Toυ Δημήτρη Βυθού
(Μεταπτυχιακό στην Αλλαγή Κοινωνικής Συμπεριφοράς)
Πολλές φορές αναρωτήθηκα μέχρι ποιο σημείο οι τηλεοπτικές διαφημίσεις μπορούν να προβάλουν μέρος της πραγματικότητας που ζούμε ως γενικό κανόνα. Αντιλαμβάνομαι πως δε μπορούμε να εθελοτυφλούμε σε κάποιες ιδιαιτερότητες που μπορεί να υπάρχουν. Θα μπορούσαν όμως, σκέφτομαι, αυτές οι ιδιαιτερότητες να παρουσιάζονται ως αντιπροσωπευτικό δείγμα της κοινωνίας μας και σε τι θα χρησίμευε αν γινόταν;
Αφορμή για αυτό τον προβληματισμό μου έδωσε η νέα τηλεοπτική διαφήμιση των McDonalds family box. Στη διαφήμιση αυτή προβάλλεται μια μοντέρνα και οικονομικά ευκατάστατη οικογένεια στην οποία τα μέλη της, ένας πατέρας και τα δυο του έφηβα παιδιά (μια κόρη και ένας γιος) βρίσκονται στο σπίτι τους. Ο καθένας από αυτούς βρίσκεται στο δωμάτιό του με τη συντροφιά ενός ipad ή laptop ή κινητού. Η μητέρα έρχεται (από τη δουλειά;) και φέρνει για φαγητό ένα McDonalds Family box. Φωνάζει να έρθουν όλοι στο τραπέζι αλλά κανείς δε της δίνει σημασία. Ως λύση για να την ακούσουν, στέλνει μήνυμα στον κάθε ένα ξεχωριστά τη φωτογραφία με το φαγητό όπου μόλις τη βλέπουν χαίρονται και κατεβαίνουν να φάνε σαν οικογένεια. Ειδική προσφορά στο τέλος.
Φαινομενικά η ιδέα είναι απλή και καθόλου παράξενη. Θα μπορούσαμε να πούμε φυσιολογική. Γιατί λοιπόν μου δημιουργεί, εμένα τουλάχιστον, μια αρνητική στάση απέναντι σε αυτή τη διαφήμιση;
Ίσως γιατί σε μια από τις δυσκολότερες εποχές για την Κυπριακή οικογένεια, μετά την εισβολή, παρουσιάζεται μια ευκατάστατη οικογένεια δεσμευμένη, σκλαβωμένη θα έλεγα, από την τεχνολογική λαίλαπα. Αποξενωμένα τα μέλη της, απομονωμένα στο δωμάτιό τους, εγκαταλειμμένα στον κόσμο τους, ζουν όχι ως άτομα μιας οικογένειας αλλά απλά κάτω από μια στέγη με μόνη επικοινωνία αυτή που τους προσφέρει η τεχνολογία. Μια τεχνολογία που κοστίζει, ίσως όχι τόσα πολλά, αλλά αρκετά για μια συνηθισμένη κυπριακή οικογένεια και που οποιοσδήποτε έφηβος τηλεθεατής θα θεωρούσε πως δικαιούται να κατέχει και αυτός αυτή τη τεχνολογική άνεση και που οποιοσδήποτε γονέας θα πρέπει να μπορεί να την προσφέρει στα παιδιά του. Έχει δεν έχει λεφτά.
Και μετά έρχεται σπίτι η μητέρα. Καλοντυμένη, μάλλον από τη δουλειά, με μια σακούλα γεμάτη έτοιμο φαγητό από τα McDonalds.
Ο παραδοσιακός ρόλος της μητέρας που είχαμε συνηθίσει να ετοιμάζει με αγάπη φαγητό για την οικογένειά της αντικαταστάθηκε εδώ με το ετοιματζίδικο και μάλιστα, κατά τη γνώμη μου με τη χειρότερη πλευρά του έτοιμου «φαγητού». Να διευκρινίσω εδώ πως καθόλου δε με πειράζει που η μητέρα εδώ έχει ενεργό ρόλο. Δε με πειράζει που κάποιες διαφημίσεις των McDonalds προβάλουν μια οικογένεια στο χώρο τους. Με πειράζει που πια, αυτό το είδος φαγητού, όχι απλά ήρθε μέσα στο σπίτι αλλά προτείνεται από τη μητέρα ως μια καλή και χαρούμενη λύση για την οικογένειά της. Θέλει δηλαδή να μας πει πως αν η μητέρα το διάλεξε για τους προστατευόμενούς της, τότε είναι καλό.
Και μετά ερχόμαστε στο θέμα επικοινωνίας. Αυτή η μοντέρνα μητέρα, είναι φυσιολογικό να διαλέξει ένα μοντέρνο τρόπο επικοινωνίας για να μιλήσει στα παιδιά της και στον άντρα της. Ο άντρας της, ο πατέρας των παιδιών της, βρίσκεται σπίτι και ο οποίος ως άλλο ένα παιδί περιμένει ακόμα από τη γυναίκα του να τον θρέψει. Έτσι η μητέρα αυτή στέλνει τη φωτογραφία με τη σακούλα, τη βλέπουν, και αποφασίζουν πως είναι μια καλή αφορμή να βγουν από την απομόνωσή τους και να το γευτούν… που; Στο παραδοσιακό οικογενειακό τραπέζι. Μάλιστα. Εδώ ο θεσμός παραμένει σταθερός. Η οικογένεια πρέπει να τρώει μαζί. Είναι ιερή η στιγμή του φαγητού. Ενός φαγητού όμως που εδώ περιλαμβάνει ό,τι πιο διατροφικά βάρβαρο, χωρίς καμιά θρεπτική αξία και που συνοδεύεται από αναψυκτικά πλούσια σε ζάχαρη και «άλλα» συστατικά.
Δεν είμαι εναντίων των McDonalds. Είμαι θυμωμένος και βαθιά απογοητευμένος που κάποιος στο επάγγελμά μου δεν είχε την ηθική να πετάξει αυτή την ιδέα στο κάλαθο των σκουπιδιών. Απεναντίας ήταν τόσο ανήθικος που μέσω της τηλεόρασης πέταξε τα σκουπίδια του μέσα στην οικογένεια μου. Δε θεωρώ τον εαυτό μου προασπιστή και θεματοφύλακα των παραδόσεων και αξιών. Θεωρώ όμως πως όταν βγαίνεις δημόσια πρέπει αν μη τι άλλο να σέβεσαι το χώρο που σε φιλοξενεί. Ο χώρος αυτός, μέσα από την τηλεόραση είναι το σπίτι μας.
Ο κάθε γονέας προσπαθεί σήμερα, μέσα από ένα οικονομικό ναυάγιο, να κρατήσει με νύχια και με δόντια την οικογένειά του ενωμένη και προστατευμένη. Οι Κύπριοι μπορεί να έχουν πολλά κουσούρια αλλά κρατούν όσο μπορούν, ακόμα και ακραία μερικές φορές, το θεσμό της οικογένειας ζωντανό. Τα McDonalds, μια αμερικάνικη κουλτούρα, είναι πια μια πραγματικότητα στην Κύπρο και δεν την απορρίπτω. Δεν είναι όμως, θέλω να πιστεύω, ούτε αντιπροσωπευτικό δείγμα ούτε η γενική εικόνα του Κύπριου. Παραμένουν να είναι επισκέπτες στον τόπο μας και θεωρώ πως δηλώνει ασέβεια και αγνωμοσύνη η προσπάθεια αντικατάστασης της παραδοσιακής οικογενειακής αξίας αυτών που τους φιλοξενεί. Χειρότερα από τα McDonalds όμως, πιο ανήθικος για μένα είναι αυτό το πειραγμένο και ανώμαλο μυαλό που σκέφτηκε και πρότεινε αυτή την ιδέα γιατί αυτός, πιθανολογώ, είναι και από τον τόπο μας. Λυπάμαι και ζητώ συγνώμη εκ μέρους του από όλους του διαφημιστικού χώρου που υπάρχουν και τέτοιοι στο χώρο μας.
Με αφορμή λοιπόν αυτή τη διαφήμιση, θα πρέπει όλοι οι επαγγελματίες που αγαπούμε τη δουλειά μας και προσπαθούμε μέσα από αντιξοότητες για το καλύτερο, να βρίσκουμε τα ηθικά μας πόδια και να μη φοβόμαστε να καυτηριάσουμε τα «κακώς κείμενα» και τις δόλιο-φθορές που προκαλούν με θράσος κάποιοι ηθικά ανάπηροι στο χώρο του καθενός από εμάς. Θα πρέπει να λέμε ευθαρσώς τη γνώμη μας, αρκεί να είναι ακέραια, αγνή, χωρίς προσωπικές και υστερόβουλες προθέσεις.
