Μπορεί στη Κύπρο η μουσικοθεραπεία να είναι μια καινούρια θεραπεία, αλλά στο εξωτερικό (ΗΠΑ και Ευρώπη) εφαρμόζεται εδώ και χρόνια. Η μουσικοθεραπεία είναι μία ειδικότητα με καθαρά θεραπευτικό χαρακτήρα (δεν διδάσκει μουσική, ούτε παροτρύνει το θεραπευόμενο να παίξει με συγκεκριμένο τρόπο). Oι μουσικοθεραπευτές στο εξωτερικό εργάζονται σε νοσοκομεία παίδων και ενηλίκων, σε σχολεία για άτομα με ειδικές ανάγκες και αναπτυξιακές διαταραχές, σε κέντρα ημέρας για ενήλικες με συναισθηματικές δυσκολίες και ψυχικές ασθένειες, σε ψυχιατρεία και ιδιωτικά. Η μουσικοθεραπεύτρια Μαρία Χρυσοστόμου, από τη Λάρνακα, μας μιλά για την εναλλακτική αυτή θεραπεία.
Tης Γιώτας Δημητρίου
Μαρία ποιοι λόγοι σε ώθησαν να ακολουθήσεις σπουδές στο κλάδο της μουσικοθεραπείας και πού έχεις σπουδάσει;
Χωρίς αμφιβολία, κανείς μας δεν μπορεί να αψηφήσει τη δύναμη της μουσικής. Η μουσική μπορεί να θεωρηθεί ως μία παγκόσμια γλώσσα που παρέχει άπειρες δυνατότητες για επικοινωνία και έκφραση συναισθημάτων. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η σχέση της μουσικής με τον άνθρωπο είναι μία αμφίδρομη σχέση, δράσης – αντίδρασης, δίνεις και παίρνεις. Άρα, όπως καταλαβαίνεις, ξεκινώντας από την ηλικία των 6 χρόνων μαθήματα κλασσικής κιθάρας και μετέπειτα πιάνου, φωνητικής και θεωρίας και αρμονίας της μουσικής, θεωρώ ότι ήταν κάπως αναπόφευκτο να μην ασχοληθώ εξ’ ολοκλήρου με τη μουσική και να μην αποτελεί για μένα «επιλογή μονόδρομος».
Από την άλλη, συνδυάζοντας την ανάγκη που πάντα ένιωθα για να βοηθώ το συνάνθρωπό μου και να ασχολούμαι με άτομα που πραγματικά χρειάζονται βοήθεια, το επάγγελμα της μουσικοθεραπεύτριας αποτελούσε για μένα την ιδανική επιλογή για τις σπουδές μου. Για το σκοπό αυτό, καθώς στην Αγγλία δεν υπάρχει κλάδος σπουδών για πτυχίο στη μουσικοθεραπεία, αποφάσισα πρώτα να σπουδάσω μουσική στο πανεπιστήμιο του Southampton και ακολούθως μεταπτυχιακές σπουδές στη μουσικοθεραπεία στο Cambridge.
Τι ακριβώς είναι η μουσικοθεραπεία και ποια η ιστορία της; 
Η μουσικοθεραπεία, ουσιαστικά, μπορεί να χαρακτηριστεί ως μία συστηματική θεραπευτική προσέγγιση που αξιοποιεί τις δυνατότητες της μουσικής και του ήχου για τη φροντίδα και τη βελτίωση της ψυχικής, πνευματικής και σωματικής υγείας. Η μουσικοθεραπεία έχει διάφορα θεραπευτικά μοντέλα και μεθοδολογίες εφαρμογής τα οποία στηρίζονται σε διάφορες φιλοσοφικές και θεραπευτικές προσεγγίσεις. Ένα από αυτά είναι και το ψυχοδυναμικό και ψυχοθεραπευτικό μοντέλο το οποίο και αποφάσισα να ακολουθήσω.
Η ιστορία της μουσικοθεραπείας έχει στην ουσία τις απαρχές από τα πολύ αρχαία χρόνια, καθώς υπάρχουν έρευνες που αποδεικνύουν ότι στον αιγυπτιακό και στον ελληνικό πολιτισμό η μουσική χρησιμοποιείτο ως «φάρμακο» για θεραπεία. Παρ’ όλα αυτά το επάγγελμα του μουσικοθεραπευτή γνώρισε ιδιαίτερη ανάπτυξη μετά το τέλος των δύο παγκοσμίων πολέμων, πρώτου και δεύτερου. Πιο συγκεκριμένα, ερασιτέχνες και επαγγελματίες μουσικοί πήραν την πρωτοβουλία να επισκεφτούν βετεράνους πολεμιστές σε νοσοκομεία για ψυχαγωγικούς σκοπούς. Εκεί πρόσεξαν ότι η μουσική είχε θετικό αντίκτυπο τόσο στη σωματική, όσο και στην ψυχική υγεία των πολεμιστών. Από τότε, καθιερώθηκε η επαγγελματική εκπαίδευση σε θέματα μουσικοθεραπείας, προκειμένου η θεραπεία να εφαρμόζεται από ειδικά καταρτισμένο μουσικοθεραπευτή. Αυτή τη στιγμή που μιλάμε υπάρχουν παγκόσμιοι και τοπικοί οργανισμοί που υποστηρίζουν τους μουσικοθεραπευτές, αλλά και τα άτομα που θέλουν να αποταθούν σε εμάς.
Ξεκινώντας τις σπουδές σου στο κλάδο αυτό τι ήταν αυτό που σε είχε εντυπωσιάσει περισσότερο όσο αφορά την μουσικοθεραπεία;
Θεωρώ πως αυτό που με εντυπωσίασε περισσότερο είναι η πληθώρα ασθενειών και περιπτώσεων που μπορεί να έχει επίδραση η μουσικοθεραπεία. Παράλληλα, το γεγονός ότι κάθε ασθενής αλλά και κάθε συνεδρία αντιμετωπίζεται διαφορετικά και ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες του καθενός, θεωρώ ότι προσδίδει μια μοναδική εγλή σε αυτό το επάγγελμα. Τέλος, είχα την ευκαιρία να ζήσω έμπρακτα, μέσω της πρακτικής μου, τη δύναμη της μουσικής και τα θετικά αποτελέσματα που μπορούν να επέλθουν στους ασθενείς.
Τι μουσικές γνώσεις πρέπει να έχει κάποιος για να ακολουθήσει σπουδές μουσικοθεραπείας;
Εννοείται ότι ο μουσικοθεραπευτής είναι σημαντικό πρώτα από όλα να αγαπά και να καταλαβαίνει τη δύναμη της μουσικής. Έπειτα, είναι σημαντικό να έχει ένα ευρύ φάσμα γνώσεων και να παίζει τουλάχιστον 2 μουσικά όργανα. Για να ενταχθεί κάποιος στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα μουσικοθεραπείας στην Αγγλία θα πρέπει να περάσει πρώτα από ακρόαση, αποδεικνύοντας τη μουσική του δεξιοτεχνία και ακολούθως θα πρέπει να περάσει τη διαδικασία ατομικής και ομαδικής συνέντευξης.
Αν και σχετικά καινούργιος κλάδος εντούτοις υπάρχει Σύνδεσμος Μουσικοθεραπείας Κύπρου. Άρα ο κλάδος άρχισε να αναγνωρίζεται και στην Κύπρο;
Ναι, μπορώ να πω ότι σαν επάγγελμα άρχισε πλέον να αναγνωρίζεται και στην Κύπρο. Φυσικά, δεν είναι στον αναμενόμενο βαθμό που θα περίμενε κανείς, αλλά θέλω να πιστεύω ότι στο μέλλον, δεδομένου και των πολλών ωφελειών που προσφέρονται μέσα από τη μουσικοθεραπεία, ο κόσμος θα αρχίσει να γίνεται πιο δοτικός και δεκτικός σε αυτό το σύγχρονο και εναλλακτικό τρόπο θεραπείας.
Έρευνες αποδεικνύουν την αποτελεσματικότητα της μουσικοθεραπείας σε ένα ευρύ φάσμα πεδίων όπως: ψυχική υγεία, ειδική εκπαίδευση, έγκαιρη παρέμβαση, νευρολογία, παραβατικότητα, εξαρτήσεις, ενδονοσοκομειακή περίθαλψη, διαχείριση πόνου, κώφωση/κοχλιακά εμφυτεύματα, εντατικές μονάδες νεογνών, χρόνιες ασθένειες/παθήσεις κ.α. Άρα ένας μουσικοθεραπευτής μπορεί να ασχοληθεί με όλα τα πιο πάνω ή ειδικεύεται σε ένα από τα πιο πάνω;
Βασικά στο πλαίσιο των σπουδών μας, όπως προανέφερα, ερχόμαστε σε επαφή με ένα ευρύ φάσμα ασθενειών, παθήσεων, περιπτώσεων και καταστάσεων, οπότε ο μουσικοθεραπεύτης οφείλει να είναι έτοιμος να αντιμετωπίσει με μοναδικό και διαφορετικό τρόπο την κάθε περίσταση. Φυσικά, ανάλογα με τα ενδιαφέροντα του κάθε μουσικοθεραπευτή έχει την ευκαιρία να ασχοληθεί και να εμβαθύνει σε συγκεκριμένες παθήσεις και ομάδες ασθενών.
Σε μια εποχή όπου η οικονομική κρίση προκαλεί κοινωνική κρίση και άγχη, πώς
μπορεί να βοηθήσει η μουσικοθεραπεία;
Όπως είπα στην αρχή, μία σημαντική παράμετρος της μουσικοθεραπείας είναι η βελτίωση της ψυχικής και της πνευματικής υγείας των ανθρώπων. Οπότε, σήμερα με τα τόσα προβλήματα και άγχη που προκαλούνται από την υφιστάμενη οικονομική κρίση, ο ρόλος της μουσικοθεραπείας είναι σημαντικός. Επίσης, η κοινωνική κρίση που παρατηρείται στις μέρες μας, για παράδειγμα μεγάλος αριθμός διαζυγίων, υπερκαταναλωτισμός, φοβίες, κ.λπ. μπορούν να αντιμετωπιστούν μέσω της μουσικοθεραπείας. Τέλος, αναλογιζόμενοι το ότι η μουσική αποτελεί μέσο διεξόδου από τα προβλήματα και εκτόνωσης στην καθημερινή μας ζωή, τότε μπορούμε να αντιληφθούμε θεωρώ τα περαιτέρω οφέλη και τις προεκτάσεις της μουσικοθεραπείας.
Γνωρίζεις πόσοι μουσικοθεραπευτές υπάρχουν σήμερα στη Κύπρο;
Δεν γνωρίζω ακριβή αριθμό, αλλά σίγουρα είναι λίγοι συγκριτικά με τον πληθυσμό της Κύπρου. Δυστυχώς, λειτουργεί και σαν αντικίνητρο το γεγονός ότι οι κάτοχοι μεταπτυχιακού τίτλου στη μουσικοθεραπεία δεν μπορούν να γραφτούν στη λίστα διοριστέων του δημοσίου, παρά μόνο οι κάτοχοι πτυχίου μουσικοθεραπείας.
Στα σχολεία της Κύπρου υπάρχουν μουσικοθεραπευτές; Σε σχολεία στην Ευρώπη;
Στην Κύπρο δεν υπάρχουν μουσικοθεραπευτές στα σχολεία, μόνο λίγοι διορισμένοι σε ειδικά σχολεία. Θεωρώ ωστόσο, ότι θα έπρεπε δεδομένου το ότι οι μαθητές βρίσκονται σε μια ευαίσθητη ηλικία, που υφίστανται διάφορες μεταβάσεις, π.χ. απο την παιδική ηλικία στην εφηβεία. Ακόμα, αν σκεφτούμε ότι οι μαθητές είναι περισσότερο επιρρεπείς σε διάφορους κινδύνους· ναρκωτικά, καταχρήσεις, bullying, ερωτικές απογοητεύσεις και σχολικές αποτυχίες, η μουσικοθεραπεία μπορεί να λειτουργήσει ανασταλτικά σε αυτά και να δράσει θετικά στη ψυχοσύνθεσή τους. Συγκεκριμένα, οι συνεδρίες της μουσικοθεραπείας σε ατομικό και ομαδικό επίπεδο μπορούν να δημιουργήσουν ένα ασφαλές περιβάλλον που να μπορεί ο μαθητής να αποφορτιστεί, και ετσι να βρει ένα στήριγμα και διέξοδο στα προβλήματά του.
Στην Ευρώπη, η μουσικοθεραπεία είναι ευρέως διαδεδομένη και έτσι, πέρα από τα σχολεία, οι μουσικοθεραπευτές καλύπτουν και διάφορα άλλα πεδία, όπως για παράδειγμα επιχειρήσεις, νοσοκομεία, κέντρα υγείας, κέντρα ανακουφιστικής φροντίδας.
Τελικά, η μουσική έχει τόση δύναμη Μαρία; 
Θεωρώ ότι με βάση τη συζήτησή μας είναι εμφανής η δύναμη και η σημασία της μουσικής στη ζωή μας και πόσο μάλλον της θεραπείας μέσω της μουσικής. Άρα, καλό θα ήταν να κινητοποιηθούν οι αρμόδιοι φορείς στην Κύπρο για ένταξη της μουσικοθεραπείας σε διάφορα πεδία (π.χ. νοσοκομεία, σχολεία, κέντρα στήριξης και ημέρας ευάλωτων ομάδων πληθυσμού) για έμπρακτη στήριξη των ατόμων που το έχουν ανάγκη.
Ιnfo:
Μαρία Χρυσοστόμου
Email: mchrys24@gmail.com
Τηλ.: 96306045
