Γράφει η Ελένη Μωυσέως
Απόφοιτος Παντείου Πανεπιστημίου, Διεθνών Ευρωπαϊκών Σπουδών
Εmail: elenicymois@yahoo.gr
Για να προσπαθήσουμε να αναλύσουμε τις διεθνείς καταστάσεις πρέπει κατ’αρχήν να ρίξουμε μια ματιά σ’ αυτό που ονομάζεται διεθνές σύστημα. Το διεθνές σύστημα λοιπόν αποτελείται από τα κράτη, τους διεθνείς οργανισμούς ,τις πολυεθνικές επιχειρήσεις. Χαρακτηρίζεται από τις σχέσεις που αυτοί αναπτύσσουν μεταξύ τους και τον έλεγχο που ασκείται πάνω σε αυτές τις μονάδες του συστήματος. Το τελευταίο, ο έλεγχος δηλαδή πάνω στους δρώντες, είναι και η ουσία γιατί κάτι τέτοιο απουσιάζει με αποτέλεσμα η διεθνής πολιτική να λαμβάνει χώρα σε συνθήκες αναρχίας αφού απουσιάζει από το σύστημα μια αρχή, ένας ίσως διεθνής οργανισμός που να ασκεί τέτοιο έλεγχο πάνω στα κράτη όπως ασκείται από το κράτος στο εσωτερικό του. Μέσα σε ένα τέτοιο περιβάλλον, τα κράτη προσπαθούν είτε να επιβιώσουν, είτε να αυξήσουν την ισχύ και επιρροή τους πάνω στους υπόλοιπους πρωταγωνιστές του συστήματος. Το διεθνές σύστημα κυβερνάτε από το ισχυρότερο κράτος, ή συνασπισμό κρατών, που μέσα από την ισχύ αυτή είναι ικανό να προωθεί τα συμφέροντά του και άρα η λειτουργία του συστήματος να εξυπηρετεί και να δρα υπέρ αυτού. Η κατανομή ισχύος μεταξύ των κρατών αποτελεί την κύρια μορφή ελέγχου σε κάθε διεθνές σύστημα. Η ισχύς ενός κράτους αφορά την οικονομική και στρατιωτική του ικανότητα. Εκτός από αυτά τα δύο, έχουμε και την φήμη για την ισχύ, δηλαδή το γόητρο, που αυτό σημαίνει κατά πόσο ένα κράτος είναι αξιόπιστο στα μάτια των άλλων κρατών, κατά πόσο είναι ικανό να πετύχει τους σκοπούς του μέσω της πειθαναγκαστικής όδού στα υπόλοιπα. Έτσι, έχουμε περιόδους ειρήνης από την στιγμή που το γόητρο ενός κράτους (ή συνασπισμό κρατών) δεν δέχεται αμφισβήτηση, σε αντίθετη περίπτωση μια ασάφεια ως προς το γόητρο αποτελεί προοίμιο συγκρούσεων. Μια από τις κυριότερες λειτουργίες του πολέμου είναι ο καθορισμός του γοήτρου, η ικανότητα δηλαδή διακυβέρνησης του διεθνούς συστήματος από το κράτος του οποίου η φήμη για δύναμη (στρατιωτική και οικονομική) είναι δεδομένη και καθορίστηκε μέσα από την νίκη του στον τελευταίο πόλεμο. Η νίκη αυτή νομιμοποιεί και την άσκηση διακυβέρνησής του πάνω στο διεθνές σύστημα. Ένα διεθνές σύστημα παραμένει σταθερό εάν κανένα κράτος δεν θεωρεί επικερδές να προσπαθήσει να το αλλάξει. Εάν όμως το αναμενόμενο κόστος από μια σύρραξη είναι μικρότερο από το όφελος τότε θα το επιχειρήσει, και όφελος για αυτό μπορεί να σημαίνει και αποστέρηση οικονομικών ή πολιτικών κερδών σε αντίπαλο κράτος.
Ο MortonKaplan παρουσίασε 5 μοντέλα διεθνών συστημάτων:
1)το πολυπολικό (περίοδος 1815-1914),
2)το χαλαρό διπολικό (εποχή του ψυχρού πολέμου),
3) το συμπαγές διπολικό μοντέλο (δεν υπήρξε ιστορικά), το παγκόσμιο μοντέλο (επίσης δεν υπήρξε),
4)το ιεραρχικό ή μονοπολικό μοντέλο
5) το μοντέλο με βέτο κάθε μονάδας (μοντέλο πυρηνικής διασποράς).
Στη συνέχεια, σε επόμενα άρθρα της στήλης μας, θα παρουσιαστούν με λίγα λόγια το κάθε ένα από αυτά. Είναι σημαντική η μελέτη αυτή για να μπορούν να δωθούν εξηγήσεις για την συμπεριφορά των κρατών, πότε αυτά προσφεύγουν σε μια ένοπλη σύρραξη που μια τέτοια τακτική σε ένα διεθνές σύστημα δεν αφορά μόνο τα εμπόλεμα κράτη αλλά οι επιπτώσεις είναι δεδομένες για όλα τα υπόλοιπα μέρη του διεθνούς συστήματος κατ΄ επέκταση και σε κάθε λογικό και ενεργό πολίτη.
(Βιβλιογραφία: “Πόλεμος και αλλαγή στη διεθνή πολιτική”, Robert Gilpin, εκδόσεις “ποιότητα”
“Η αμερικανική εξωτερική πολιτική μετά των ψυχρό πόλεμο: Ιδεολογικά ρεύματα”, εκδόσεις “ποιότητα”)
