Γράφει η Ελένη Μωυσέως
Απόφοιτος Παντείου Πανεπιστημίου, Διεθνών Ευρωπαϊκών Σπουδών
Εmail elenicymois@yahoo.gr
Μέσα από αυτή την εβδομαδιαία στήλη, με το όνομα “Ε.Ε και Παγκόσμιο Σύστημα”, θα προσπαθήσω να περιγράψω με λίγα λόγια το οικοδόμημα που ονομάζεται Ευρωπαϊκή Ένωση (από ποιους αποτελείται, τα όργανα, τους θεσμούς της αλλά και τις συμφωνίες που την αποτελούν), το διεθνές σύστημα και διάφορους άλλους περιφερειακούς αλλά και παγκόσμιους οργανισμούς. Οι Κύπριοι πολίτες του 2013 οφείλουν να γνωρίζουν έστω και επιγραμματικά όλα τα πιο πάνω μιας και όχι μόνο αφορούν κάθε πτυχή της ζωής μας αλλά θα είναι και πιο εύκολο μέσα από την γνώση η συμμετοχή και η διεκδίκηση. Οι δυσκολίες ακόμα και για περιγραφή θα είναι αρκετές μιας και θα πρέπει να γίνεται με λίγα λόγια, για αυτό θα πρότεινα και την δική σας συμμετοχή μέσα από emails για οτιδήποτε χρειάζεται αποσαφήνιση ή αν έχετε εσείς εισηγήσεις για κάποιο θέμα που θα θέλατε να θίξω μέσα από αυτή την στήλη.
Αυτή την βδομάδα θα αρχίσουμε την γνωριμία μας με την Tρόϊκα η οποία θα συνεχιστεί και τις επόμενες βδομάδες. Η Tρόικα είναι όρος που υποδεικνύει την συμμετοχή σε αυτήν τριών παραγόντων. Αποτελείται απο κλιμάκιο του Διεθνές Νομισματικού Ταμείου (στο εξής ΔΝΤ), της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της Ευρωπαϊκής Τράπεζας.
Το ΔΝΤ είναι ένας διεθνής οικονομικός οργανισμός ο οποίος εντάσσεται στην ομάδα των εξειδικευμένων οργανισμών του ΟΗΕ. Άρχισε την λειτουργία του, με βάση διεθνή συνθήκη, το 1947 με κύρια αποστολή τη διαχείριση του μεταπολεμικού διεθνούς νομισματικού συστήματος, τη διασφάλιση τήρησης πειθαρχίας απο τα κράτη μέλη του κατά την άσκηση της νομισματικής και συναλλαγματικής τους πολιτικής και τη χρηματοδοτική ενίσχυση των κρατών μελών που αντιμετωπίζουν προβλήματα. Αναλαμβάνει πρωτοβουλίες με στόχο την πρόληψη διεθνών κρίσεων. Εδράζεται στο κράτος μέλος με το μεγαλύτερο μερίδιο στον οργανισμό για αυτό τον λόγο απο το 1945 η έδρα βρίσκεται στην Ουάσινγκτον. Τα μέλη του το 2005 αριθμούνται στα 184 κράτη,δικαίωμα συμμετοχής με το καθεστώς του παρατηρητή έχει αποδωθεί στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Απο τις σημαντικότερες υποχρεώσεις που αναλαμβάνουν τα κράτη μέλη είναι η καταβολή ενός μεριδίου συμμετοχής. Η σημασία των μεριδίων είναι κεντρική για τη λειτουργία του ΔΝΤ διότι αποτελούν την κύρια πηγή των εσόδων του. Επίσης, το ύψος του μεριδίου κάθε κράτους μέλους καθορίζει και την έκταση των δικαιωμάτων του. Το ΔΝΤ παρακολουθεί την συμμόρφωση των κρατών προς τις γενικές υποχρεώσεις που αναλαμβάνουν αυτά όταν εντάσσονται πλέον στον οργανισμό.Για αυτό τον λόγο ο οργανισμός διαμορφώνει κατευθυντήριες αρχές οι οποίες απευθύνονται στα κμ και καθορίζουν το πλαίσιο μέσα στο οποίο πρέπει να ασκήται η συναλλαγματική τους πολιτική. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο τα κμ οφείλουν να παρέχουν κάθε πληροφορία που είναι αναγκαία για την αποτελεσματική άσκηση της εποπτικής του αρμοδιότητας. Όργανα του οργανισμού είναι α) το Συμβούλιο Διοικητών, το οποίο είναι το ανώτατό του όργανο και έχει αρμοδιότητα για όλα τα θέματα που αφορούν τη λειτουργία του, β) το Εκτελεστικό Συμβούλιο, γ) ο Διευθύνων Σύμβουλος και δ) το προσωπικό.Όλα τα κμ είναι δικαιούχοι στην χρηματοδοτική ενίσχυση που παρέχεται απο το ΔΝΤ η οποία χορηγήται πάντοτε υπό όρους. Το κμ που ζητά ενίσχυση αναλαμβάνει την υποχρέωση να υιοθετήσει συγκεκριμένα μέτρα πολιτικής που του υποδεικνύονται ώστε να αντιμετωπίσει τα προβλήματα στο ισοζύγιο πληρωμών του.Με την επιβολή των όρων απο το ΔΝΤ επιδιώκεται η διαρκής διατήρηση απο τα κμ μιας ισορροπημένης θέσης στο ισοζύγιο πληρωμών, ώστε να μην είναι αναγκαία η προσφυγή στην επιβολή περιορισμών στο διεθνές εμπόριο και τις διεθνείς πληρωμές. Η αποδοχή απο κμ των όρων είναι σημαντική στον βαθμό που αποτελεί δέσμευση για την υιοθέτηση μέτρων που έχουν συνήθως αντιλαϊκό χαρακτήρα. Το ΔΝΤ χορηγεί χρηματοδοτική ενίχυση μόνον αν βεβαιωθεί ότι το αιτούμενο κμ είναι σε θέση να αποπληρώσει το χρέος του. Η εκταμίευση της χρηματοδοτικής ενίσχυσης γίνεται είτε σε ειδικά τραβηκτικά διακιώματα είτε σε νομίσματα των κμ. Το επιτόκιο που χρεώνει διαφοροποιείται ανάλογα με το είδος της διευκόλυνσης.Στην προσπάθεια που καταβάλλει να ανταποκρίνεται διαρκώς στις ανάγκες των κμ του έχει αναπτύξει διάφορες χρηματοδοτικές τεχνικές τις οποίες δεν θα αναπτύξω γιατί και εξειδικευμένες μπορεί να γίνουν αλλά και κουραστικές και τελικώς δυσνόητες. Τα σημεία που πρέπει να σημειωθούν είναι τα εξής: α)απο το 1962 το ΔΝΤ χορηγεί χρηματοδοτική ενίσχυση έκτακτης βοήθειας σε κμ που έχουν εκτεθεί σε φυσικές καταστροφές ή εξέρχονται απο ένοπλη σύγκρουση, β) κμ μπορούν να απευθυνθούν στον οργανισμό αν έχουν υποστεί μείωση εσόδων απο την εξαγωγή αγαθών και υπηρεσιών ή υλοποιούν σταθεροποιητικά προγράμματα υπό την αιγίδα του ΔΝΤ για αντιμετώπιση απρόβλεπτων, αρνητικών εξελίξεων για τις οποίες δεν ευθύνονται, γ)το Εκτελεστικό Συμβούλιο καθιέρωσε μια νέα ειδική διευκόλυνση της οποίας ο σκοπός είναι η χορήγηση ενίσχυσης σε κμ που αντιμετωπίζουν προβλήματα στο ισοζύγιο πληρωμών λόγω εκτεταμένης βραχυχρόνιας χρηματοδοτικής ανάγκης που προκαλείται απο μια ξαφνική μεταστροφή της εμπιστοσύνης του επενδυτικού κοινού στις προοπτικές της οικονομίας τους, δ)απο το 1999 υιοθετήθηκε μηχανισμός πιστωτικών ορίων που παρέχονται προληπτικά σε κράτη με υγιή μακροοικονομική πολιτική αν κρίνεται ότι κινδυνεύουν να αντιμετωπίσουν προβλήματα στο ισοζύγιο πληρωμών τους λόγω γενικευμένης χρηματοπιστωτικής κρίσης. Η χρηματοδοτική βοήθεια συνοδεύεται και απο τεχνική βοήθεια η οποία καλύπτει ένα μεγάλο φάσμα πεδίων όπως συλλογή και επεξεργασία στατιστικών στοιχείων, εκπαίδευση δημοσίων λειτουργών, χάραξη και εφαρμογή δημοσιονομικής, νομισματικής και συναλλαγματικής πολιτικής.
Την επόμενη βδομάδα θα δούμε τον δεύτερο πυλώνα της Τρόϊκας που είναι αυτό της Ευρωπαϊκής επιτροπής.
Tip1: Στελέχη του ΔΝΤ συναντώνται σε ετήσια βάση με κυβερνητικά στελέχη και τον Διοικητή της Κεντρικής Τράπεζας (ο οποίος μετέχει στο κύριο όργανο του οργανισμού το Συμβούλιο των Διοικητών μαζί με τον Υπουργό Οικονομικών), και προβαίνουν σε ανάλυση της εξέλιξης των βασικών μακροοικονομικών μεγεθών και της δημοσιονομικής, νομισματικής και συναλλαγματικής πολιτικής την οποία ακολουθούν.
Tip2: Ο τρόπος λειτουργίας του ΔΝΤ είναι αρκετά περίπλοκος για αυτό τον λόγο αρκετές φορές κατηγορήθηκε ακόμη και για έλλειψη διαφάνειας αλλά και την ευνοϊκή μεταχείριση όχι μόνο κρατών αλλά και ενός συγκεκριμένου πολιτικού συστήματος όπως είναι αυτό του καπιταλισμού.
