπάρχω. Τίποτα παραπάνω και τίποτα λιγότερο. Είναι αυτοματοποιημένη ψυχική και σωματική κατάσταση. Ποτέ δεν σκέφτηκα το γιατί, ποτέ δεν είπα αγαπάω το τραγούδι και γι’ αυτό πάντα ήθελα να τραγουδάω και όλα αυτά. Είναι ανακλαστική ανάγκη όπως η ομιλία. Όπως η σκέψη. Αν σκεφτόμουν ποτέ πώς θα ήταν αν δεν τραγουδούσα ή δεν είχα την μουσική σαν εκφραστική μου προέκταση, θα πρέπει να σκεφτώ πώς θα ήταν αν δεν μπορούσα να μιλήσω. Κάτι που δεν θέλω καν να σκέφτομαι.
Από τα 14 σου μπήκες σε αυτό το μουσικό μονοπάτι λαμβάνοντας μέρος σε μια συναυλία του πατέρα σου. Αν δεν έμπαινες σε αυτό το μουσικό μονοπάτι τι άλλο θα μπορούσες να είχες γίνει; Το έχεις ποτέ σκεφτεί;
Στο μουσικό μονοπάτι είχα ήδη μπει από τα γενοφάσκια μου με την έννοια ότι δεν έβαζα γλώσσα “τραγουδιού” μέσα μου. Μέχρι που είδα το πιάνο και ενθουσιάστηκα με τον ήχο που έβγαζαν αυτά τα άσπρα και μαύρα κουμπάκια. Και μετά ήρθε το βιολί. Και δεν ξέρω καν γιατί. Και μετά γνώρισα την κλασική κιθάρα η οποία ήταν και η πρώτη μου παρτενέρ στο τραγούδι. Και μετά, και μετά και πάει λέγοντας. Έχω σκεφτεί πράγματα που θα μπορούσα να έχω γίνει. Αλλά γιατί ποτέ δεν σκέφτηκα ότι η μουσική έκφραση σημαίνει ότι είσαι κάτι και ότι αυτό το κάτι είναι και επάγγελμα. Τίποτα απλά ποτέ δεν μου απέσπασε τόσο το ενδιαφέρον ούτως ώστε να δώσω ένα διάλειμμα στην μουσική. Θα ήταν σαν να έπρεπε να πεθάνω από την πείνα και την δίψα για να κάνω απλά “κάτι”.
Εργάστηκες ως ραδιοφωνική παραγωγός και επίσης αρθρογραφείς. Αυτοί οι δύο ρόλοι τι σημαίνουν για σένα;
Είναι άλλοι δύο δίαυλοι “αποσυμφόρησης” πραγμάτων που νιώθω ότι πρέπει να φύγουν από μένα και να πάνε προς τον κόσμο, περιμένοντας την ανταπόκρισή του σε μορφή τέτοια που να με κάνει να προχωρήσω λίγο παραπέρα. Όποια κι αν είναι αυτή η ανταπόκριση.
Ο αείμνηστος σπουδαίος Μανώλης Ρασούλης αγαπούσε το νησί μας, τη Κύπρο και ήταν αδελφικός φίλος με τον δικό μας Μάνο Λοϊζο. Εσένα Ναταλία ποια η σχέση σου με την Κύπρο;
Η Κύπρος είναι ένα μέρος που έχω διαβάσει τόσα, έχω ονειρευτεί, έχω μία από τις πιο καλές μου φίλες εκεί, που είναι Κύπρια και είναι όμως ένας τόπος που δεν έχω ακόμα επισκεφτεί. Θέλω πάρα πολύ όμως να αναπνεύσω τον κυπριακό αέρα, γιατί τίποτα δεν είναι όπως όταν το ίδιο το μέρος σου “διηγείται” την ιστορία του.
Τι χρειάζεται να έχει κατά νου ο Έλληνας σήμερα που η οικονομική κρίση δημιουργεί κρίση στις ανθρώπινες ισορροπίες του;
Συνείδηση του τι είναι. Συνείδηση του τι κληρονόμησε από αυτήν την χώρα και τι ευθύνη έχει να το εξελίξει. Αυτογνωσία, αυτοκριτική και οικουμενικότητα. Αλλιώς θα συνεχίσει να αντηχεί μια υπέροχα βαρειά ιστορία τόσο φάλτσα, που ο Έλληνας του μέλλοντος θα έχει φτάσει σε τέτοια σημεία εκφυλισμού που απλά αυτή η βαριά ιστορία θα είναι μια θλιβερή μυθολογία με καμία αίσθηση αλήθειας πια.
Μπορούμε να είμαστε αισιόδοξοι με όλα αυτά που συμβαίνουν; Υπάρχει ελπίδα να βγούμε από αυτή την κόλαση της οικονομικής εξαθλίωσης στην οποία κάποιοι έχουν ρίξει την ανθρωπότητα;
Φυσικά και μπορούμε να είμαστε αισιόδοξοι. Είναι ανάγκη αλλά και επιβάλλεται να είμαστε αγωνιστές ενάντια σε ότι αντιτίθεται στην ζωή και την αξιοπρέπεια. Αλλιώς τα πάντα θα ήταν μάταια. Η φύση και η θέση του αγώνα είναι η αισιοδοξία. Κανείς δεν πολεμά για κάτι που έχει από καιρό χαθεί. Όσο υπάρχουν αυτοί που υποσκάπτουν την αληθινότητα των ανθρώπων, τόσο θα υπάρχουν και κάποιοι άλλοι που θα τραβάνε γερά τα σκοινιά από την άλλη μεριά. Πάντα έτσι θα είναι, γιατί η διαλεκτική τα συνέθεσε έτσι. Και ότι έχει μέσα του του Θεού την πνοή, πάντα θα δημιουργεί καινούργια πράγματα και καινούργιες ελπίδες.
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΣΤΕΦΑΝΗΣ
Κωνσταντίνε τι ήταν αυτό που σε έκανε να νιώσεις την ανάγκη να γράψεις το επίκαιρο, για την Ελλάδα, “Πέτρωσες Ήλιε”;
Με τη Ναταλία, όπως συμβαίνει σε όλους μας, μάς απασχολεί καθημερινά η ρευστή κατάσταση στην οποία έχει εγκλωβιστεί η χώρα μας. Με έχει αγγίξει πολύ βαθειά η τροπή που έχει πάρει η ζωή μας. Ένιωσα την ανάγκη να αποτυπώσω αυτή τη βομβαρδισμένη από δυσκολίες εποχή, με μια λύτρωση όμως, μια ελπίδα. Σε αυτή μου την έκφραση, έχω επηρεαστεί σαφώς από τον πεθερό μου ειδικά στο ότι θεωρούσε ότι πρέπει να γράφονται πράγματα που να αντικατοπτρίζουν το κοινωνικό γίγνεσθαι. Το κοινωνικό τραγούδι είναι αυτό που τον χαρακτήριζε και με κάποιο τρόπο του το αφιερώνω με σεβασμό σε όλα αυτά που ήταν και πρέσβευε.
Εσύ γεννήθηκες στη Βενεζουέλα από Έλληνες γονείς και επέστρεψες Ελλάδα από μικρός. Ως παιδί μεταναστών, με όλα αυτά που συμβαίνουν σήμερα στην Ελλάδα, έχεις νιώσει την ανάγκη να μεταναστεύσεις εκτός;
Ως παιδί μεταναστών, είχα την ευκαιρία να δω πιο σφαιρικά τα θετικά και τα αρνητικά της πατρίδας μας. Ομολογώ ότι τα καλά της είναι τόσα που με έχουν κερδίσει. Όχι, δεν σκέφτηκα να μεταναστεύσω ποτέ από ανάγκη. Έχω περάσει από τέτοιες σκέψεις παλαιότερα, κυρίως όμως για να έρθω σε επαφή με άλλους τρόπους ζωής. Μου αρέσουν πολύ τα ταξίδια. Με τη Ναταλία αγαπάμε και εκτιμάμε πολύ την παγκοσμιοποίηση που έχουν φέρει όλα τα ηλεκτρονικά μέσα στην εποχή μας και ενημερωνόμαστε συνέχεια για την κουλτούρα άλλων λαών, πράγμα που βρίσκω συναρπαστικό. Νιώθω Έλληνας αλλά με τάση εξωστρεφή, προς τον πολίτη του κόσμου.
Το να γράφεις τραγούδια για τη σύζυγο σου είναι εύκολη ή δύσκολη υπόθεση και γιατί; (Είναι ευκολότερο ή δυσκολότερο όταν γράφεις για ένα άλλο τραγουδιστή, που δεν είναι δικός σου άνθρωπος;) Το ότι η Ναταλία είναι ένας ταλαντούχος καλλιτέχνης που μεγάλωσε μέσα στη μουσική και μάλιστα με ένα πατέρα “θρύλο” επέτρεψε μου να πω, πόσο σε επηρέαζει όταν κάθεσαι να γράψεις ένα τραγούδι γι αυτή; Πόσο αυστηρά κρίνει ένα τραγούδι η Ναταλία;
Η Ναταλία πέρα από σπουδαία φωνή έχει και μεγάλη γνώση της μουσικής σε όλα τα επίπεδα. Έχει ολοκληρωμένες σπουδές στο βιολί και στην όπερα έχει τραγουδήσει metal, γράφει τα δικά της τραγούδια, κλπ. Όμως δεν έχω άγχος όταν γράφω κάτι για τη Ναταλία. Είναι αποτέλεσμα και συμπύκνωση των πραγμάτων που ζούμε μαζί. Δεν το μεθοδεύω, προκύπτει. Ελπίζω να μπορέσω να γράψω κι άλλα πράγματα που να αναδεικνύουν την μεγάλη γκάμα έκφρασης και τρόπων που έχει η φωνή της Ναταλίας και η προσωπικότητά της. Θέλαμε και οι δύο με κάποιο τρόπο να εκτονώσουμε με έναν λυτρωτικό όμως τρόπο όλη την ένταση της εποχής μας. Έτσι έγινε και με αυτό το τραγούδι.
Κωνσταντίνε, αυτή η οικονομική κόλαση της Ελλάδας πόσο και πώς θα επηρέασει (ή ήδη επηρεάζει) τη μουσική και τον πολιτισμό της χώρας γενικότερα;
Είναι δυστυχώς γεγονός, ότι μέσα από δυσκολίες ο άνθρωπος ενεργοποιεί μηχανισμούς επιβίωσης και άμυνας και γίνεται πιο δημιουργικός. Αποκτάει εκ των πραγμάτων μεγαλύτερη θεματολογία και πηγές έμπνευσης που αγγίζουν ευαίσθητες χορδές της ύπαρξής του. Κάπως μαζεύεται όλη αυτή η ενέργεια και έρχεται και κουμπώνει. Πιστεύω ότι ο κόσμος θα βρει πιο δυναμικούς δίαυλους να επικοινωνήσει με την Τέχνη, να απομυθοποιήσει λίγο το αμπαλάζ και να συγκεντρωθεί στην ουσία. Πιθανά να γίνει ένα ξεσκαρτάρισμα. Πάντως όπως έλεγε και ο Μανώλης Ρασούλης: “η Ελλάδα πτώχευσε πρώτα πολιτισμικά και μετά οικονομικά”. Ελπίζω λοιπόν σ’ ένα μέλλον που να μπορεί να λειτουργήσει και αντιστρόφως, μια πολιτισμικά πλούσια χώρα να οδηγείται και στην ευημερία της.
