Επιστρέφει στο Λονδίνο, για μια ακόμη συναυλία, στις 25 Σεπτεμβρίου στο Royal Albert Hall. Γιατί το τραγούδι ήταν ανέκαθεν αναπόσπαστο κομμάτι της ψυχής της και όσο μπορεί θα τραγουδάει και θα αποτελεί τόσο η ίδια όσο και τα τραγούδια της πηγή έμπνευσης, ενίοτε και δύναμης, για το ακροατήριο της. Σ’ ένα κόσμο που μαστίζεται από κρίσεις (κοινωνικές, οικονομικές, πολιτικές) αυτή μας τραγουδάει Νίκο Γκάτσο, Μάνο Χατζιδάκη, Μίκη Θεοδωράκη και αλλους σπουδαίους, και μας τονίζει πως χρέος των ανθρώπων είναι να κυνηγάνε την αλήθεια και τον ήλιο με τιμιότητα.
Mε τη Νάνα Μούσχουρη μιλήσαμε τηλεφωνικώς την περασμένη βδομάδα, για μια αποκλειστική συνέντευξη για την Κυπριακή εφημερίδα του Λονδίνου «Παροικιακή».
Η Νάνα Μούσχουρη μίλησε εφ ‘ όλης της ύλης και μας έκανε να συνειδητοποιήσουμε γιατί την αποκαλούν σπουδαία, γιατί το BBC και άλλα διεθνή κρατικα κανάλια κάνουν τιμητικά αφιερώματα στην Ελληνίδα αυτή τραγουδίστρια που για 50 χρόνια βρίσκεται στο προσκήνιο της παγκόσμιας μουσικής σκηνής.
Επειδή, πέρα από το τεράστιο ταλέντο της, είναι μια φωτεινή προσωπικότητα, η οποία παρόλη την παγκόσμια αναγνωρισιμότητα της, εντούτοις επιλέγει να είναι ταπεινή και να σκλαβώνει τον συνομιλητή της με ευγένεια αλλά και με μια άπλετη δόση σοφίας. «Να θυμάσαι πως η ζωη δεν είναι μόνο μια κατεύθυνση. Στο δρόμο θα βρεις και ρόδα και αγκάθια και θα πρέπει να έχεις το μυαλό να μπορείς να διαλέξεις σωστά».
Της Γιώτας Δημητρίου
Κυρία Μούσχουρη το Great Farewell World Tour, εδώ στο Λονδίνο τι σημαίνει για σας;
Πριν από 7-8 χρόνια είχα κάνει συναυλία εδώ στο Royal Albert Hall και είχα πει «αντίο» κατά κάποιο τρόπο. Επτά χρόνια μετά ξαναγυρίζω πίσω….Γιατί; Επειδή το χρειαζόμουν να τραγουδήσω κι έψαχνα να βρω μια αιτία. Έφτασα σ’ αυτή την ηλικία, δόξα τω Θεώ, και μπορώ ακόμα να τραγουδάω και χρωστάω πολλά σε αρκετές χώρες, στο κοινό. Αποφάσισα να κάνω αυτή τη τουρνέ και να γιορτάσω μαζί με τον κόσμο, με τα τραγούδια μου. Είναι πολύ σημαντικό για μένα και το κάνω με πολλη ευγνωμοσύνη για την ζωή, και με ενθουσιασμό για τον κόσμο που με έχει ακούσει και με έχει αγαπήσει και τον αγαπώ.
Παρόλα αυτά, σε πρόσφατες δηλώσεις σας είχατε πει ότι η απομάκρυνση σας από τη μουσική σκηνή σας είχε προκαλέσει ένα είδος κατάθλιψης. Θα λέγατε λοιπόν ότι η μουσική και γενικότερα η τέχνη λειτουργεί και ως ένα «είδος φαρμακου» για τη ψυχή μας;
Απόλυτα! Ναι! Σε εμένα ήτανε πάρα πολύ σημαντικό.Καταρχάς να σας πω ότι εγώ την μουσική την πήρα από την αρχή πάρα πολύ σοβαρά και με σεβασμό και με αγάπησε και την αγάπησα πιστεύω. Προσέφερα την αγάπη που έπαιρνα από την μουσική και την έδινα στον κόσμο και ο κόσμος μου την ανταπέδωσε. Νομίζω ότι η μουσική μπορεί να διορθώσει πολλά πράγματα και κυρίως σου δίνει μια σιγουριά και βλέπεις τον κόσμο με μεγαλύτερη ελπίδα, αισιοδοξία. Εμείς οι Έλληνες έχουμε αυτό το χαρακτηριστικό, την ειδικότητα. Από παλιά, ο κόσμος τα προβλήματα του τα τραγουδούσε με την λαϊκή μουσική, με την παραδοσιακή μουσική, ακόμη και με την ποπ. Λέγοντας αυτό που αισθάνεσαι γίνεσαι πιο ευαίσθητος αλλά και πιο αισιόδοξος μετά. Θέλω να πω ότι η μουσική φέρνει ειρήνη στη ψυχή.
Με οδηγείτε σε μια άλλη ερώτηση τώρα, που πάντα ήθελα να σας θέσω: Για την Νάνα Μούσχουρη τι ρόλο έπαιζαν (αν έπαιζαν) οι στίχοι σ’ ένα τραγούδι για να το επιλέξει να το τραγουδήσει; Δηλαδή ήταν ένα από τα κριτήρια σας αν θα επιλέγατε ένα τραγούδι ή πρωτίστως κοιτάζατε τη μουσική; Σας ρωτώ γιατί έχετε ερμηνεύσει τραγούδια με στίχους ποίηση, που έχουν σημαδέψει πολλές και ολόκληρες γενιές….
Οι στίχοι παίζουν πολύ μεγάλο ρόλο στη ζωή μου. Μάλιστα όταν ήμουνα πιο μικρή όλοι έλεγαν «έχει ωραία φωνή» και δεν σκέφτονταν ότι αυτά τα λόγια που τραγουδούσα τα πίστευα! Όταν είσαι νέος πολλές φορές τα λες και από ένστικτο, βεβαίως όσο πιο πολύ μεγαλώνεις τόσο πιο σοβαρά τα παίρνεις. Για μένα οι στίχοι έπαιξαν, είχαν, πολύ μεγάλη σημασία. Το οτι τραγούδησα Νίκο Γκάτσο, Ελύτη…Αλλά όχι για σνομπισμό για να πεις «τραγουδάω αυτό τον ποιητή», όχι! Βρήκα ποιητές σε όλο τον κόσμο. Αλλά για μένα, αυτά τα τραγούδια μου έχουνε δώσει και ένα προορισμό στη ζωή. Διότι ο στίχος είναι πολύ δυναμικός, έχει μεγάλη σημασία για τη μουσική το τι τραγουδάς. Είναι ένα ζευγάρι, ο στίχος και η μουσική. Πηγαίνουνε μαζί και σε οδηγούν με την μελωδία στον δρόμο που πιστεύεις και θέλεις να σε βοήθησει να βρεις αυτό που ελπίζεις να βρεις μέσα στη μουσική.
Υπήρχαν τραγούδια δικά σας, τα οποία έχετε ερμηνεύσει, στα οποία θυμάστε να έχετε κλάψει δημόσια όταν τα τραγουδούσατε; Σας έχει συμβεί να κλαίτε ερμηνεύοντας κάποια τραγούδια σας;
Αυτό συμβαίνει…Ναι. Βεβαιως όχι κάθε μέρα, αλλά ναι, συμβαίνει. Κλαις ορισμένες φορές ανάλογα και με την κατάσταση γύρω σου και ίσως σε επηρεάζει ακόμη περισσότερο….Έχω κλάψει αρκετές φορές και στην τηλεόραση και στην σκηνή επάνω. Βεβαίως με συγκινούν ορισμένα τραγούδια…..Όταν τραγουδάς «Το Παιδί με το ταμπούρλο» και βλέπεις τι συμβαίνει σήμερα στο κόσμο και καταλαβαίνεις τι σημασία έχει, κλαις. Πώς να μην κλάψεις εκείνη τη στιγμή που το τραγουδάς και αντιλαμβάνεσαι τι συμβαίνει γύρω σου…Και άλλα τραγούδια, και στο «Χάρτινο το φεγγαράκι»…. Ναι μου έχει συμβεί, ευτυχώς πολλές φορές.
Σε πρόσφατες δηλώσεις σας έχετε πει «επιστρέφω στη μουσική σκηνή με την συνείδηση ότι δεν
ανήκω σε αυτή την εποχή». Όμως κυρία Μούσχουρη πώς γίνεται να νιώθετε πως δεν ανήκετε σε αυτή την εποχή όταν τα τραγούδια σας παραμένουν φάρος ακόμα και σήμερα όπως την καλή κλασική ποίηση που δεν έχει ημερομηνία λήξης;
Ίσως να έχετε δίκαιο, αλλά ξέρετε δεν είχα ποτέ σπουδαία ιδέα για τον εαυτό μου.
Είχα μία αυτογνωσία, που την έμαθα από τον Γκάτσο κι αυτό είναι να γνωρίζεις τον εαυτο σου απόλυτα και να ξέρεις γιατί υπάρχεις εδώ.
Το δίκαιο είναι η νεολαία να παίρνει την μουσική πιο πέρα. Εγώ μπορώ να φέρω τη μουσική στο επίπεδο που βρίσκομαι και τραγουδώ. Επίσης, ο νέος θέλει να ακούσει ένα νέο να τραγουδάει. Το θέμα είναι οι νέοι τραγουδιστές όταν τους δίνουν ένα τραγούδι να το πιστεύουν. Όπως εγώ όταν ήμουν νέα και μου έδιναν ένα τραγούδι για να το πω, έπρεπε να το πιστέψω! Και ενστικτωδώς μου πήγαιναν….Έχω πει πολλές φορές την ιστορία ότι την πρώτη φορά που τραγούδησα το «Χάρτινο το φεγγαράκι» επειδή το τραγούδι το είχε γράψει ο Νίκος Γκάτσος για την Μελίνα για το θεατρικό έργο «Λεωφορείο ο πόθος», το τραγουδούσε η Μελίνα. Σε μένα λοιπόν ο Γκάτσος μου ελεγε για ένα ολόκληρο χρόνο «ξέρεις, τραγουδάς πολύ καλά αλλά έχω την εντύπωση ότι δεν καταλαβαίνεις τι τραγουδάς». Του έλεγα «καταλαβαίνω πολύ καλά με όλη μου την ψυχή και μου αρέσει». Μετά από ένα χρόνο, ήρθε ο ίδιος εκεί στο «Τζάκι» που τραγουδούσα εκείνη την εποχή και μου είπε «ξέρεις, αφού το άκουσα τόσες φορές κατέληξα ότι το τραγουδάς πολύ ωραία, πολύ διαφορετικά και νομίζω ότι θα είναι το τραγούδι σου για πάντα». Και είναι τελείως η τύχη που το τραγούδι αυτό έγινε το τραγούδι μου, διότι το είχε γράψει για την Μελίνα η οποία το έλεγε σπουδαία. Αλλά, η Μελίνα ήταν η ηθοποιός που το τραγουδούσε, εγώ ήμουν η τραγουδίστρια….
Έχετε πει τώρα τη λέξη «τύχη» και με οδηγείτε σε μια άλλη ερώτηση. Είστε από τις διασημότερες τραγουδιστριες στην παγκόσμια μουσική σκηνή τα τελευταία 50 χρόνια. Πέρα από το πολύτιμο ταλέντο σας, τι άλλο βοήθησε σε αυτή την λαμπρή πορεία που είχατε ανά το παγκόσμιο; Ήταν και θέμα τύχης;
Κοιτάξετε, η τύχη είναι πολύ σημαντική στη ζωή του καθενός. Αλλά το θέμα είναι κανείς την τύχη του πρέπει να την διακρίνει, να την εκτιμήσει και να την διαλέξει. Η βοήθεια που είχα ήταν μαγική και ήμουν τυχερή, αλλά μπορεί να ήταν κάποιος άλλος στη θέση μου και να μην είχε πάρει την ευκαιρία. Οι ευκαιρίες που δίνονται πρέπει κανείς μόνος του να τις κρίνει. Παραδείγματος χάριν, είχα την τύχη να με διαλέξουν και ο Χατζιδάκης και ο Πλέσσας και ο Ξαρχάκος και ο Νίκος Γκάτσος και άλλοι. Αλλά κάποια στιγμή ήρθε κάποιος κύριος από το εξωτερικό και με ρώτησε αν ήθελα να κάνω δίσκους στα γαλλικά και στα γερμανικά. Και είπα «γιατί όχι;».
Αυτό σήμαινε ότι έπρεπε να μάθω ξένες γλώσσες, να πάω στο εξωτερικό χωρίς να ξέρω τι θα αντιμετώπιζα, βεβαίως είχα πολύ σύντομα πάρει ένα χρυσό δίσκο στη Γερμανία, (ο πρώτος που πήρα ήταν στην Γερμανία). Άρα, ναι, η τύχη μου ήταν αυτή ότι με διάλεξαν, αλλά από την άλλη εγώ δούλεψα πάρα πολύ σκληρά. Μάθαινα συνεχώς πράγματα, νέα στυλ μουσικής, ταξίδευα μόνη μου και πάντοτε είχα τον δρόμο που μου είχε πει ο Γκάτσος….
Δηλαδή;
Ο Γκάτσος μου έλεγε: «στη ζωή σου πρέπει να ψάχνεις την αλήθεια, να πατάς ίσια και ένα σύνορο θα έχεις. Τον σεβασμό και τον ήλιο. Όταν φτάσεις στον ήλιο θα πει ότι βρήκες την αλήθεια». Τον ήλιο δεν τον φτάνουμε ποτέ. Αλλά σε όλη μου την ζωή ψάχνω την αλήθεια, τίμια. Και δουλεύω πολύ σκληρά. Και είμαι ευτυχής γιατί έκανα καλές επιλογές. Γιατί στη ζωή δεν είναι μόνο το ταλέντο, πρέπει να μαθαίνεις πράγματα, να ξέρεις να διαλέγεις και να πιστεύεις πως αυτό που κάνεις είναι το σωστό.
Θα σας ρωτήσω κάτι άλλο που είναι και επίκαιρο.Είστε μια Ελληνίδα που έχει διαπρέψει στο εξωτερικό. Σήμερα αρκετοί Έλληνες, κι όχι μόνο, αναγκάζονται να ξενιτεύονται όχι για λόγους καριέρας αλλά λόγω της οικονομικής κρίσης. Αναζητούν ένα καλύτερο αύριο σε «ξένες πατρίδες». Εσείς ως Ελληνίδα του εξωτερικού τι μήνυμα θα στέλνατε σ’ αυτό τον κόσμο που σήμερα αναγκάζεται να ξενιτεύετε;
Κι εγώ όταν έφυγα για το εξωτερικό δεν ήταν καμιά σπουδαία κατάσταση για μένα. Είχα κάνει κάποιες επιτυχίες αλλά δεν ήμουνα εγκαταστημένη σαν τραγουδίστρια. Φεύγουμε όλοι από ανάγκη. Αλλά ήμουνα νέα, έπρεπε να πάω παραπέρα να μάθω περισσότερα. Δεν έχει σημασία τι δουλειά κάνει κάποιος. Εγώ τραγουδούσα, άλλος μπορείς να φτιάχνει παπούτσια, άλλος να είναι γιατρός, δεν έχουν σημασία τα επαγγέλματα. Όλα έχουν την ίδια αξία, κανένα δεν έχει λιγότερη αξία. Αλλά, έχει σημασία γιατί το κάνεις και πως το κάνεις. Επίσης, όταν αναγκάζεσαι να ξενιτευτείς πρέπει να έχεις κουράγιο γιατί η ζωή είναι δύσκολη και πρέπει να έχεις αρκετό μυαλό για να κάνεις σωστές επιλογές. Και πρέπει να έχουν πίστη και να μην χάσουν ποτέ τη καρδιά τους. Θυμάμαι ήταν μια κινηματογραφική ταινία, «Ο Μάγος του Οζ» μ’ ένα κοριτσάκι που έψαχνε να βρει την αγάπη. Η δουλειά είναι η αγάπη. Η αγάπη που παίρνεις από τον κόσμο όταν εκτιμάει αυτό που κάνεις. Όλοι χρειαζόμαστε την αγάπη και όλοι χρειαζόμαστε το ενδιαφέρον του κόσμου, να μας προσέξουν. Αλλά να σε προσέξουν για κάτι καλό που κάνεις, όχι για κάτι κακό. Άρα πρέπει να προσέχει κανείς τι διαλέγει και πώς το διαλέγει. Και βεβαίως να πιστεύει, να πιστεύει με το μυαλό, με την καρδιά, σε αυτό που επιλέγει να κάνει. Χρειάζεται αρκετό κουράγιο διότι η ζωή δεν κάνει δώρα, δυστυχώς. Ότι κερδίζουμε το κερδίζουμε με τον ιδρώτα μας, γι αυτό και πρέπει να το σεβόμαστε, και την εκτίμηση του άλλου. Δεν ξέρω τι άλλο θα μπορούσα να πω….Πρέπει να προσέχει κανείς τις κακοτοπιές διότι δεν είναι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό. Και ό,τι κάνει κάποιος να το κάνει με αγάπη.
Και ίσως το άλλο που είπατε, να ψάχνει κανείς την αλήθεια και τον ήλιο….
Ναι, αλλά να θυμάσαι πως η ζωη δεν είναι μόνο μια κατεύθυνση. Στο δρόμο θα βρεις και ρόδα και αγκάθια και θα πρέπει να έχεις το μυαλό να μπορείς να διαλέξεις σωστά.
Στη ζωή σας είχατε γνωρίσει λαμπρές προσωπικότητες, Νίκος Γκάτσος, Ελύτης, Μελίνα Μερκούρη και πολλοί άλλοι. Πόσο έχουν επηρεάσει την πορεία σας (αν την έχουν επηρεάσει) οι σημαντικές προσωπικότητες που είχατε γνωρίσει;
Έχουν επηρεάσει πάρα πολύ. Ήτανε η συντροφιά μου, με είχαν βάλει μέσα στην παρέα, στου Φλο όταν βρισκομασταν, ήταν ο Κακογιάννης, ο Ελύτης, η Μελίνα, ο Γκάτσος, ο Μάνος, άνθρωποι που όταν μιλούσαν με μάθαιναν πράγματα. Και πολλοί άλλοι σπουδαίοι στην πορεία, Έλληνες και Γάλλοι κι άλλοι ξένοι, συγγραφείς, ποιητές, μουσικοί. Όλοι αυτοί επηρέασαν πολύ τη ζωή μου. Ειδικά ο Γκάτσος με βοήθησε να πάρω ένα δρόμο διαφορετικό που με οδήγησε σε άλλους ανθρώπους φωτεινούς. Αυτοί οι άνθρωποι με βοήθησαν να φτάσω στο δρόμο της ειρήνης που έψαχνα. Της ειρήνης μέσα μου. Με επηρέασαν πάρα πολύ οι σημαντικοί άνθρωποι που γνώρισα και ακόμα με επηρεάζει και σήμερα το πέρασμα τους από τη ζωή μου. Μου έχουν κληροδοτήσει ιδέες και συναισθήματα και προσπαθώ και γω με τη σειρά μου να τα κληροδοτήσω στα παιδιά και στους φίλους μου.
Τελος θα ήθελα να σας ρωτήσω, στη συναυλία εδώ στο Λονδίνο, στις 25 Σεπτεμβρίου, θα έχετε μαζί σας πάνω στη σκηνή και την κόρη σας την Λενού που είναι κι αυτή τραγουδίστρια. Τι σημαίνει για σας αυτή η συνύπαρξη με τη κόρη σας επί σκηνής;
Με την κόρη μου τραγουδούσαμε και όταν ήταν πιο μικρή, μετά έχτιζε την δική της καριέρα και τώρα ξανασυναντιόμαστε επί σκηνής. Για μένα το να είμαι μαζί με τη κόρη μου στη σκηνή σημαίνει νέα πνοή. Για μια μητέρα, είναι σαν να βλέπεις την συνέχεια της ζωής σου, είναι μια στήριξη και ηθική και τεχνική βεβαίως. Την βλέπω και μαθαίνω από αυτή, μαθαίνω από τους πιο νέους. Είναι λογικό, οι νέοι που έρχονται έχουν τις δικές τους γνώσεις και ένας παλιός μπορεί να μάθει από τους νέους, όπως βέβαια και οι νέοι μπορούν να μάθουν από τους πιο παλιούς. Είναι ένα μοίρασμα πάνω στη σκηνή η συνύπαρξη με την κόρη μου, μοιραζόμαστε χαρές και λύπες διαφορετικά απ’ ότι το κάνουμε στη ζωή. Τραγουδάει πολύ όμορφα η Λενού.
Κύρια Μούσχουρη σας ευχαριστούμε γι αυτή την πραγματικά όμορφη συνέντευξη.
Είναι αλήθεια μεγάλη η χαρά μου που μιλώ μαζι σας. Κάθε φορά που ερχόμουν στο Λονδίνο είχα πάντα μεγάλο κοινό Κύπριους και Έλληνες, και με τους ανθρωπους που δουλεύαμε μαζι συνηθίζαμε να πηγαίνουμε σε ελληνικά εστιατόρια εδώ. Δυστυχώς πλέον δεν έρχομαι συχνά αλλά είναι μεγάλη η χαρά που ξαναγυρίζω πίσω.
