Ο Κύπριος που συνάντησε τον Ερνέστο Τσε Γκεβάρα!
Είναι ο Κύπριος δημοσιογράφος που γνώρισε τον Ερνέστο Τσε Γκεβάρα. Εργάστηκε ως δημοσιογράφος σε Ρωσία, Κύπρο και για πάνω από 40 χρόνια στο Λονδίνο. Γνώρισε σημαντικές μορφές της παγκόσμιας πολιτικής σκακιέρας γι’ αυτό και οι αφηγήσεις του πάντα καθηλώνουν τον συνομιλητή του. Άλλωστε, έχει ένα δικό του μοναδικό τρόπο να αφηγείται, ένα απλό και ταπεινό ύφος συνοδεύει ακόμα και τις πιο σπουδαίες του αφηγήσεις. Η πρώτη μας συνέντευξη με τον Κυριάκο Τσιούπρα έγινε πέρσι στο Λονδίνο, όπου και διαμένει, για την εφημερίδα «Παροικιακή». Η δεύτερή μας, για το Skala Times, έγινε πριν λίγες μέρες στη Λάρνακα, όπου ο γνωστός δημοσιογράφος βρέθηκε για διακοπές. Μιλήσαμε για τη συνάντησή του με τον Ερνέστο Τσε Γκεβάρα, για τη δημοσιογραφία, για το Κυπριακό και για άλλα πολλά. Αν έπρεπε να δώσω ένα χαρακτηρισμό για τον Κυριάκο Τσιούπρα, θα τον αποκαλούσα “a beautiful mind”! Ένα όμορφο μυαλό γεμάτο γνώσεις, μια σπουδαία προσωπικότητα, γεμάτη εμπειρίες, ένας διαχρονικός φιλόσοφος!
Της Γιώτα Δημητρίου
Κύριε Τσιούπρα πότε πήγατε αρχικά στο Λονδίνο;
Το 1951. Θα έλεγα πως βρέθηκα στο Λονδίνο σε μια περίοδο πολύ σημαντική, οριακή, για την κυπριακή παροικία. Περνούσε από το στάδιο, όχι νηπιακής ηλικίας, αλλά από το στάδιο της παιδικής ηλικίας προς το στάδιο της ενηλικίωσης. Αν μπορούσα να χαρακτηρίσω τα πράγματα όπως τα βρήκα και ζώντας τις εξελίξεις μετά, θα έλεγα πως βρήκα την παροικία στο όριο μετάβασης από την παιδική ηλικία στην ενηλικίωση.
Πώς βρεθήκατε εκεί;
Βρέθηκα στο Λονδίνο επειδή τα αδέλφια μου ζούσαν εκεί, κι έτσι μου δόθηκε η ευκαιρία να σπουδάσω. Σπούδασα οικονομικά στο London School of Economics.
Μετά τις σπουδές βρεθήκατε στη δημοσιογραφία…
Τελειώνοντας τις σπουδές μου, μου είχε γίνει πρόταση να δουλέψω στην εφημερίδα «Το Βήμα», που ήταν η μόνη Ελληνοκυπριακή εφημερίδα τότε στο Λονδίνο. Η πρόταση ήταν για ένα μήνα, διότι το προσωπικό θα πήγαινε διακοπές. Αυτό ήταν το 1956. Όμως, ο ένας μήνας έγινε τρία χρόνια. Έφυγα το 1959.
Στην Κύπρο συνεχίσατε την δημοσιογραφία…
Όταν επέστρεψα στην Κύπρο εργάστηκα στη «Χαραυγή» μέχρι το 1963. Το 1963 ανέλαβα ως ο πρώτος ανταποκριτής της εφημερίδας στη Μόσχα. Επέστρεψα πίσω στην Κύπρο το 1969 και συνέχισα στη «Χαραυγή» μέχρι το 1975 που πήγα στο Λονδίνο, διότι στο μεταξύ το παράρτημα του ΑΚΕΛ στο Λονδίνο εξέδωσε την εφημερίδα «Παροικιακή-Χαραυγή», που ήταν η δεύτερη εφημερίδα μετά το «Βήμα». Διότι όπως ξέρεις είχε διακοπεί για κάποιο διάστημα κάθε αεροπορική συμφωνία με την Κύπρο και φυσικά η γενική επικοινωνία είχε επηρεαστεί. Έτσι πήγα στο Λονδίνο, το 1975 για να εργαστώ στην «Παροικιακή-Χαραυγή».
Άρα το 1974 σας είχε βρει στην Κύπρο…
Ναι ήμουν εδώ. Το πραξικόπημα μας βρήκε στα γραφεία της «Χαραυγής στη Λευκωσία. Η ώρα 8 το πρωΐ της Δευτέρας. Κρατούσα τον καφέ στο χέρι…Ήμουν από εκείνους που –λανθασμένα- δεν περίμενα το πραξικόπημα. Συμμεριζόμουν την αντίληψη που έλεγε και ο Μακάριος «καλά είναι τρελοί; Αφού το πραξικόπημα σημαίνει τουρκική εισβολή. Άρα δεν θα το κάνουν». Πάντοτε μετά τη δουλειά τα συζητούσαμε αυτά μεταξύ μας. Και θυμούμαι τον φίλο μου τον Κανάουρο (που αργότερα εκλέγηκε και Πρόεδρος της Ένωσης Συντακτών Κύπρου) να μου λέει «Κυριάκο θα γίνει το πραξικόπημα» και εγώ έλεγα «όχι», μήνες προηγουμένως. Κάθε μήνα σχεδόν του τελευταίου χρόνου έλεγαν «υπάρχει ένα σχέδιο πως θα γίνει πραξικόπημα αυτό το μήνα». Και δεν γινόταν. Εγώ, ανόητα βέβαια, έλεγα του Κανάουρου «είδες; Ούτε σήμερα έγινε το πραξικόπημα». Που να φανταστώ! Την ημέρα εκείνη που έγινε, κρατούσα τον καφέ στο χέρι και βγαίνει ο Κανάουρος από το γραφείο του. Ακούγαμε τους πυροβολισμούς, τα γραφεία της εφημερίδας ήταν τότε στη Οδό Μακαρίου. Μου λέει «Κυριάκο άρχισε το πραξικόπημα» και του λέω «όχι Αντρέα»….πέρασαν μερικά λεπτά….τα τανκς περνούσαν από τον δρόμο που ήμασταν. Φύγαμε όλοι βέβαια από τα γραφεία. Μην ξεχνάς ότι εργαζόμασταν σε μια αριστερή εφημερίδα, ήμασταν από τους πρώτους στόχους που ήθελαν να χτυπήσουν. Θυμούμαι φεύγοντας ότι πέρασα από τον αστυνομικό σταθμό της Οδού Λάρνακος και σταμάτησε ένα τανκ εκεί για να καλύπτει τον αστυνομικό σταθμό. Η εικόνα που είδα (ένας Κύπριος ή Ελλαδίτης, ό,τι κι αν ήταν, να στρέφει οπλισμό στον αδελφό του)….Λες πόσο άθλιος μπορεί να είναι ο πόλεμος….Λες…..
Να φύγουμε από το τραγικό ’74, να πάμε κάπου άλλού : είστε, πιθανότατα, ο μοναδικός Κύπριος που είχε την τύχη να συναντήσει τον Ερνέστο Τσε Γκεβάρα. Θα ήθελα να μας πείτε για εκείνη τη συνάντηση σας, με τον άνθρωπο που έγινε σύμβολο επανάστασης για την ανθρωπότητα.
Τον συνάντησα τον Απρίλιο του 1964, στην Γενεύη, στην συνδιάσκεψη των αναπτυσσομένων χωρών. Ο Τσε Γκεβάρα, ως Υπουργός Βιομηχανίας της Κούβας, αντιπροσώπευε την Κούβα. Εγώ βρισκόμουν με τον Κύπριο αντιπρόσωπο, ο οποίος μου λέει ξαφνικά, «μα αυτός δεν είναι ο Τσε Γκεβάρα;». Και πραγματικά, σε απόσταση δύο μέτρων βρισκόταν ο Τσε Γκεβάρα. Καθόταν στην καρέκλα με αυτό τον τρόπο (αναπαυτικό), γύρω του υπήρχαν 3-4 άτομα, μέλη της αντιπροσωπείας της Κούβας και συνομιλούσαν. Το χαμόγελο του…μου είχε κάνει εντύπωση. Μου δίνει την εντύπωση ότι ήταν…..πικρό χαμόγελο. Μπορεί να μιλήσει ένας για πικρό χαμόγελο; Δεν ξέρω. Αλλά ήταν ένα συγκρατημένο χαμόγελο. Πήγαμε κοντά του, κάναμε χειραψία, του είπαμε πως ήμασταν από την Κύπρο, του δώσαμε συγχαρητήρια, έδειξε ενδιαφέρον…
Ήξερε την Κύπρο;
Ναι! Βέβαια! Ήταν φυσικό για αρκετή ώρα μετά να τον βλέπω.
Ερνέστο Τσε Γκεβάρα, ένας άνθρωπος που αποτελεί σύμβολο για την λέξη επανάσταση…
Είναι δυνατόν άραγε μέσα σε λίγα λεπτά να ψυχολογήσεις τον άνθρωπο; Δεν πιστεύω πως είναι δυνατόν, αλλά αν υποχρεωνόμουν να απαντήσω τι εντύπωση πήρα από τη συνάντηση μου με τον Ερνέστο Τσε Γκεβάρα, θα έλεγα: ο άνθρωπος που ήταν αποσπασμένος από αυτό τον κόσμο. Ήταν αποσπασμένος από αυτό τον κόσμο….σε κάτι άλλο. Και το χαμόγελο του, εκείνο το πικρό….πνευματικά ανήκε κάπου αλλού. Έγινε σύμβολο πανανθρώπινο. Σκέφτομαι την έννοια της αθωότητας, ήταν αθώος άνθρωπος, με την καλή έννοια, που δε δεχόταν συμβιβασμούς, ονειρευόταν το θρίαμβο των ιδανικών. Ίσως όταν λέω «αποσπασμένος από αυτό τον κόσμο», αυτή να είναι η έννοια. Ήταν αφοσιωμένος σε κάτι μεγαλύτερο….
Όλα αυτά τα χρόνια της δημοσιογραφικής σας πορείας, με τις πλούσιες εμπειρίες, και τη λαμπρή καριέρα, ποια στιγμή νιώσατε συγκλονισμένος και ποια στιγμή νιώσατε τυχερός;
Υπάρχουν διάφορα τέτοια στοιχεία…. Θα αναφέρω μιαν αποστολή στο Ιράκ το Σεπτέμβριο του 1960. Επικεφαλής ήταν ο μακαρίτης ο Αντρέας Πούγιουρος. Ήταν μια Συνδιάσκεψη Ειρήνης. Το Ιράκ είχε μια περίοδο σχετικής δημοκρατίας που για την ιστορία του όμως ήταν μεγάλο πράγμα. Ενώ ήμασταν εκεί, θα ερχόταν ο Αναστάς Μικουγιάν (από την ηγεσία του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης). Θα έδινε δημοσιογραφική διάσκεψη. Μιλάμε για Σεπτέμβριο του 1960. Τον Αύγουστο, ένα μήνα πριν, είχε ανακηρυχθεί η Κυπριακή Δημοκρατία. Ήθελα να πάω στη Δημοσιογραφική Διάσκεψη αλλά δεν ήμουν καλεσμένος. Ξαφνικά μου ήρθε η ιδέα να πάρω μια φωτογραφική μηχανή και παρόλα τα μέτρα ασφαλείας, κατάφερα να μπω στην αίθουσα!
Ήσασταν τολμηρός…
Ήταν δυνατή η σκέψη «να πάρω μια δήλωση από το Μικουγιάν», μην ξεχνάς η Σοβιετική Ένωση ήταν μεγάλη δύναμη τότε. Μου επέτρεψαν να κάνω ερώτηση. Και τον ρώτησα «τώρα που η Κύπρος πήρε την ανεξαρτησία της σε τι μπορεί να προσβλέπει;». Και ο Μικουγιάν, με χαμόγελο, έκανε μια θαυμάσια δήλωση την οποία το Reuters μετέδωσε αμέσως στην Κύπρο. Όταν επέστρεψα στην Κύπρο, μετά από λίγες μέρες, είχε κάνει αίσθηση η δήλωση του Μικουγιάν….Τότε σε εκείνο το ταξίδι, θυμούμαι, είχα γνωρίσει και το Γενικό Γραμματέα του Κομμουνιστικού Κόμματος του Ιράκ, που ήταν παράνομο βέβαια τότε. Τον εκτέλεσαν λίγο καιρό αργότερα…
Πότε νιώσατε δημοσιογραφική ικανοποίηση;
Όταν βρέθηκα στη Μόσχα είχα ζητήσει συνέντευξη από το Χρουστσόφ. Δεν ήξερα βέβαια πως οι Ρώσοι ήταν πολύ αυστηροί σε αυτά…. Από την καλύτερη Αμερικανική Εφημερίδα να ήσουν, θα δυσκολευόσουν. Όχι εγώ! (Γελά!). Αλλά, τον συνάντησα, λίγο αργότερα, σε ένα μεγάλο πρωτοχρονιάτικο πάρτυ που γινόταν στο Κρεμλίνο για δημοσιογράφους, διπλωμάτες, πολιτικούς, κ.ά. Τον συνάντησα, κάναμε χειραψία. Συμβολικά, ίσως αυτό να ήταν το καλύτερο για να σου απαντήσω…. Αλλά, από πλευράς περιεχομένου, ένιωσα ικανοποίηση όταν συνόδευσα το Μακάριο στη μία και μοναδική του επίσκεψη στη Μόσχα. Η συνέντευξη που μου έδωσε εκεί, στη Μόσχα, για τις συνομιλίες του και το αποτέλεσμα, ίσως να ήταν το σημαντικότερο.
Κύριε Τσιούπρα, πόσο διαφορετικός θα ήσασταν ως δημοσιογράφος και ως άνθρωπος, αν όλα αυτά τα χρόνια δεν ζούσατε στην παροικία του Λονδίνου και ζούσατε εδώ στην Κύπρο;
Θα ήμουν λιγότερο επαρκής, θα κατείχα λιγότερα πράγματα οπωσδήποτε. Νομίζω η όψη του ανθρώπου, η γενική προσέγγιση πραγμάτων, η δημιουργία της ίδια της συνείδησης του, είναι διαφορετική σε πιο στενόχωρα πεδία. Μπορεί ένας να πει ότι η ευρύτερη αντίληψη είναι ανάλογη με την ευρύτητα του πεδίου μέσα στο οποίο κινείσαι. Ας πούμε, δε θα θεωρούσα τον εαυτό μου πλήρη στην αντίληψη του κόσμου, αν δεν ζούσα λίγα χρόνια στη Σοβιετική Ένωση, θα ήταν κάτι το μισό. Ξέρεις, τείνω να εκφράζω απόψεις με ποσοστά, που είναι λάθος βέβαια, αλλά πιστεύω πως έτσι καταλαβαίνει ο άλλος καλύτερα. Θα έλεγα λοιπόν, ότι η αντίληψη μου θα ήταν κατά 35% πιο περιορισμένη. Οπωσδήποτε. Δεν έχω αμφιβολία γι αυτό… Θεωρητικά μιλώντας, αν ήταν δυνατό να πάρεις το κυπριακό εκλογικό σώμα, για να μην πω ολόκληρο τον κυπριακό πληθυσμό και να τον βάλεις έξι μήνες, μόνο, στο εξωτερικό να ζήσει και μετά να τον φέρεις πίσω, θα ήταν διαφορετικές όλες οι προσεγγίσεις των θεμάτων.
Πολύ δυνατό αυτό που λέτε. Ο Κύπριος θα διεύρυνε τους ορίζοντες και τον τρόπο σκέψης του λέτε, αν μπορούσε να ζήσει για λίγο στο εξωτερικό.
Βέβαια! Ο τρόπος του σκέπτεσθαι του μέσου Κύπριου είναι ότι βασίζεται στη σκέψη, στο συλλογισμό του ότι «έχω δίκαιο και η ανθρωπότητα οφείλει να με ικανοποιήσει γι αυτό το δίκαιο που έχω». Πολύ λανθασμένη προσέγγιση. Θα ήταν ορθή, αν όλα τα προβλήματα του κόσμου λύνονταν με βάση το δίκαιο.
Η ιστορία μας δίδαξε πως στην πολιτική σκακιέρα δε λειτουργούν οι «κανόνες δικαιοσύνης»….
Ακριβώς. Ποιο πρόβλημα έχει λυθεί με βάση το δίκαιο; Αν ήταν καθοριστικό κριτήριο το δίκαιο, δεν θα υπήρχε καν κυπριακό πρόβλημα.
Κυπριακό πρόβλημα….
Το θέμα είναι ότι όσο περνά ο χρόνος, η αξία αυτού του δικαίου στην προσέγγιση των δυνάμεων εκείνων που, δυστυχώς, καθορίζουν την πορεία των πραγμάτων εξασθενεί περισσότερο.
Κύριε Τσιούπρα, ζούμε σε μια εποχή όπου κυριαρχεί η δημοσιογραφική προπαγάνδα. Ποιος πρέπει να είναι ο ρόλος του δημοσιογράφου;
Ο ρόλος του δημοσιογράφου πρέπει να είναι πάντα η αποκάλυψη της αλήθειας. Κάποιοι συμβιβασμοί βέβαια είναι ενδεδειγμένοι. Όπως όταν σκοτωθεί ένα παιδί, δεν θα πας να πεις ή να γράψεις πράγματα που η μάνα του δεν τα γνωρίζει ακόμα. Ο δημοσιογράφος πρέπει να μπορεί να κρίνει με τη συνείδηση του, το βαθμό συμβιβασμού που θα κάνει. Ο σκοπός πρέπει να είναι πάντοτε η εξυπηρέτηση της αλήθειας.
Όμως κύριε Τσιούπρα, η δύναμη των ΜΜΕ είναι μεγάλη, επηρεάζουν (χειραγωγούν) τον κόσμο ακόμα και όταν αδυσώπητα ψεύδονται! Το ένιωσα εντονότερα όταν ζούσα στο Λονδίνο, με τον τρόπο που τα Βρετανικά ΜΜΕ κάλυψαν το Occupy London και πώς επηρέασε τον κόσμο ο Βρετανικός Τύπος….
Βέβαια. Ξέρεις, το λέω συχνά, πως αν τρεις μεγάλες Βρετανικές Εφημερίδες ταχθούν κατά μιας Κυβέρνησης, αυτή η Κυβέρνηση θα έχει λίγο χρόνο ζωής. Τεράστια η δύναμη του Τύπου στην Αγγλία! Ο δημοσιογράφος, όμως, πρέπει να νιώθει υπεύθυνος απέναντι στην ιστορία και στον εαυτό του.
