Από το 1970 έως το 1976, σπούδασε στο Κρατικό Ινστιτούτο Κινηματογραφίας της Μόσχας,( VGIK), δίπλα από σπουδαίους δασκάλους, όπως ο Mikhail Romm και ο Lev Kulidjanov.
Στη συνέχεια εργάστηκε στην Αθήνα, στο Δυτικό Βερολίνο, στην Βουλγαρία και στην Κύπρο και κατάφερε να πάρει περισσότερα από 21 βραβεία για τις ταινίες μεγάλου μήκους που έκανε, με αποκορύφωση το 1997 όταν η ταινία του “Η Σφαγή του Κόκορα” κατάφερε να πάει στα ΌΣΚΑΡ. Η μοναδική κυπριακή ταινία που έφτασε μέχρι τα ΟΣΚΑΡ!
Σήμερα, το Skala Times είναι με ιδιαίτερη χαρά που παρουσιάζει συνέντευξη του καταξιωμένου σκηνοθέτη Ανδρέα Πάντζη.
Με τον διάσημο και ταλαντούχο σκηνοθέτη μπορεί κανείς να συνομιλεί με ώρες. Ίσως περισσότερα για τη ζωή και επαγγελματική του πορεία να διαβάσουμε στο βιβλίο αυτοβιογραφία του, κάτι που όπως μας αποκάλυψε είναι μέσα στα σχέδια του.
Της Γιώτας Δημητρίου
Κύριε Πάντζη πόσο επηρέασε τη πορεία σας το ότι σπουδάσατε και εργαστήκατε στο εξωτερικό; Σπουδάσατε στη Μόσχα, εργαστήκατε στη Μόσχα, στο Βερολίνο, στην Αθήνα. Θα ήταν ίδια η σταδιοδρομία σας αν δεν εργαζόσασταν στο εξωτερικό;
Καταρχάς το ότι σπούδασα στη Μόσχα από το 1970 έως το 1976, στο Κρατικό Ινστιτούτο Κινηματογραφίας της Μόσχας,(VGIK) έχει τη δική του, ιδιαίτερη, σημασία διότι ήταν (και πιστεύω πως ακόμη είναι) μια από τις καλύτερες σχολές στο κόσμο για τον κινηματογράφο. Η VGIK σου έδινε τα λεφτά και την ευκαιρία να κάνεις ταινία ή ταινίες χωρίς να έχεις την έγνοια που θα βρεθούν τα λεφτά κτλ.
Ήταν βεβαίως μεγάλος ο συναγωνισμός στις εισαγωγικές εξετάσεις, διότι ήμασταν 30 άτομα από διάφορες χώρες του κόσμου.
Μια άλλη σημαντική παράμετρος ήταν οι σπουδαίοι δάσκαλοι δίπλα στους οποίους είχα την τύχη να βρεθώ.
Ας μη ξεχνάμε πως ο Mikhail Romm ανέθρεψε καλλιτεχνικά κάποιους ανθρώπους οι οποίοι δημιούργησαν την Άνοιξη του Σοβιετικού σινεμά. Τον Ταρκόφσκι, τον Κοντσαλόφκσι, τον Σμιρνόφ και τους περισσότερους από τους Έλληνες κινηματογραφιστές που σπούδασαν στην Μόσχα: τον Μάνο Ζαχαρία, τον πατέρα θα έλεγα του σύγχρονου Ελληνικού Κινηματογράφου, (αυτός με την Μελίνα -Μερκούρη- έφτιαξε τον Νόμο για τον Κινηματογράφο στην Ελλάδα), τον Φώτο Λαμπρινό, τον Αντώνη Βογιάζο και τον υποφαινόμενο…
Με το τέλος των σπουδών σας είχατε διανοηθεί ότι θα ακολουθούσατε μια σπουδαία πορεία με πολλές βραβεύσεις, γνωριμίες με σπουδαίες μορφές του κινηματογράφου και οτι το 1998, μια ταινία σας θα αντιπροσώπευε την Ελλάδα στα ΟΣΚΑΡ για την Καλύτερη Ξενόγλωσση Ταινία;
Είχα μια ιδεαλιστική αντίληψη των πραγμάτων. Σκεφτόμουν “Αφού είμαι καλός θα με αναγνωρίσουν”. Τα πράγματα όμως δεν είναι ποτέ έτσι. Αυτό ξεκίνησα να το αντιλαμβάνομαι ήδη απ’ την ταινία μου “Οι πυροβολισμοί που πέσαν την αυγή δεν είναι οι τελευταίοι…” (1973-76) που ναι μεν, απέσπασε δύο βραβεία (Ειδικό Βραβείο της Κριτικής Επιτροπής στο Φεστιβάλ Φοιτητικών Ταινιών του Κρατικού Ινστιτούτου Κινηματογραφίας της Μόσχας,(VGIK), 1975 και Βραβείο της Ένωσης Ξένων Φοιτητών του Κρατικού Ινστιτούτου Κινηματογραφίας της Μόσχας,(VGIK), στο ίδιο Φεστιβάλ), αλλά δεν μου έδωσαν το βραβείο καλύτερης ταινίας του VGIK…
Άρχισε τότε μια ιστορία που επαναλήφθηκε πολλές φορές στη ζωή μου: η αίθουσα χωρίστηκε στα δυο. Άλλοι φανατικοί θαυμαστές και άλλοι πολέμιοι μου! Για μένα όμως, τότε, ήταν μια αφυπνιστική έκπληξη!
Λέτε δηλαδή ότι δεν είναι μόνο το ταλέντο που χρειάζεται για να ξεχωρίσει ένας καλλιτέχνης και το έργο του, αλλά παίζουν ρόλο και κάποιοι άλλοι παράγοντες…..Και το λέτε, αν το αντιλαμβάνομαι σωστά, με κάποιο είδος πικρίας….
Η πικρία υπάρχει, αλλά πλέον το θεωρώ μέρος των πραγμάτων παρόλο που επηρεάζει αρνητικά την ψυχολογία μου.
Παρόλα αυτά όμως, εσείς καταφέρατε να ξεχωρίσετε, να είστε πολυβραβευμένος και να θεωρείστε (δεδομένου των βραβεύσεων και των έργων σας) ο σημαντικότερος ίσως Κύπριος σκηνοθέτης. Άρα οι οποίοι παράγοντες δεν σας επηρέασαν ιδιαίτερα.
Αυτό είναι αλήθεια. Τόσο στη Κύπρο όσο και στην Ελλάδα κατάφερε η δουλειά μου να ξεχωρίσει και να βραβευτεί. Οι τελευταίες μου ταινίες πήραν 21 βραβεία. Η δε ταινία “Η σφαγή του κόκορα” (με τον Γιώργο Χωραφά) η οποία κατάφερε να πάει στα ΟΣΚΑΡ επελέγη το 1996, στη Βαρκελώνη, ως η Καλύτερη Ευρωπαϊκή Ταινία του Έτους.
Πέρα απ’ το ταλέντο και τους “διάφορους παράγοντες” χρειάζεται και κάτι άλλο Γιώτα. Χρειάζεται τύχη, δηλαδή κάποιοι άνθρωποι να πιστέψουν σε σένα. Κάποιοι άνθρωποι “να σπρώξουν λίγο” έτσι ώστε να υλοποιηθεί το όραμα της ταινίας. Ξέρεις, η πάλη στην τέχνη γίνεται με τα μεγάλα και τα μικρά σπαθιά. Δηλαδή όταν κάποιος έχει ταλέντο είναι σαν να διαθέτει ένα ξίφος δέκα μέτρα. Ποιος μπορεί να τον πλησιάσει; Κανείς! Άρα για να μπορέσουν κάποιοι να τον πλησιάσουν και να τον “χτυπήσουν” με μικρότερα σπαθιά (μικρότερο ταλέντο) πρέπει να βγάλουν εγχειρίδια και να τον χτυπήσουν πισώπλατα. Είναι ο μόνος τρόπος για να τον νικήσουν. Εδώ έγκειται η Γένεση των Παρασκηνίων….
Κατάλαβα…..Αλήθεια, το ελληνικό και κυπριακό κράτος σας έχουν τιμήσει και αντιμετωπίσει όπως θα άξιζε σε ένα σκηνοθέτη ο οποίος κατάφερε να διακριθεί και να βραβευτεί στο εξωτερικό;
Κοίταξε απ’ τα παιδιά που ασχολούνται σήμερα στο Υπουργείο με τον Κινηματογράφο, δεν έχω κανένα απολύτως παράπονο…..Αλλά, υπάρχουν περιπτώσεις που έχω αδικηθεί…..
Ένα παράδειγμα;
Η ταινία μου “Βαλκανικό Μπουρδέλο: ΕUROPA”…” που αφορά στον πόλεμο στην Γιουγκοσλαβία, έχει απορριφθεί από την ΣΕΚιν (Συμβουλευτική Επιτροπή Κινηματογράφου) αλλά η Media Plus με χρηματοδότησε για να ολοκληρωθεί το σενάριο. Όμως, δεν είπα τίποτα, δεν αντέδρασα, διότι αυτή η επιτροπή είναι σαν το παιδί μου. Εμείς παλέψαμε (λέω “εμείς”, μια χούφτα άνθρωποι, ο Ανδρέας Σοφοκλέους, η Έλενα Χριστοδουλίδου, και μερικοί άλλοι), για να δημιουργηθεί αυτή η επιτροπή, να φύγει απ’ την επίδραση του ΡΙΚ , να φύγει από το PIO, κτλ. Άρα την βλέπω με στοργή.
Θέλω να σου θυμίσω αυτό που λέει ο Φρέιζερ στο “Χρυσό Κλωνάρι” : “Όταν έρχεται ο νέος ιερέας, τότε ο παλιός κρύβεται και παραμονεύει για να τον σκοτώνει”.
Αυτό συνέβη πολλές φορές μαζί μου, αλλά κυρίως στο θέατρο.
Προσωπικά μαζί μου, λοιπόν, συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Εγώ χαίρομαι όταν συναντώ νέους ταλαντούχους σκηνοθέτες, αλλά έχω την εντύπωση ότι οι νέοι σκηνοθέτες κρύβονται για να με σκοτώσουν….Αλλά φυσικά, δεν τα καταφέρνουν.
Αυτό στην Κύπρο εκφράζεται με ένα ιδιαίτερο τρόπο. Επειδή δεν υπάρχουν πραγματικοί κριτικοί, δεν υπάρχει πραγματική αξιολόγηση της Τέχνης. Κάθε νεοφώτιστος σκηνοθέτης που έφτιαξε την πρώτη του μικρού μήκους ταινία, εαν είναι καλά δικτυωμένος και οργανωμένος, μπορεί να ανακηρυχθεί ως ο καλύτερος σκηνοθέτης. Και θα το πιστέψει όχι μόνο αυτός αλλά και χιλιάδες άλλοι!
Για να απαντήσω όμως την ερώτηση σου, σε αρκετές περιπτώσεις ναι με έχει βοηθήσει το κράτος. Αλλά, ως καλλιτέχνης με την συγκεκριμένη πια πορεία στο βιογραφικό μου δεν με ενδιαφέρει να κάνω ακόμα μια ταινία με τον ίδιο γνωστό τρόπο. Με ενδιαφέρει να κάνω μια ταινία που θα προβληθεί παντού, στο εξωτερικό. Δεν θέλω να παλεύω για την διανομή της ταινίας, να κάνω τις αφίσες, το τρέιλερ, να συνομιλώ για ποσοστά κτλ. Θέλω να κάνω μια ταινία και να μην αγωνίζομαι γι αυτά όλα. Για να πραγματοποιηθεί όμως κάτι τέτοιο, δυστυχώς, πρέπει να αλλάξουν πολλά….. Να σου θυμίσω ότι οι Κινέζοι Λογοτέχνες, στον Μεσαίωνα, όταν έφταναν σε ένα σημείο, καταξίωσης τελοσπάντων, άλλαζαν το όνομα τους και άρχιζαν απ’ την αρχή.
Δεν είμαι τόσο ιδεαλιστής ώστε να αλλάξω το όνομα μου, αλλά ναι, θέλω μια καινούρια αρχή με κάποια νέα δεδομένα.
Μιας και αναφέρατε τους καινούριους κύκλους…..Κυκλοφορεί μια φήμη ότι ετοιμάζεστε να κάνετε κάτι μεγάλο, θεατρικό στη Λεμεσό. Αληθεύει; Και αν ναι, τι;
Καταρχάς, πριν σου απαντήσω, θέλω να αναφέρω ότι πριν κάποιες μέρες πήρα μια επιστολή απ’ τα “Κύπρια 2016” όπου με ενημέρωναν ότι “με έκοψαν” και δεν θα συμμετάσχω στο θεσμό αυτό.
Αυτό πώς μπορεί να μεταφραστεί; “Κάτσε κάτω κύριε Πάντζη, υπάρχουν καλύτεροι από εσένα”.
Υπάρχει μια απαξίωση απέναντι σε ανθρώπους που έχουν φτάσει κάπου, που έχουν κάνει μερικά πράγματα….
Ίσως ισχύει αυτό που λέμε συχνά ότι ένας αξιόλογος καλλιτέχνης ή μια σημαντική προσωπικότητα πρέπει να φύγει απ’ τη ζωή για να τον τιμήσουν όπως του αξίζει και να ασχοληθούν μαζί του.
Αυτό που λες ισχύει σε πολλές περιπτώσεις. Ξέρεις, ο θάνατος για τις κοινωνικές ασφαλίσεις είναι μια θετική εξέλιξη, δεν σε πληρώνουν πια, αλλά και για τους καλλιτεχνικούς χώρους είναι επίσης μια θετική εξέλιξη, σκέφτονται “αχ τι καλά που έφυγε κι αυτός απ’ τα πόδια μας, άντε τώρα ας τον τιμήσουμε”.
Ακούγεται πολύ κυνικό…..
Αυτή όμως είναι η αλήθεια.
Ωστόσο δεν μου απαντήσατε αν ετοιμάζετε κάτι καινούριο θεατρικό στη Λεμεσό.
Ναι, για τους πιο πάνω λόγους λοιπόν, νιώθω ότι έχω ένα σπαθί 10 μέτρων αλλά δεν έχω καταφέρει όλα όσα μπορώ επειδή κάποιοι είτε πισώπλατα είτε έμμεσα μου κλείνουν τον δρόμο. Γι αυτό λοιπόν βρίσκομαι σε διαδικασίες και συνομιλίες για την δημιουργία ενός Ρωσικού θεάτρου στη Λεμεσό.
Αλλά δεν θα ήθελα να πω περισσότερα για την ώρα.
Κύριε Πάντζη, μια επαγγελματική πορεία τόσο σημαντική με γνωριμίες και συνοδοιπόρους εξίσου
σημαντικούς (Γαβράς, Μάνος Ζαχαρίας, Αγγελόπουλος, Καζάκος, Μερκούρη, Volker Schloendorff, Margareta von Trotta, Reinhard Hauff, Valeria Golino, Γιώργος Χωραφάς και πλειάδα Ελλαδιτών και Κύπριων καλλιτεχνών κ.α), έχετε σκεφτεί ποτέ να γράψετε ένα βιβλίο με θέμα την ζωή και την επαγγελματική σας πορεία;
Είναι μέσα στα σχέδια μου…..Ναι.
Αν η ζωή του Ανδρέα Πάντζη ήταν ταινία ή βιβλίο, τι τίτλο θα είχε;
“Η ζωή / πορεία ενός αιθεροβάμωνος” τουτέστιν ενός βλάκα! (Γέλια). Επειδή ήμουν πάντα τελειομανής και ιδεαλιστής, πολλές φορές έχω πληρώσει μεγάλο τίμημα και ακόμη πληρώνω…
