Interceptor Οι εργαζόμενοι φτωχοί και τα «τουριστικά ωράρια»

Γράφει ο Κώστας Χριστοδουλίδης
(Ερευνητής σε θέματα Ευρωπαϊκής Ένωσης και ΝΑΤΟ)

Στην Κύπρο σημαντικά είναι τα αποτελέσματα από την υιοθέτηση του λεγόμενου τουριστικού ωραρίου καταστημάτων. Μια νέα γενιά «εργαζόμενων φτωχών της Κυριακής» έχει επανεμφανιστεί από τα βάθη της εποχής του 1800.

Οι εργαζόμενοι φτωχοί, μπορεί να είναι τεχνίτες ή επιστήμονες, πάντως διαθέτουν μορφωτικό επίπεδο. Αποφέρουν υψηλό κέρδος στους λιανέμπορους, αφού με πολύ χαμηλό ωρομίσθιο εργάζονται Κυριακές και αργίες που παλαιότερα απαγορευόταν ή πληρώνονταν σε ορισμένους τομείς υπερωριακά. Το εργατικό δυναμικό της Κυριακής αντικαθιστά τους ξένους εργάτες που χρησιμοποιούνται πάντα για να πιέσουν το επίπεδο μισθών και ωφελημάτων προς όφελος της εργοδοσίας. Σε κάθε περίπτωση, κύπριοι και ξένοι χρησιμοποιούνται χωρίς συλλογικές συμβάσεις αλλάζοντας de facto το εργατικό δίκαιο. Εργατικό δίκαιο που έχει υποστεί de jure τεράστιες αλλαγές λόγω της ένταξης στην Ευρωπαϊκή Ένωση και των πολιτικών που έχουν υιοθετηθεί. Ήδη, από το 2010 έχει εντοπιστεί άνοδος του αριθμού των εργαζόμενων φτωχών στην Κύπρο, 6% σε σχέση με το συνολικό ποσοστό τότε των φτωχών που έφτανε στο 16% του πληθυσμού (http://www.eurofound.europa.eu/sites/default/files/ef_files/pubdocs/2010/251/el/1/EF10251EL.pdf ). Το 2013, οι εργαζόμενοι φτωχοί στην Κύπρο έφτασαν το 9% (http://www.ons.gov.uk/ons/dcp171776_395768.pdf ) ενώ εάν λάβουμε υπόψη ότι μέχρι το 2014 το ποσοστό των προσωρινά εργαζόμενων έφτανε το 19% (http://www.eurofound.europa.eu/sites/default/files/ef_publication/field_ef_document/ef1557en.pdf) , τότε είναι πολύ πιθανό με τις νέες αλλαγές οι εργαζόμενοι φτωχοί να έχουν κατά πολύ αυξηθεί στην Κύπρο.

Αυτή η νομιμοφανής διαδικασία αλλαγής των εργασιακών θέσμιων, σχετίζεται και με το επίπεδο οργάνωσης των εργαζομένων το οποίο έχει υποχωρήσει τα τελευταία χρόνια, ενώ έχει διαφοροποιηθεί και η αντίληψη της διεκδίκησης δικαιωμάτων. Σε μια χώρα όπου από την πορεία εναρμόνισης με τα κριτήρια της Ευρωζώνης και έπειτα επικρατεί άλλοτε σε μικρότερο και άλλοτε σε μεγαλύτερο βαθμό λιτότητα, η έννοια του αγώνα για επέκταση ή διατήρηση δικαιωμάτων έχει γενετικά τροποποιηθεί προς το χειρότερο. Πιο συχνά τώρα, συγχέεται η επιβίωση σε μια εργασία με «το μη χείρον βέλτιστον», της απασχόλησης χωρίς την προστασία των ελάχιστων επιπέδων που προηγουμένως θεωρούνταν αυτονόητα και τα οποία είχαν προκύψει μέσα από μια ιστορική διαδικασία αγώνων και ανάπτυξης. Το 19% των εργαζομένων πανευρωπαϊκά, δήλωσε ότι φοβάται μη χάσει την εργασία του και αυτό όχι απαραίτητα εξαιτίας της οικονομικής κρίσης, αλλά λόγω της χρησιμοποίησης της ανεργιακής εφεδρείας ως εργαλείου αντικατάστασης (βλέπε EUROFOUND 2015).

Η κουλτούρα της αλλαγής των εργασιακών θέσμιων με τη σιωπηλή συναίνεση των εργαζομένων, έχει σε τέτοιο βαθμό επικρατήσει ώστε περιλαμβάνεται σε σειρά προνοιών του Μνημονίου με την Τρόικα (ΕΕ-ΔΝΤ) και αφορά τόσο τον δημόσιο όσο και τον ιδιωτικό τομέα. Υπό τον μανδύα της δημοσιονομικής εξυγίανσης και της δομικής μεταρρύθμισης σειρά μέτρων έχει προωθηθεί. Η βασική Μνημονιακή «ομπρέλα» προνοεί ως κατεύθυνση: «για την εφαρμογή διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων προς υποστήριξη της ανταγωνιστικότητας και της βιώσιμης και ισορροπημένης ανάπτυξης, επιτρέποντας την σμίκρυνση των μακροοικονομικών ανισορροπιών και πιο συγκεκριμένα με την αναθεώρηση της αυτόματης τιμαριθμικής αναπροσαρμογής και αφαιρώντας εμπόδια στην ομαλή λειτουργία της αγοράς υπηρεσιών» ( http://www.mof.gov.cy/mof/mof.nsf/final%20MOUf.pdf )

Σήμερα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, τουλάχιστον 50% των εργαζομένων δουλεύει Σάββατα, ενώ το 30% εργάζεται την Κυριακή, σύμφωνα με την προκαταρκτική έρευνα της EUROFOUND για το 2015.

Συχνά οι εργοδότες του μεγάλου λιανικού εμπορίου επικαλούνται ότι δίνουν ψωμί σε όσους ψάχνουν εργασία. Στην πραγματικότητα όμως, τετραγωνίζουν τον κύκλο. Με βάση μια έρευνα για τις πρόσφατες τάσεις στην προσωρινή εργασία(http://www.eurofound.europa.eu/sites/default/files/ef_publication/field_ef_document/ef1557en.pdf), ποσοστό άνω του 90% των Κυπρίων που απασχολείται σε προσωρινή εργασία, υποχρεώθηκε γιατί δεν μπορούσε να κάνει διαφορετικά. Αντικαθιστώντας τα πρότυπα εργασίας, όπως επιχειρεί το κεφάλαιο να επιτύχει ποικιλοτρόπως, γενικεύονται καινούρια πρότυπα τα οποία παρουσιάζονται ως υποχρεωτική φιλανθρωπία.

Την ίδια στιγμή που συμβαίνουν αυτά, οι μεγαλοεργοδότες επεκτείνουν τα κέρδη τους. Το εργατικό κόστος σε μισθούς έχει μειωθεί στην Κύπρο μέσα σε ένα χρόνο στο 2% στη βιομηχανία, στις υπηρεσίες και στις κατασκευές (http://ec.europa.eu/eurostat/documents/2995521/7112433/3-17122015-AP-EN.pdf/8bee11c8-7f6f-4b41-a473-930c9bb75961 ). Το ποσοστό πωλήσεων στο λιανεμπόριο έχει αυξηθεί κατά 6% (http://ec.europa.eu/eurostat/documents/2995521/7099627/4-03122015-AP-EN.pdf/36832e46-2b2b-4bab-b594-e43ac308b5f4 ), ενώ το κέρδος των επιχειρήσεων στην Ευρωζώνη έφτασε σε ποσοστό το 40% για το 2015 (http://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php/File:NFC2_2015Q2_Profit_share_of_non-financial_corporations_(seasonally_adjusted).png )