Ο λόγος του πάντα διαπεραστικός. Ένας άνθρωπος γεμάτος φως, έτσι όπως προστάζει το επάγγελμα που επέλεξε να υπηρετεί μια ζωή. Μια προσωπικότητα που έχει γράψει με φωτεινά γράμματα το όνομα της στο χώρο του κινηματογράφου αλλά και της πολιτικής. Με αφορμή το θεατρικό έργο – ντοκουμέντο, «Η Ανάκριση», το οποίο ανέβηκε στο Θέατρο «Τζένη Καρέζη», αλλά και το γεγονός ότι σύντομα θα τον έχουμε στο νησί μας, την Κύπρο, αδράξαμε την ευκαιρία για μια συζήτηση με τον σπουδαίο Κώστα Καζάκο, ο οποίος ανάμεσα σε άλλα τονίζει ότι«οι τέχνες σήμερα οφείλουν να είναι κοντά στον κόσμο, να τον στηρίζουν, να τον μαθαίνουν, να κάνουν αυτό που έλεγε ο Μπρέχτ, «Με το ένα χέρι το γέλιο θα κρατάμε και με το άλλο το τσεκούρι για να ανοίγουμε το κεφάλι και να βάζουμε τις ιδέες». Κι όλα αυτά ντυμένα με αλήθειες και γνώσεις».
Της Γιώτας Δημητρίου
Το Θεατρικό «Η Ανάκριση» του Πέτερ Βάιν, το οποίο παίζει τώρα στο Θέατρο Τζένη Καρέζη, είναι επίκαιρο κύριε Καζάκο;
Είναι ένα έργο που θα είναι πάντα επίκαιρο γιατί αναφέρεται σε μία περίοδο από τις πιο τραγικές στην ιστορία της ανθρωπότητας, την περίοδο των στρατοπέδων συγκέντρωσης, της εξόντωσης των ανθρώπων. Και είναι ντοκουμέντο, είναι βασισμένο στα πρακτικά μιας μεγάλης δίκης που έγινε στην Φρανκφούρτη το 1964, είκοσι χρόνια μετά τον Β Παγκόσμιο πόλεμο. Η δίκη με κατηγορούμενους τους υπευθύνους των στρατοπέδων συγκέντρωσης, οι οποίοι την είχαν “γλυτώσει” και ήταν όλοι μεγαλοδιευθυντές σε εταιρείες με τις οποίες συνεργάζονταν στη διάρκεια του πολέμου ή έπαιρναν τιμητικές συντάξεις από τις εταιρείες αυτές. Δηλαδή η Siemens, η Bayer και άλλες εταιρείες τους έδιναν τιμητικές συντάξεις επειδή έβαζαν τους κρατούμενους από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης να δουλεύουν σαν σκλάβοι για λογαριασμό αυτών των εταιρειών. Αυτούς λοιπόν που κατείχαν μεγάλες θέσεις μετά τον πόλεμο, τους πέρασαν από δίκη, τους αναγνώρισαν οι επιζώντες από το Άουσβιτς. Τα πρακτικά της δίκης αποτέλεσαν το υλικό για την «Ανάκριση» του Πέτερ Βάιν, που είναι αληθινά γεγονότα. Το έργο αυτό έκανε πάταγο. Να φανταστείτε,τελείωσε η δίκη τον Αύγουστο του 1965 και έπαιξε το έργο τον Σεπτέμβριο σε 15 θέατρα της Δυτικής Γερμανίας. Ο ΠέτερΒάιν είναι εξαιρετικός και κατά κάποιο τρόπο θεωρείται και ο συνεχιστής του Μπρέχτ.
Θα έλεγε κανείς ότι δεν είναι τυχαίο που επιλέξατε αυτό το έργο σήμερα που παρατηρείται μια άνοδος νεοναζιστικών οργανώσεων….
Όχι δεν είναι καθόλου τυχαίο! Mετά από το έργο του Μπέρτολτ Μπρεχτ «Ο αφέντης Πούντιλα και ο δούλος του ο Μάττι» που ανεβάσαμε πέρσι, αυτό φέτος του Πέτερ Βάιν έρχεται και συμπληρώνει τα στοιχεία και το υλικό που πρέπει να έχει υπόψη του κανείς για να μην ξεχνάει, για να μην κοιμάται η μνήμη η οποία είναι αυτή που βάλλεται κυρίως. Κάποιοι επιθυμούν να ξεχνάει ο κόσμος, να μην θυμάται τι συνέβηκε με τον φασισμό. Το έργο συνδέει τα γεγονότα εκείνα με το τι συμβαίνει σήμερα. Ξέρετε υπάρχει ένας άγραφος νόμος που λέει ότι όταν δεν γνωρίζεις την ιστορία του χθες δεν μπορείς να αντιληφθείς τα γεγονότα που ζεις σήμερα. Γίνεσαι όργανο παθητικό και υποταγμένο σε όσους θέλεις να σε μεταχειρίζονται σαν ζώο, όπως έγινε και τότε. Επειδή λοιπόν σήμερα έχουμε όλα αυτά τα φασιστικά φαινόμενα, ή όπως τα λένε νεοναζιστικά φαινόμενα, σε μια ενωμένη Ευρώπη που διοικείται στην ουσία από φασίστες, αφού όλοι οι ηγέτες της είναι σχεδόν άκρα Δεξιά, είναι για να τρομάζει κανείς με το πόσο εύκολα ξεχνάει ο κόσμος! Λέει το έργο μέσα πως όταν ο Πρόεδρος στη δίκη ρωτάει ένα θύμα που είχε βασανιστεί «γιατί δεν αντιδρούσατε αφού εσείς τα θύματα ήσασταν περισσότεροι από τους φύλακες;». Απαντά αυτός που είχε βασανιστεί: «ξέρουμε ότι και σήμερα εκατομμύρια ανθρώπων περιμένουν βουβά παθητικά την εξόντωση τους και μάλιστα με ένα τρόπο πιο αποτελεσματικό από τα παλιά». Τώρα λοιπόν, σε τέτοιες εποχές, αυτές τις μαρτυρίες πρέπει να τις έχουμε υπόψη μας, για να καταλαβαίνουμε και τι συμβαίνει σήμερα. Και ξέρετε, όλα αυτά είναι ντοκουμέντα. Δεν είναι ιστορίες που μπορεί να τις αλλάξει ο καθένας. Και πίσω από αυτούς του βασανιστές, αυτά τα υποκείμενα, κρύβονται κάποιοι μεγάλοι κεφαλαιούχοι οι οποίοι ποτέ τους δεν εμφανίστηκαν σε δικαστήριο. Ποτέ τους δεν λογοδότησαν. Αλλά υπάρχουν και κάποιοι οι οποίοι παράγουν αυτά τα φαινόμενα. Είναι και ο καπιταλισμός επίσης που κρύβεται πίσω από όλα αυτά τα σιχαμερά φαινόμενα, που μετατρέπουν τον άνθρωπο σε ζώο.
Ποιος είναι ο ρόλος του θεάτρου σε αυτές τις εποχές που διανύουμε;
Το θέατρο έχει αυξημένες ευθύνες. Δεν μπορεί να παρουσιάζει διασκεδαστικά φρου φρου κι αρώματα. Πρέπει να δώσουμε κάτι στον κόσμο να του ξυπνήσουμε την μνήμη και την ευαισθησία για να μπορέσει να σκεφτεί και να λάβει μέτρα για την ζωή του. Βλέπω στην παράσταση μας τον κόσμο να αντιδρά με ένα πολύ συγκινητικό τρόπο. Βεβαίως εδώ να πω ότι στην παράσταση λαμβάνουν μέρος εξαιρετικοί ηθοποιοί (Παύλος Ορκόπουλος, Τζένη Κόλλια, Θόδωρος Γράμψας, Γιάννης Γούνας, Μαρία Τζάνη, Εύα Κοταμανίδου, Δημήτρης Καλατζής, Σπύρος Τσεκούρας, Κωνσταντίνος Καζάκος, Κώστας Μπάρας, Ευθύμης Ξυπολυτάς). Ξέρετε,γενικότερα οι τέχνες σήμερα οφείλουν να είναι κοντά στον κόσμο, να τον στηρίζουν, να τον μαθαίνουν, να κάνουν αυτό που έλεγε ο Μπρέχτ, «Με το ένα χέρι το γέλιο θα κρατάμε και με το άλλο το τσεκούρι για να ανοίγουμε το κεφάλι και βάζουμε τις ιδέες». Κι όλα αυτά ντυμένα με αλήθειες και γνώσεις.
Η συμμετοχή του δημοσιογράφου Νίκου Μπογιόπουλου στην παράσταση πως προέκυψε;
Αυτή είναι μια φυσική εξέλιξη διότι ο Βάις είχε αφήσει το έργο χωρίς φινάλε. Θα μπορούσε κάλλιστα να βάλει την εκφώνηση των ποινών και να το κλείσει το έργο αλλά το αφήνει μετέωρο,επειδή ακριβώς είναι ένα θέατρο ντοκουμέντο. Όποτε κι αν παίζεται να μπορούν οι άνθρωποι, όσα χρόνια κι αν περάσουν, να προσαρμόζουν το φινάλε στα δεδομένα της δικής τους εποχής. Κι αυτό κάναμε κι εμείς: Bγαίνει στο τέλος ένας σημερινός μάχιμος, μαχητικός δημοσιογράφος με γνώσεις και δίνει στοιχεία που αποδεικνύουν την συνέχεια του τότε με το σήμερα. Είναι πολύ εντυπωσιακό. Πραγματικά πολύ εντυπωσιακό.
Ο Νίκος Μπογιόπουλος έχει πει «ποτέ δεν λες όχι στον Κώστα Καζάκο». Εσείς έχετε πει όχι στη ζωή σας; Αν έχετε πει, τα έχετε μετανιώσει;
Αναγκαζόμαστε πολλές φορές επειδή οι συνθήκες είναι άθλιες να κάνουμε προσαρμογές που δεν τις θέλουμε για να μπορέσουμε να επιβιώσουμε. Και ναι έχω πει και όχι για τα οποία έχω μετανιώσει. Αλλά προσπαθώ με την ωριμότητα η οποία επέρχεται με τα χρόνια να μην κάνω τέτοια λάθη.
Κύριε Καζάκο, πως βλέπετε τη σημερινή κατάσταση στην Ελλάδα και στην Ευρώπη γενικότερα; Υπάρχει ελπίδα;
Ελπίδα; Όλοι πουλάνε ελπίδες. Δεν υπάρχει ελπίδα, δεν υπάρχει τέτοια προοπτική! Με ελπίδα ζουν οι πεθαμένοι, οι πεθαμένοι ελπίζουν ότι θα πάνε στον παράδεισο.
Ναι, αλλά αν δεν υπάρχει ελπίδα δε θα υπάρχει ούτε λόγος για τον αγώνα…
Όχι! Για τον αγώνα δεν πρέπει να έχεις ελπίδα. Πεποίθηση πρέπει να έχεις ότι θα τα καταφέρεις! Όχι ελπίδα πως κάποιος θα σου στρώσει τον δρόμο, αλλά πεποίθηση πως θα τα καταφέρεις! Τον αγώνα πρέπει να τον κερδίσεις, κανείς δε θα σου στρώσει χαλιά να περάσεις. Είναι ένας ανοικτός πόλεμος! Αυτό είναι, ένας πόλεμος της φτωχολογιάς με τον πλούτο.
Και πρέπει να έχουμε πεποίθηση λέτε ότι θα τα καταφέρουμε….
Βέβαια, πολεμάται η ζωή μας, η αξιοπρέπεια μας, η παιδεία μας…. τι να έχουμε, ελπίδα; Πεποίθηση πρέπει να έχουμε ότι η νίκη θα είναι δική μας.Και θα είναι δίκη μας η νίκη. Τώρα πόσο αίμα θα χυθεί και αν θα χυθεί και πώς μέχρι την νίκη, αυτό δεν μπορώ να το ξέρω.
Θα σας έχουμε σύντομα στη Κύπρο;
Ναι, θα είμαι καλεσμένος για της εκδηλώσεις του Πολυτεχνείου, με έχει καλέσει μια οργάνωση νεολαίας εκεί και στις 18 Νοεμβρίου θα είμαι στο νησί. Χαίρομαι ιδιαίτερα που θα έρθω επειδή με την Κύπρο έχω δεσμούς και πάντα ανταποκρίνομαι όταν μου γίνεται μια πρόταση.
Κύριε Καζάκο, εσείς με την δικιά σας πορεία και ιστορία τι συμβουλή θα δίνατε σήμερα στο κόσμο που λέγεται ότι ζει ένα τρίτο παγκόσμιο υπόγειο πόλεμο;
Ναι, βέβαια, ο πόλεμος δεν έχει σταματήσει, συνεχίζεται με άλλες βέβαια μορφές. Έχω την εντύπωση ότι, παρόλη την προπαγάνδα των ΜΜΕ, ο κόσμος ξέρει τώρα τι γίνεται. Ούτε οι πέτρες δεν μπορούν να προβάλουν άγνοια για τα όσα εκτυλίσσονται. Είναι μια επανάληψη της ιστορίας. Βέβαια υπάρχει η χειραγώγηση του κόσμου, αλλά αυτός είναι ένας πόλεμος αξιοπρέπειας. Πόλεμος για τις ζωές μας και μόνο μέσα από την μνήμη και τις γνώσεις θα καταφέρουμε να τον κερδίσουμε. Και βεβαίως, μέσα από την οργανωμένη πάλη, που είναι και το πιο σημαντικό. Χωρίς οργανωμένη πάλη δε θα έχουμε κανένα αποτέλεσμα. Πρέπει ο κόσμος να οργανωθεί και να παλέψει. Αν αγωνίζεται από το σπίτι του ο καθένας μόνος του, δεν θα καταφέρουμε τίποτα! Επίσης αυτές οι αυθόρμητες εκδηλώσεις και γιαουρτώματα δε θα βοηθήσουν σε τίποτα. Χρειάζεται οργανωμένη, συντονισμένη πάλη. Ο λαός τα ξέρει αυτά. Πρέπει να βρει το κουράγιο του και να οργανωθεί. Γι αυτό πρέπει να του τονώσουμε το ηθικό με κάθε μέσο, με κάθε τρόπο. Να καταλάβει ότι η δύναμη είναι στα χέρια του. Να μελετάμε το χθες για να ξέρουμε τι πρέπει να κάνουμε σήμερα.
