Γράφει η Γιώτα Δημητρίου
(H Γιώτα είναι απόφοιτος θεατρικών σπουδών και σήμερα βρίσκεται στο δεύτερο έτος του Διδακτορικού της, στο Πανεπιστήμιο του Bristol)
Email: yiota.a.demetriou@gmail.com & yiota.demetriou@bristol.ac.uk
Η καλλιτέχνης του περφόρμανς και του εικαστικού, Ana Mendieta, Κουβανικής καταγωγής, πέθανε το 1985 σε ηλικία 36 ετών, αφήνοντας πίσω της μια τεράστια συλλογή από μη-εκτιθέμενων έργων. Η μυστικοπάθεια που διαφέρνει ο θάνατος της, το πώς η καλλιτέχνης έπεσε από τον 34ο ορόφο του διαμερίσματός στην Νέας Υόρκη, έχει ηχώ στις σκοτεινές και τελετουργικές εικόνες που άφησε πίσω της.
Η Mendieta περιγράφε το έργο της ως τέχνη «γης και σώματος».
Από το 1971, όταν είχε την πρώτη της ατομική έκθεση, μέχρι και το θάνατό της, δημιούργησε μια διαφοροποιημένη συλλογή έργων που περιλαμβάνουν σιλουέτες του σώματός της που δημιουργήθηκαν απο λάσπη, χώμα, πέτρες, άγρια λουλούδια και φύλλα. Αυτά τα περφόρμανς υπήρξαν προκλητά της λαϊκής κουλτούρας και των απόκρυφων παραδόσεων των ιθαγενών της Κούβας, καθώς του αγαπημένου της Μεξικού.
Η συλλογή της περιέχει ακόμα και ανατρεπτικές αυτοπροσωπογραφίες που παλέυουν με ιδεολογίες που έχουν σχέση με την ομορφιά και το φύλο. Σε κάποια απο τα περφόρμανς της όπου χρησιμοποιείται αίμα “ως ένα πραγματικά ισχυρό και μαγικό πράγμα”, αντικατόπτρισε τη δύναμη της γυναικείας σεξουαλικότητας, καθώς και τη φρίκη που συσχετιζόταν με την ανδρική σεξουαλική βία.
Στις φωτογραφικές αυτοπροσωπογραφίες της πίεσε το πρόσωπό της κατά το γυαλί για να νοθεύθουν τα χαρακτηριστικά της. Απεικόνισε τον εαυτό της με αίμα να στάζει απο παντού, και ακόμα μεταμφιέστηκε ως άνδρας με κολλημένη τριχοφυΐα στο πρόσωπό της.
Το φεμμινιστικό έργο της Mendieta, όπως και το πνεύμα της, τροφοδοτήθηκε από μια ανησυχία βαθιά ριζωμένη στην εξορία της από
την Κούβα. Μετά το θάνατό της, πολλοί είδαν, μέσα απ’τη σκοτεινή και συχνά τελετουργική της τέχνη, να προδιαγράφετε η μοίρα της. Αφού κάποτε είχε παρουσίασει ένα περφόρμανς στο οποίο οι επισκέπτες την έβρισκαν κάτω από ένα λευκό σεντόνι γεμάτο αίμα. Έχει χαρακτηριστεί ως το πιο φιλελεύθερο γυναικείο πνεύμα σε έναν ανδροκρατούμενο κόσμο της τέχνης και η δουλειά της ως το πιο ουσιοποιημένο μέσω σύνδεσης μεταξύ άγριων ορέξεων και απεριόριστης γυναικείας σεξουαλικότητας. Όμως είναι μόνο τώρα που η δύναμη της τέχνης της έχει το προβάδισμα έναντι των στερεοτύπων που την ώθησαν και το δραματικό της τέλος.
Γεννημένη στην Κούβα το 1948, η Mendieta απεστάλη στην Αμερική με τους γονείς της σε ηλικία 13 για να ξεφύγουν από την κυβέρνηση του Φιντέλ Κάστρο. Ο πατέρας της, υποστηρικτής του Φιντέλ Κάστρο, έγινε βοηθός στη μετα-επαναστατική υπουργική του κράτους το 1959, αλλά απογοητευμένος με τον αντι-καθολικισμό της νέας Κούβας, συμμετείχε αργότερα στην οργάνωση αντεπαναστατικών δραστηριότητων. Το 1961, φοβούμενος για την ασφάλεια της οικογενείας του, τακτοποίησε τη διέλευση τους στην Αμερική, όπου μεγάλωσε η καλλιτέχνης. Η αίσθηση της εξορίας της απο την Κούβα καθώς και η έντονη ανεξαρτησία του πνεύματός της ήταν κάτι που κουβαλούσε μαζί της και που φαίνεται έντονα στην δουλειά της. Στην αναζήτηση για την ταυτότητά της και για το που ανήκει η Mendieta έστρεψε την προσοχή της στη Γη και το γυναικείο σώμα ως βασικά θέματα του έργου της.
Το σώμα της ήταν τέχνη της και το έβαλε στο έδαφος. Με αυτό τον τρόπο, προσπαθούσε να γείωση τον εαυτό της, αλλά και να επανασυνδεθεί με τη γη στην οποία στεκόταν ακόμα κι αν δεν ήταν η πατρίδα της η Κούβα. Όπως είπε και η ίδια «Η τέχνη μου είναι θεμελιωμένη στην αντίληψη μιας καθολικής ενέργειας που είναι πανταχού παρων και τρέχει τα πάντα…από το έντομο στον άνθρωπο, από τον άνθρωπο στο φάσμα, από το φάσμα στο φυτό, και από το φυτό στο γαλαξία».
Χρησιμοποιώντας το σώμα της, μαζί με στοιχειώδη υλικά, όπως τo χώμα, το νερό, το αίμα και τη φωτιά, παρήγαγε κραυγαλέα περφορμανς και εφήμερα γλυπτά «γης-σώματος» που συνδυάζουν τελετουργικό χαρακτήρα με μεταφορές για τη ζωή, το θάνατο, την αναγέννηση και την πνευματική μεταμόρφωση. Οι εικόνες της είναι συναρπαστικές, μυστηριώδη και ποιητικές. Σε ορισμένες, το περίγραμμα του σώματός της καταναλώνεται από πυρίτιδα και πυροτεχνήματα, ενώ άλλες δείχνουν το σώμας της σαν αρχαίες θεϊκές μορφές χυτεύμένες από άμμο, λαξευμένο σε βράχο, ή εγχάρακτα σε πηλό.
Τα σωματικά της ίχνη αναγράφεται με αίμα στα φύλλα και τα δέντρα, ή τυλιγμένη μέσα σε συνκεκριμένο τοπίο, αφού έτσι εκφράζε 
την επείγουσα ανάγκη της να διερευνηση τη σχέση του ανθρώπου με την τοποθεσία/πατρίδα και τη φύση. Το έργο της αποκαλύπτει το ενδιαφέρον της για τη γη ως τόπο για την αντιμετώπιση ζητημάτων εκτοπίσματος, με την καταγραφή της παρουσίας του σώματος της ή το αποτύπωμα που άφησε πίσω του μέσα σε διαφορετικά φυσικά περιβάλλοντα.
