Γράφει ο Σωκράτης Παναγή
Ψυχολόγος – Συνθετικός Ψυχοθεραπευτής
99 296 283 – helpbysocrates@ymail.com
Ο Σωκράτης σπούδασε Ψυχολογία στο Intercollege Λευκωσίας και συνέχισε τις σπουδές του σε μεταπτυχιακό επίπεδο στο πανεπιστήμιο του Derby στο Ηνωμένο Βασίλειο. Εκεί ειδικεύτηκε στη Συνθετική Ψυχοθεραπεία, ένα σύστημα ψυχοθεραπείας που προσπαθεί να συλλέξει τεχνικές από πολλές ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις.
O Σωκράτης μέσα από τη στήλη του “Η Μέθοδος του Σωκράτη” απαντά σε ερωτήσεις αναγνωστών του SkalaTimes. Στείλτε κι εσείς την δικιά σας ερώτηση στο ημέηλ: question@skalatimes.com
Η ερώτηση αυτής της βδομάδας, έρχεται από τον φίλο αναγνώστη “Α.Α” από τη Λάρνακα:
Τι καθοριζει την νοοτροπια ενος ανθρωπου αλλα και ενος ολοκληρου λαου; Με ποιους τροπους μπορει η νοοτροπια να αλλαξει και να ανεβει σε καλυτερο επιπεδο; Α.Α.
Νοοτροπία ονομάζουμε τον τρόπο σκέψης ενός ατόμου ή ομάδας ατόμων που μπορεί να καταλήξει σε επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές. Η νοοτροπία του κάθε ανθρώπου καθορίζεται από ένα κράμα παραγόντων. Αυτοί οι παράγοντες συμπεριλαμβάνουν το οικογενειακό περιβάλλον του ατόμου και την ιστορία της οικογένειας του, το πολιτικοκοινωνικό και οικονομικό περιβάλλον της χώρας που ζει και την ιστορία της, το κλίμα της χώρας, τη θρησκεία, ακόμα και τον γενετικό κώδικα και τις τοπικές τάσεις διατροφής.
Η ιστορία της δημοκρατίας στη Κύπρο ξεκινά το 1961. Μέχρι τότε οι Κύπριοι εξαρτιόντουσαν οικονομικά από τις ξένες δυνάμεις που τους κυριαρχούσαν. Σαν αποτέλεσμα, οι Κύπριοι δεν βασίζουν την οικονομία τους στην Κυπριακή παραγωγή αλλά στην προσφορά υπηρεσιών (τουρισμός και τραπεζικές υπηρεσίες) στους «ξένους». Έτσι οι Κύπριοι έχουν μάθει να διαφημίζουν τον εαυτό τους έντονα προς τους άλλους, όπως και να ακολουθούν πιο εύκολα ξένες τάσεις και πρότυπα. Έτσι νομίζουν πως μπορούν να επιβιώσουν καλύτερα.
Ένα παράδειγμα που μπορεί να εξηγήσει το πιο πάνω φαινόμενο είναι η μέση ηλικιωμένη γυναίκα που χαίρεται ότι τα εγγόνια της σπούδασαν στο εξωτερικό (με ιδιαίτερη αξία σε χώρες πολιτισμικά παραπλήσιες της πρώην αποικιοκρατικής Αγγλίας).Αυτό βέβαια δεν παύει να αλλάζει από γενιά σε γενιά, βλέποντας τις πλείστες κοινωνικές τάξεις (ιδιαίτερα αυτές που σπουδάζουν) να ξεφεύγουν από αυτή τη νοοτροπία.
Οι κλιματικές συνθήκες μιας χώρας επηρεάζουν και αυτές την νοοτροπία ενός λαού. Έρευνα που έγινε στη Ιταλία από τον ψυχολόγο Philip Zimbardo έδειξε ότι η Ιταλική διάλεκτος του βορρά σε σύγκριση με τη διάλεκτο της Σικελίας χρησιμοποιεί τον μέλλοντα πιο ξεκάθαρα.Οι βόρειοι Ιταλοί για παράδειγμα, λένε «Αύριο θα πάμε στη Ρώμη», ενώ στο νότο θα έλεγε κάποιος «Αύριο πάμε στη Ρώμη».
Παρόμοια στάση κρατούν και οι Κύπριοι στη διάλεκτο τους. Αντί να λένε «Αύριο θα πάμε Αθήνα», λένε «Αύριον
εν’ να πάμεν Αθήνα», δηλαδή «Αύριο είναι να πάμε Αθήνα». Με άλλα λόγια οι Κύπριοι δεν σκεφτόμαστε τόσο το μέλλον.
Οι άνθρωποι που ζουν σε περιοχές που οι καιρικές συνθήκες κάθε εποχής είναι πιο έντονες, έχουν πιο έντονη την αντίληψη του χρόνου. Στο βορρά, όπου το χειμώνα χιονίζει και παραδοσιακά οι άνθρωποι έπρεπε να υπολογίσουν τη σοδειά των υπολοίπων εποχών να φτάσει για τον χειμώνα, έμαθαν να είναι πιο οργανωμένοι και να ακολουθούν πιο εύκολα προγράμματα (και συνεπώς τους νόμους). Σε αντίθεση, οι άνθρωποι των χωρών με ζεστό κλίμα γίνονται άνθρωποι περισσότερο «της στιγμής».
Ιδιαίτερη σημασία έχει και ο πληθυσμός μιας χώρας ή πόλης. Άνθρωποι από περιοχές με μεγαλύτερη πληθυσμιακή πυκνότητα τείνουν να εκφράζουν λιγότερο κοινωνικό έλεγχο στις πλείστες διαπροσωπικές τους σχέσεις. Αυτό διότι το μέσο άτομο έχει περισσότερες επιλογές για να καλύψει τις ανάγκες του αυτές και συνεπώς λιγότερη συναισθηματική επένδυση.
Ο Κώστας και η Γιάννα ζουν στη Λάρνακα. Η Γιάννα όμως έχει κουραστεί τη σχέση αυτή και ψάχνει μια νέα σχέση. Αντί να χωρίσει τον Κώστα, συνεχίζει να είναι μαζί του γιατί φοβάται πως δε θα μπορέσει να βρει κάποιον καλύτερο. Οι διαθέσιμοι άνδρες της Λάρνακας που πληρούν τα κριτήρια της Γιάννας είναι 15-20 και οι πιθανότητες να γνωρίσει κάποιον άλλον είναι μέτριες. Αν η Γιάννα ζούσε στη Νέα Υόρκη τότε οι πιθανότητες αυτές θα ήταν πιο μεγάλες, έτσι θα ήταν πιο εύκολο για τη Γιάννα να χωρίσει τον Κώστα.
Στη Κύπρο, παρά τη Νέα Υόρκη, η νοοτροπία γύρω από τις σχέσεις εξαρτάται πιο πολύ από τον κοινωνικό περίγυρο, παρά από τα συναισθήματα που νιώθει το ζευγάρι. Φυσικά, ο κοινωνικός περίγυρος δεν σημαίνει μόνο η διαθεσιμότητα στις επιλογές, αλλά περιλαμβάνει και τον κοινωνικό έλεγχο από την οικογένεια και τους φίλους που είναι πιο εύκολο να μάθουν τη συμβαίνει στη ζωή κάποιου και να ασκήσουν τη δική τους πίεση, αλλά και να προσφέρουν τη βοήθεια τους όπου χρειάζεται.
Αν η Γιάννα και ο Κώστας χωρίσουν πιθανόν να το μάθει η οικογένεια και οι φίλοι τους. Αν δεν είναι προετοιμασμένοι να απαντήσουν στα κουτσομπολιά που φτάνουν στα αυτιά των δικών τους, τότε ίσως δεχθούν έντονη κριτική.
Τέλος, η κοινωνική θέση της οικογένειας που προερχόμαστε μπορεί να επηρεάσει την ατομική μας νοοτροπία. Αν η οικογένεια μας έχει μια ιστορική σχέση με την αριστερά*, τείνουμε να εμπιστευόμαστε περισσότερο τους άλλους και να τους βοηθούμε αφιλοκερδώς. Ακόμα, τείνουμε να ακολουθούμε, να προστατεύουμε, και να δίνουμε πιο πολλές ευκαιρίες για επανόρθωση λαθών στους γύρω μας.
Αν η οικογένεια μας έχει ιστορική σχέση με την δεξιά*, τότε τείνουμε να έχουμε καλύτερη κριτική σκέψη, να είμαστε πιο υπεύθυνοι για τις πράξεις μας, να είμαστε πιο οργανωμένοι, πιο τολμηροί και πιο περήφανοι για τα κατορθώματα μας.
Ο οικονομικός πλούτος της οικογένειας μας είναι και αυτός σημαντικός στον σχηματισμό της νοοτροπίας του ατόμου. Όταν κάποιος προέρχεται από οικογένεια που είναι για γενιές πλούσια, τότε πιθανόν να αντιλαμβάνεται τον εαυτό του ως προσωπικό διαχειριστή μιας περιουσίας που κάνει καλό σε όλη την κοινωνία. Από την άλλη, μια νεόπλουτη οικογένεια πιθανόν να σπαταλεί τον πλούτο της σε ασήμαντα υλικά αγαθά, αφού δεν έχει μάθει να θέτει όρια στη χρήση αυτού του πλούτου.
Για να αλλάξει μια νοοτροπία πρέπει πρώτα να συνειδητοποιήσουν αυτοί που την κουβαλούν την επιρροή της, καλή και κακή. Μπορούν βέβαια πολλοί άνθρωποι να αναγνωρίσουν κάποιες έντονες νοοτροπίες της κοινωνίας μας, ιδιαίτερα αυτές που φέρουν μεγάλο όφελος ή μεγάλη ζημιά.
Αναγνωρίζοντας το πρόβλημα που μια νοοτροπία μπορεί να προκαλέσει πρέπει να βρούμε τη στήριξη από δυνάμεις της κοινωνίας (οργανισμούς, κινήματα, κυβέρνηση, εταιρίες, ειδικούς, κόμματα κτλ.) για να το φέρουμε εις γνώσιν του κόσμου ούτως ώστε να μπορεί ο κόσμος να καταλάβει τις συνέπειες του. Στη συνέχεια πρέπει να δούμε τους λόγους που κάποιοι άνθρωποι συνεχίζουν αυτή τη νοοτροπία (τι κερδίζουν έχοντας αυτή τη νοοτροπία;) και να βρούμε εναλλακτικές για να καλύψουμε κάποιες από εκείνες τις ανάγκες.
Σιγά-σιγά αφήνουμε τη νέα νοοτροπία να επιβραβεύσει τους χρήστες της αφού καταλαβαίνουν πόσο χρήσιμη μπορεί να γίνει.
Εν τέλει, η νέα νοοτροπία γίνεται τρόπος ζωής.
*Αυτές οι τάσεις δεν είναι απόλυτες, γιατί δεν είναι ούτε οι μόνες μας επιρροές, αλλά ούτε υπάρχει ξεκάθαρος όρος της Δεξιάς ή Αριστεράς.
