Γράφει η Δρ Δόμνα Μωυσέως
(Δόκτορας στον τομέα των Γραμμάτων και Τεχνών του πανεπιστημίου Αix- Marseille με πρώτη ειδίκευση στην λογοτεχνία του 19ου αιώνα)
H ποιητική εικόνα, αυτή του «Μαύρου Ήλιου της Μελαγχολίας» τoυ Νερβάλ, περικλείει την έντονη πάλη ανάμεσα στο άτομο και το (κοινωνικό) σύνολο. Οι εικόνες που έχουν καθορίσει τον εσωτερικό κόσμο του ανθρώπου καθ’όλη την εξέλιξη της ύπαρξής του έχουν δημιουργηθεί, χαραχθεί μέσα από τη σχέση του εσωτερικού κόσμου με τον εξωτερικό. Έτσι, για παράδειγμα, ο ήλιος παραπέμπει για την συλλογική συνείδηση στο φως, στη ζεστασιά, στην αισιοδοξία, την ελπίδα. Για τον Νερβάλ όμως ο ήλιος δεν είναι (μόνο) φως, δεν είναι (μόνο) αισιοδοξία, αλλά μπορεί να είναι και μαύρος, γιατί ο μαύρος ήλιος είναι αυτός της μελαγχολίας.
Η ποίηση (όπως και κάθε μορφή τέχνης) είναι τέχνη γιατί μπορεί να μεταπλάθει, δίνοντας μια καινούρια διάσταση σε ό,τι μας περιτριγυρίζει, δημιουργώντας νέες σχέσεις ανάμεσα σε εμάς και τον εξωτερικό κόσμο. Η δημιουργία καθορίζεται από αυτή τη σωστή απόσταση, αόρατη για πολλούς, ανάμεσα στο εγώ και σε ό,τι ενδεχομένως να το καθορίζει άμεσα ή έμμεσα. Η ποίηση (με την πρώτη της έννοια: ποιῶ) βασίζεται και έχει ως αφετηρία μια συνειδητή επεξεργασία (συν) αισθημάτων, γεγονότων, δεδομένων. Δεν καταπιάνεται με κάτι το οποίο απομακρύνεται από τον άνθρωπο, δεν στηρίζεται σε κάτι που τού είναι άγνωστο, αλλά το μετουσιώνει, το μεταπλάθει. Η ιδιότητα οποιασδήποτε μορφής δημιουργίας να «αγγίζει» τον δέκτη της στηρίζεται ακριβώς σε αυτό το αίσθημα της ανεξήγητης οικειότητας.
Αυτή η ανεξήγητη οικειότητα οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο γεγονός ότι η ανάγκη επαναπροσδιορισμού της σχέσης ανάμεσα στο προσωπικό και το συλλογικό, εμφανίζεται σε κάθε άνθρωπο με άμεσο ή έμμεσο τρόπο. Εντούτοις σπάνια εξωτερικεύεται η ανάγκη αυτή, αφού ο άνθρωπος έχει την τάση να υποτάσσεται σε προ- δομημένες έννοιες και εικόνες, από τις οποίες δύσκολα μπορεί να αποστασιοποιηθεί. Κι όμως, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, είναι ο εσωτερικός κόσμος που καθορίζει τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε και καθοριζόμαστε από τον εξωτερικό. Για όλους ο ήλιος μπορεί να γίνει και μαύρος. Τα σύννεφα δεν παραπέμπουν πάντα σε αρνητικά αισθήματα, αλλά είτε είναι γκρίζα είτε γαλάζια έχουν γίνει για πολλούς ένα όμορφο παιχνίδι αναπαράστασης δράκων, φτερωτών αλόγων∙ η θέα του ουρανού μπορεί άλλοτε να προκαλέσει την ευφορία της προοπτικής, ενώ άλλοτε φαντάζει σαν ένας τοίχος έτοιμος να καταρρεύσει.
Ο τρόπος με τον οποίο ο εξωτερικός κόσμος επιβάλλεται στον εσωτερικό μας κόσμο, δεν μπορεί να είναι και δεν είναι ολοκληρωτικός. Η μοναδικότητα στο κάθετι που μας περιβάλλει οφείλεται στον τρόπο με τον οποίο εμείς το αντιλαμβανόμαστε ως μοναδικό ή ιδιαίτερο. Είναι αδιαμφισβήτητα η αιώνια πάλη ανάμεσα στην υποκειμενικότητα και την αντικειμενικότητα. Κι αν είναι σε αυτή την αιώνια πάλη που στηρίζεται η ουσία και όχι στην έκβαση της; Μια πάλη που αν και πολλές φορές μπορεί να φαίνεται ότι οδηγεί σε αδιέξοδο για τον απλούστατο λόγο ότι ενδεχομένως να επιφέρει το αίσθημα της απομόνωσης, εντούτοις είναι η κινητήρια δύναμη αυτού που λέγεται ατομικότητα, μοναδικότητα.
————————————————————————————————
Ο Ζεράρ ντε Νερβάλ (Gérard de Nerval) ήταν Γάλλος ρομαντικός ποιητής και πεζογράφος. Το πραγματικό του όνομα ήταν Gérard Labrunie. Γεννήθηκε στις 22 Μαΐου 1808. Δύο χρόνια μετά τη γέννησή του, η μητέρα του πεθαίνει στην Σικελία, όταν συνόδευε τον άντρα της, στρατιωτικό ιατρό και μέλος του στρατού του Μεγάλου Ναπολέοντος. Ο πατέρας έστειλε τον Ζεράρ στο θείο του, Antoine Boucher στην επαρχία της Valois at Mortefontaine. Επιστρέφοντας από τον πόλεμο, το 1814, ο πατέρας του τον έστειλε πίσω στο Παρίσι. Το 1820 στο κολλέγιο, ανέπτυξε φιλία με τον Θεόφιλο Γκοτιέ (Théophile Gautier).
Ο Νερβάλ έγραφε ρομαντική ποίηση. Τον απασχολούσε με πάθος το μεταφυσικό και η αναζήτηση του Θεού, πράγμα που διακρίνεται στο έργο του αλλά και στο τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζει τον πραγματικό κόσμο. Ένας εκ των θαυμαστών τού έργου του ήταν και ο Βίκτωρ Ουγκώ. Συνέγραψε τα αξιόλογα διηγήματα «Οι κόρες της φωτιάς», «Το όνειρο και η ζωή», «Η ερωτική μποέμ». Μετέφρασε πολλά γερμανικά λογοτεχνικά έργα στη γαλλική, όπως το «Faust» του Goethe που τον έκανε διάσημο. Οι ταξιδιωτικές αφηγήσεις του για την Ανατολή, ήταν άλλο ένα έργο που προέκυψε από τις περιηγήσεις του στις χώρες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, το οποίο εκδόθηκε το 1851. Στο έργο αυτό ο Νερβάλ περιγράφει και το διάστημα που βρέθηκε στα Κύθηρα.
Ο Νερβάλ είχε χρόνιες διανοητικές διαταραχές. Τσακισμένος και ταλαιπωρημένος από τη ψυχική του νόσο, αυτοκτόνησε στις 26 Ιανουαρίου 1855.
