Δεν χρειάζονται αφορμές για μια συνέντευξη με τον Πρύτανη του European University Δρ Κώστα Γουλιάμο. Το ερευνητικό του έργο αλλά και η ίδια η προσωπικότητα του διανοούμενου αυτού καθηγητή, είναι πάντα μια καλή αφορμή για μια συζήτηση μαζί του.
Ωστόσο, αδράξαμε την ευκαιρία με την πρόσφατη κυκλοφορία του βιβλίου “ΝΑΤΟ Ευρωπαϊκή Ένωση και η Κύπρος” στο οποίο ο Δρ Γουλιάμος είναι ένας απ’ τους συγγραφείς του, και κλέψαμε λίγο απ’ τον πολύτιμο του χρόνο, για μια συνέντευξη που εμπεριέχει, πολλά ενδιαφέροντα ζητήματα.
Της Γιώτας Δημητρίου
Καταρχάς κύριε Πρύτανη εσείς κατάγεστε απ’ την Ελλάδα. Θα ξεκινήσω λοιπόν με αυτό: υπάρχουν διαφορές στην τριτοβάθμια εκπαίδευση Ελλάδας- Κύπρου;
Κοιτάξετε, εγώ λείπω χρόνια απ’ την Ελλάδα, περισσότερα από 30 χρόνια. Τα μισά απ’ αυτά τα χρόνια τα έχω ζήσει στον Καναδά και τα άλλα μισά (απ’ το 2000) εδώ στην Κύπρο. Θα έλεγα ότι υπάρχουνε διαφορές ανάμεσα στο Ελλαδικό και το Κυπριακό σύστημα Παιδείας, υπό την έννοια ότι στην Κύπρο έχουμε τα μη κρατικά Πανεπιστήμια, κάτι τέτοιο δεν υπάρχει στην Ελλάδα. Μια άλλη διαφορά είναι ότι η Κύπρος έχει θέσει, εδώ και πολλά χρόνια, την Aνώτατη Παιδεία μέσα στους στρατηγικούς αναπτυξιακούς της στόχους και ορθώς κατά την εκτίμηση μου.
Η Ελλάδα διαθέτει μερικά πολύ καλά, ισχυρά, δημόσια Πανεπιστήμια , δεν έχει ημικρατικά Πανεπιστήμια.
Το πρόβλημα της Ανώτατης Παιδείας στην Ελλάδα, όπως και της παιδείας γενικότερα, είναι συστημικό. Υπάρχουν διάφορες παθογένειες με αποτέλεσμα να παρατηρείται τα τελευταία χρόνια ένας είδος κρίσης στην Ανώτατη Παιδεία.
Η οικονομική κρίση πώς έχει επηρεάσει, αν έχει επηρεάσει, την Παιδεία;
Ζούμε από το 2007-2008 ιδιαίτερα στην Ευρώπη και ειδικότερα στην Νότια Ευρώπη τις συνέπειες της κεφαλαιοκρατικής κρίσης, της νεοφιλελεύθερης κρίσης. Αυτό έχει συνέπειες στην Παιδεία. Οι συνέπειες δεν είναι αμιγώς οικονομικές, είναι και κοινωνικές, είναι και πολιτικές, είναι και πολιτισμικές. Το βιώνουμε αυτό στην καθημερινή μας ζωή, στο βιόκοσμό μας. Θα προσέθετα ότι η Παιδεία, σε όλη την Ευρώπη αυτή την στιγμή, βρίσκεται σε μια φάση μετασχηματισμού. Δεν είμαστε καν στην εποχή της Μπολόνια, είμαστε στη μετά-Μπολόνια εποχή, όπως τη χαρακτηρίζω, στην οποία όλα τα Πανεπιστήμια της Ευρώπης και τα αρμόδια υπουργεία φροντίζουν να αναδιατάξουν τους στόχους τους έτσι ώστε να προσαρμοστούν στις σύγχρονες απαιτήσεις που έχουν οι ίδιες οι κοινωνίες. Μολοταύτα, η κρίση υπάρχει, είναι εκεί και είναι ταυτισμένη με το αξιακό μοντέλο, δηλαδή τι είδους μοντέλο ως εκπαιδευτικό σύστημα θέλουμε να προβάλουμε, άρα έχουμε και πολιτισμική κρίση η οποία αφορά όλη την Ευρώπη.
Παράλληλα οφείλουμε να δούμε με ποιο τρόπο μπορεί η παιδεία να αντιμετωπίσει ζητήματα της καθημερινής ζωής. Ένα από αυτά είναι και η ανεργία. Γνωρίζετε πάρα πολύ καλά ότι οι νέοι σε όλη την Ευρώπη βρίσκονται σε κατάσταση ανεργίας. Πάλι στο Νότο είναι πιο έντονο αυτό το φαινόμενο. Κατά συνέπεια τα Πανεπιστήμια έχουν να αντιμετωπίσουν ένα πάρα πολύ σημαντικό ρόλο, αρκεί βέβαια να έχουν την στρατηγική και την πολιτική βούληση να υλοποιήσουν στρατηγικές τέτοιες που να ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις της ίδιας της κοινωνίας.
Το ζήτημα της κριτικής παιδείας και της κριτικής σκέψης και ποια μοντέλα υπηρετεί είναι ένα ζήτημα που επηρεάζει τις εκπαιδευτικές πολιτικές. Αυτό είναι δεδομένο. Γι αυτό και όταν μιλάμε για μεταρρυθμίσεις στην παιδεία θα πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί. Για ποιο περιεχόμενο μιλάμε; Θα έλεγα λοιπόν και θα πρότεινα ότι το περιεχόμενο θα πρέπει να είναι η δημοκρατική παιδεία.
Χωρίς δημοκρατική παιδεία, το έλλειμμα θα δημιουργήσει διαστρεβλώσεις και παθογένειες μέσα στην ίδια την κοινωνία.
Ποιος ο ρόλος ή η ευθύνη ίσως, της παιδείας απέναντι στην άνοδο της ακροδεξιάς;
Ξέρετε άλλο είναι η γνώση και άλλο η παιδεία. Η γνώση μπορεί να είναι και εργαλειακή, η Παιδεία είναι κάτι πιο σύνθετο, πιο ολιστικό θα έλεγα. Και η Παιδεία δεν έχει σχέση μόνο με το Πανεπιστήμιο, αλλά και με όλη την φιλοσοφία που αναπτύσσουμε είτε εντός, είτε εκτός του σχολείου. Κατά συνέπεια, όταν διανύουμε μια περίοδο κρίσης, και η ευρωπαϊκή ιστορία γνώρισε τέτοιες μαύρες σελίδες κρίσεων, έχουμε και άνοδο του ακροδεξιού φασιστικού, στην εποχή μας νεοφασιστικού, νεοναζιστικού κινήματος. Αυτή η τάση δεν είναι κάτι καινούριο. Συμβαίνει σε περιόδους κρίσης, αλλά και σε περιόδους βαθύτατων δομικών κοινωνικών αλλαγών. Για παράδειγμα, όσο το θέμα της μετανάστευσης στην Ευρώπη μεγάλωνε, διευρύνετο, τόσο περισσότερο δυνάμωνε στο εσωτερικό μέτωπο της κάθε χώρας ένα είδος αντίστασης απέναντι στο μεταναστευτικό ρεύμα. Κι εκεί γιγαντώνονταν τα ακροδεξιά ή τα νεοφασιστικά κόμματα. Τέτοιες περιπτώσεις ήταν και είναι ευδιάκριτες στην Γερμανία, στην Αυστρία, στην κεντρική και βόρεια Ευρώπη.
Τέτοια φαινόμενα θα επαναλαμβάνονται όταν και εφόσον οι ίδιες οι κοινωνίες δε θωρακίζονται με δημοκρατική παιδεία και κουλτούρα. Όταν δηλαδή δεν εμπεδώνεται σε όλα τα επίπεδα η έννοια της Δημοκρατίας, να έχουμε δηλαδή πολιτική δημοκρατία, οικονομική δημοκρατία, πολιτισμική δημοκρατία. Δεν μπορεί να έχουμε επιλεκτική δημοκρατία και να μιλάμε μόνο για την πολιτική δημοκρατία.
Δεν μπορώ να θυματοποιήσω, ούτε να δαιμονοποιήσω το σύστημα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης για το φαινόμενο της ανόδου του νεοναζισμού. Το φαινόμενο αυτό γιγαντώνεται λόγω των κοινωνικών οικονομικών και πολυπολιτισμικών συνθηκών μιας συγκεκριμένης κοινωνίας. Μέσα σε αυτές τις συνθήκες, τις κοινωνικές ή τις πολιτισμικές είναι βέβαια και το εκπαιδευτικό σύστημα, αλλά δεν είναι μόνο του το εκπαιδευτικό σύστημα που γιγαντώνει αυτές τις μορφές της ακροδεξιάς και του νεοναζισμού. Φυσικά και πρέπει να δούμε το θέμα της δημοκρατικής παιδείας αλλά η δημοκρατική παιδεία δεν είναι μόνο υπόθεση των σχολών τριτοβάθμιας εκπαίδευσης αλλά είναι πιο ειδικό και γενικότερο ζήτημα που αφορά την ίδια την οικογένεια, την τοπική αυτοδιοίκηση, τους χώρους εργασίας, όλη την κοινωνία.
Κάποιοι λένε πως η έξοδος απ’ την οικονομική κρίση θα επέλθει μόνο μέσα από ένα πόλεμο, εσείς τι πιστεύετε;
Ναι κάποιοι αναλυτές το λένε αυτό, ότι μόνο μέσα από ένα πόλεμο, μια πολεμική σύρραξη θα επέλθει αλλαγή και θα βγούμε απ’ την οικονομική κρίση. Αλίμονο αν τελικά πιστέψουμε κάτι τέτοιο!
Θα έλεγα ότι τέτοιου είδους αναλύσεις ή προσεγγίσεις παραπέμπουν σε αυτό που έχω πει σε αρκετές μελέτες μου, σε ένα απ’ τα βιβλία μου όταν μιλώ για στρατιωτικοποίηση της κοινωνίας. Ήδη βιώνουμε την στρατικοποίηση της κοινωνίας και συνεπαγωγή αυτής της εμπέδωσης της στρατιωτικοποίησης της κοινωνίας στο βιόκοσμο, στη καθημερινή μας ζωή, είναι με το να πιστεύει κάποιος ότι με ένα πόλεμο λύνονται προβλήματα. Δεν λύνονται προβλήματα, αλλά παραλύονται πράγματα, υπάρχει μια γενική παράλυση μέσα από μια σύρραξη και ο Θεός ξέρει πότε μπορεί να συνέλθει κάποιος είτε ως άτομο είτε ως χώρα μετά από ένα πόλεμο!
Αυτές οι προσεγγίσεις είναι και επικίνδυνες γιατί εξυπηρετούν την προπαγάνδα της στρατιωτικοπολεμικής βιομηχανίας. Θα ήθελα να υπογραμμίσω ότι σε μια εποχή οικονομικής κρίσης, σαν αυτή που διανύουμε, το ΝΑΤΟ έχει ζητήσει από τις χώρες μέλη του να αυξήσουν τις στρατιωτικές τους δαπάνες. Αντιλαμβάνεστε ότι τέτοιου είδους αποφάσεις όταν έρχονται σε περιόδους ακραίας φτώχειας είναι προκλητικές. Η απαίτηση για αύξηση των στρατιωτικών δαπανών και δη σε περίοδο βαθύτατης οικονομικής κρίσης σε συνδυασμό με την άνευ προηγουμένου κηδεμόνευση που επιχειρείται στο πεδίο της έρευνα από το ΝΑΤΟ σε σύμπραξη με πολλά πανεπιστήμια στην Ευρώπη αλλά και στην Βόρεια Αμερική έχει την ρίζα της στον ολοκληρωτισμό που επιβάλλει ο κεφαλαιοκρατισμός, ο καπιταλισμός ο οποίος κατά τη γνώμη μου αναδιπλώνεται μέσα από τις επιθετικές στρατηγικές και πρακτικές του στρατιωτικοβιομηχανικού τεχνολογικού και ενεργειακού συμπλέγματος. Αυτό λοιπόν το σύμπλεγμα παράγει μια προπαγάνδα έτσι ακριβώς όπως την θέσατε στην ερώτηση σας.
Πρόσφατα κυκλοφόρησε το βιβλίο “ΝΑΤΟ -Ευρωπαϊκή Ένωση και η Κύπρος” στο οποίο συγγραφείς είστε εσείς, ο Κώστας Χριστοδουλίδης, ο Δρ Κωστάκης Κωνσταντίνου, ο Frank Slijper και ο Χρίστος Κ. Κουρτελλάρης. Να πούμε λίγα λόγια για το βιβλίο αυτό;
Ναι, είναι ένας συλλογικός τόμος με τους συγγραφείς που έχετε αναφέρει. Σε αυτό το βιβλίο προσπαθούμε να ερευνήσουμε τις Νατοϊκές δαπάνες και τις επιπτώσεις που έχουν στην οικονομική ανάπτυξη, στην κοινωνία, στην ειρήνη της περιοχής και με τον τρόπο μας θέλουμε να συνεισφέρουμε σε ένα διάλογο πάνω σε ένα οξύτατο ζήτημα.
Πριν 3 περίπου χρόνια είχε κυκλοφορήσει και ένα άλλο βιβλίο σας ,στα αγγλικά, με θέμα την στρατικοποίηση της κοινωνίας.
Ναι, ήταν ένας τόμος που είχα κάνει με τον εκλεκτό συνάδελφο Χρίστο Κασιμέρη και είχε βγει στα αγγλικά απ’ τις γνωστές ακαδημαϊκές εκδόσεις Routledge. Το βιβλίο ονομάζεται “The Marketing of War in the Age of Neomilitarism”.
Και στα δυο βιβλία θίγονται και αναλύονται θέματα στρατικοποίησης. Ας μη ξεχνάμε πως το θέμα αυτό δεν αφορά μόνο την καθημερινότητα μας, αλλά πλέον, έχει να κάνει και με το διάστημα. Στρατικοποίηση του διαστήματος! Έχουμε φτάσει σε τέτοια σημεία και τα πράγματα γίνονται όλο και πιο επικίνδυνα καθώς η εμπλοκή του ΝΑΤΟ σε όλες σχεδόν της περιοχές του πλανήτη Γη είναι εμφανείς.
Ο κόσμος της Κύπρου έχει μια εμπειρία απ’ το ΝΑΤΟ και η εμπειρία είναι κακή, κάκιστη,
επώδυνη! Το ΝΑΤΟ είναι υπεύθυνο για το αιματοκύλισμα, την εισβολή και την κατοχή. Μη ξεχνάτε ότι διαμορφώνονται συνθήκες όπου τελικά το ΝΑΤΟ θέλει να έχει λόγο και στη λύση του Κυπριακού! Κι αυτό βέβαια επειδή η Κύπρος διαθέτει μια δυσανάλογη προς το μέγεθος της γεωπολιτική υπεραξία την οποία θα την ζήλευαν πολλές ηγεμονικές δυνάμεις του πλανήτη μας. Κατά συνέπεια το ΝΑΤΟ σκέφτεται τη ΝΑΤΟποίηση της Κύπρου. Και δεν είναι τυχαίες οι συχνές δηλώσεις και ωμές παρεμβάσεις των Γ.Γ του ΝΑΤΟ σε ότι αφορά την λύση του Κυπριακού. Να θυμίσω ότι ο προηγούμενος Γ.Γ του ΝΑΤΟ είχε υποστηρίξει ότι οι γεωτρήσεις για το φυσικό αέριο στην ΑΟΖ της Κύπρου πρέπει να αρχίσουν μετά τη λύση του Κυπριακού και συνέδεσε την οικονομική κρίση με την ανάγκη επίλυσης του Κυπριακού καλώντας όλες τις πλευρές να συμφωνήσουν προς αυτή την κατεύθυνση.
Αρκετοί κύκλοι εδώ στην Κύπρο, είτε λόγω αμνησίας, είτε λόγω πολιτικής αβελτηρίας, αγνοούν ότι το ΝΑΤΟ υπήρξε ο αρχιτέκτονας του δίδυμου εγκλήματος σε βάρος του κυπριακού λαού το 1974.
Εμείς οι πολίτες οφείλουμε να είμαστε κάτι περισσότερο από προσεκτικοί όταν συζητάμε την παρέμβαση ή την ένταξη νατοϊκών πολιτικών στο θέμα της επίλυσης του Κυπριακού.
Η δική σας γνώμη για την λύση του Κυπριακού;
Η ανάγκη για λύση του κυπριακού είναι δεδομένη, το ζητούμενο είναι τι περιεχόμενο θα έχει η οποιαδήποτε λύση. Θα πρέπει να είμαστε προσεκτικοί σε πολλά θέματα που αφορούν το περιεχόμενο της λύσης. Και ένα από αυτά τα ζητήματα είναι το θέμα της ασφάλειας. Η γεωπολιτική υπεραξία που ανέφερα και πιο πάνω δημιουργεί όλη αυτή την αλυσίδα των πιέσεων κυρίως από ΝΑΤΟϊκές δυνάμεις. Το Κυπριακό δεν μπορεί λυθεί χωρίς να βρίσκεται σε συνάρτηση με τον ευρύτερο γεωπολιτικό χώρο. Γνωρίζετε ότι βρισκόμαστε σε μια περιοχή η οποία παρουσιάζει διαρκή πολιτική αστάθεια, εμπόλεμες καταστάσεις. Βεβαίως τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια αναδιάταξη του γεωπολιτικού χάρτη στην Ανατολική Μεσόγειο. Άρα και το Κυπριακό βρίσκεται μέσα σε αυτό το πλαίσιο των γεωπολιτικών αναδιατάξεων.
Κύριε Πρύτανη, αλήθεια, πως τροφοδοτείτε το πνεύμα σας έτσι ώστε να βρίσκεστε πάντα σε κατάσταση διανοητικής ακμής;
Με τον αγώνα και την αγωνία που έχω για τις κοινωνίες της εποχή μας, τη συνεχή αναζήτηση σε γραπτά που δεν έχουν σχέση μόνο με την ελληνική γλώσσα αλλά με ένα σύνολο θα έλεγα γλωσσών. Επίσης, θέτω σε καθημερινή βάση στο εαυτό μου ερωτήματα. Επιπλέον, δεν θεωρώ τίποτα δεδομένο.
Έχετε και μια ιδιαίτερη σχέση με την ποίηση….
Ναι, θέλω να πιστεύω ότι δεν είμαι ακαδημαϊκός με την έννοια του ακαδημαϊκού, θέλω να πιστεύω ότι ανήκω σε εκείνους που εντάσσονται σε ένα κίνημα διανοουμένων, και ξέρετε, ο διανοούμενος έχει πολλές μορφές κινητικότητας, αν μπορούμε να το πούμε έτσι. Ο διανοούμενος είναι κι αυτός ένα είδος μετανάστη καθότι αναζητεί σε χώρους και χώρες υλικό για να μπορέσει να απαντήσει στα ερωτήματα που βάζει.
Διαβάζετε ποίηση…
Βεβαίως και διαβάζω ποίηση και έχω γράψει ποίηση. Ένα απ’ τα βιβλία μου τα έχει βγάλει και ο Μάνος Χατζιδάκις. Είχα την τύχη να έχω αναπτύξει φιλικές σχέσεις με αρκετούς γνωστούς Έλληνες ποιητές. Κάποιοι από αυτούς, όπως ο Τάσος Λειβαδίτης, έχουν γράψει κριτικά κείμενα για την ποιητική μου δουλειά.
Ξέρετε, ως φοιτητής είχα την τύχη να ενταχθώ σε κύκλους διανοουμένων που καθόρισαν την κοινωνική και πολιτισμική ταυτότητα τόσο της μεταπολεμικής όσο και της μεταπολιτευτικής Ελλάδας. Απο τον Τάσο Λειβαδίτη, τον Μανόλη Αναγνωστάκη, τον Κώστα Κουλουφάκο, μέχρι τον Νίκο Γκάτσο, τον Οδυσσέα Ελύτη τον Μάνο Χατζιδάκι κ.α.
Στον κύκλο του περιοδικού «Τομές» μιλούσα με τους Καρούζο, Καστοριάδη, Δούκαρη, Βρεττάκο, κ.ά. Όταν ήμουν ακόμα φοιτητής, μου ανατέθηκε από τις «Τομές» να δημοσιεύσω τις συζητήσεις μου με τον Βασίλη Βασιλικό και τον Μανόλη Γλέζο πάνω σε θέματα ιδεολογίας, αισθητικής και γλώσσας. Θεωρώ πως αυτή η σχέση μου και κυρίως η όσμωση που είχα με το ιδεολογικό, πολιτικό και πολιτισμικό πεδίο της αριστερής διανόησης αποτέλεσαν σημαντική τομή στην πορεία της ζωής μου.
Τέλος, να σας ρωτήσω, η γνώση κύριε Πρύτανη είναι ένα δυνατό όπλο;
Η γνώση από μόνη της δεν μπορεί να κάνει τίποτα. Γιατί η πληροφορία πρέπει να μετασχηματιστεί σε γνώση και η γνώση να γίνει πράξη, να γίνει σοφία.
————————————————————————-
More info:
O πρύτανης του European University Λευκωσίας, Δρ Κώστας Γουλιάμος, γεννήθηκε στην Καλαμάτα και για αρκετά χρόνια δίδαξε και ερεύνησε σε πανεπιστήμια του Καναδά.
Είναι επίτιμος καθηγητής στο Lanzhou City University της Κίνας, αντιπρόεδρος της Συνόδου των Πρυτάνεων Κύπρου και επί σειρά ετών υπήρξε εκπρόσωπος της Κύπρου στο Συμβούλιο της Ευρώπης/Επιτροπή Ανώτατης Εκπαίδευσης και Έρευνας.
Υπήρξε για μια οκταετία (2005-2013) μέλος της Επιστημονικής Επιτροπής της Ευρωπαϊκής Κοινωνικής Έρευνας, του γνωστού συγκριτικού ερευνητικού προγράμματος που κατέκτησε το βραβείο Descartes στην Ευρώπη.
Είναι επίτιμος μέλος του EUROPRIX/International Center for New Media του Πανεπιστημίου Εφαρμοσμένων Επιστημών του Salzburg.
Έχει εκδώσει με κριτική προσέγγιση ένα μεγάλο αριθμό βιβλίων, κεφαλαίων και άρθρων ενώ συμμετείχε στη σύνταξη δύο παγκοσμίων εκθέσεων, με αντικείμενο την επικοινωνία που εκδόθηκαν στο Ηνωμένο Βασίλειο. Μέρος της εργασίας του έχει μεταφραστεί στα ισπανικά, γαλλικά, κινεζικά, ιταλικά, αγγλικά.
