Οι Δήμαρχοι Λάρνακας από το 1878 μέχρι σήμερα

December 19, 2016

(Aναδημοσίευση απ’ το blog larnacainhistory.wordpress.com με αφορμή τις αποψινές εκλογές και φυσικά τον νέο Δήμαρχο Λάρνακας, Ανδρέα Βύρα) :

Μόλις οι Άγγλοι κατέλαβαν την Κύπρο το 1878 εγκατέστησαν αμέσως δημοτικά συμβούλια.

Το πρώτο δημοτικό συμβούλιο [δ.σ.] είχε δώδεκα μέλη Ε/κ και Τ/κ κατ’ αναλογία πληθυσμού. Τα έξι από αυτά τα διόριζε η αγγλική διοίκηση, ενώ τα υπόλοιπα εκλέγονταν από τους δημότες. Ο δήμαρχος δεν εκλεγόταν από το λαό αλλά από τους εκλελεγμένους δημοτικούς συμβούλους.

Είναι επιβεβαιωμένο ότι στη Λάρνακα, δύο μήνες μετά την κατάληψη της Κύπρου από τους Άγγλους και συγκεκριμένα στις 13.8.1878, αναδεικνυόταν το πρώτο δ.σ. της πόλης μετά από εκλογές. Επειδή το εκλελεγμένο συμβούλιο δεν έγινε αποδεκτό από στους Άγγλους, διόρισαν δικό τους δήμαρχο, το γιατρό Φρειδερίκο Έιδενσταμ. Η θητεία του πρώτου δ.σ. για άγνωστους λόγους κράτησε μόνο για ένα μήνα. Ο Φρειδερίκος Έιδενσταμ παρέμεινε δήμαρχος και στα επόμενα δύο βραχύβια δ.σ. μέχρι τον Νοέμβριο του 1880.

Επικεφαλής του επόμενου δ.σ. από τον Νοέμβριο του 1880 έως το Μάρτιο του 1881 ήταν ο Ζήνωνας Δ. Πιερίδης (φωτ άνω). Από τα πρακτικά της περιόδου αυτής φαίνεται ότι η τελευταία συνεδρία του δ.σ. έγινε το Μάρτη του 1881. Το πιθανότερο είναι ότι ο Ζήνωνας Δ. Πιερίδης παρέμεινε δήμαρχος μέχρι το Μάρτιο του 1883.

Από το Μάϊο του 1883 μέχρι το Μάϊο 1884, δήμαρχος ήταν ο Άγγλος Κάρολος Ουώτκινς, διευθυντής της Οθωμανικής Τράπεζας, με αντιδήμαρχο [αντιπρόεδρο] τον έμπορα Ιωάννη Πιερίδη, πατέρα της μεγάλης ευεργέτιδας Ευανθίας Πιερίδη.

Ο Νικόλαος Ρώσσος, δικηγόρος και βουλευτής του Νομοθετικού Συμβουλίου, υπήρξε ο μακροβιότερος δήμαρχος της πόλης. Υπηρέτησε τη Λάρνακα από το 1884 έως το 1908. Με νόμο καθορίστηκε από τότε από την αποικιακή κυβέρνηση η διετής θητεία των συμβουλίων, ο αριθμός των δημοτικών συμβούλων. Στον Δήμο Λάρνακας υπήρχαν 11 δημοτικοί σύμβουλοι, οκτώ Ε/κ και τρεις Τ/κ.

Ο Νικόλαος Ρώσσος έκανε μεγάλο έργο, έμεινε όμως στην ιστορία για την ανιδιοτέλειά του, αφού για 22 χρόνια πρόσφερε τον μισθό του στο πενιχρό τότε ταμείο του Δήμου. Από την πράξη αυτή ο Δήμος κέρδισε στο διάστημα των 22 χρόνων το ποσό των Λ. 2.500.

Τη δημαρχία ανέλαβε από το 1908 μέχρι το 1814 ο δικηγόρος Νικόλαος Δ. Θεμιστοκλέους. Το 1908 τροποποιήθηκε ο Περί Δήμων Νόμος. Καθορίστηκε όπως η θητεία των δ.σ. αυξηθεί από δύο σε τρία χρόνια και ο αριθμός των συμβούλων σε εννέα, από τους οποίους οι δύο έπρεπε να είναι Τ/κ. Οι Τούρκοι δεν ψήφισαν στις εκλογές του 1908, σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τη μείωση των θέσεών τους από τρεις σε δύο. Στις εκλογές όμως του επόμενου χρόνου [1909], εξέλεξαν και οι Τ/κ τους δύο συμβούλους που τους αναλογούσαν. Ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα των εκλογικών αναμετρήσεων της Λάρνακας ήταν ότι οι πολίτες ψήφιζαν από ένα ψηφοδέλτιο, αφού την εποχή εκείνη του ¨Αρχιεπισκοπικού ζητήματος», δηλ. της αντιπαράθεσης μεταξύ των δύο Κυρίλλων Μητροπολιτών Κιτίου Κυρηνείας για το εθνικό θέμα, οι αντίπαλοι στις δημοτικές εκλογές στη Λάρνακα ήταν όλοι με τον Κιτίου Κύριλλο. Ο προεκλογικός αγώνας είχε χρώμα προσωπικής μάλλον αντιπαράθεσης.

Το 1914 είναι μια ιστορική χρόνια γιατί για πρώτη φορά κατέρχονται πολιτικοί συνδυασμοί με διαφορετικές πολιτικές θέσεις. Έτσι έχουμε τον βενιζελικό συνδυασμό των «Προοδευτικών» του Ευάγγελου Π. Χατζιηωάννου» που εξέλεξε πέντε δημοτικούς συμβούλους και τον βασιλικό συνδυασμό των «Ανεξαρτήτων» του Φίλιου Ζαννέτου που εξέλεξε δύο δημοτικούς συμβούλους. Το νέο δ.σ. ψήφισε για δήμαρχο τον Ευάγγελο Π. Χατζηιωάννου που παρέμεινε μέχρι το 1917. Οι Τούρκοι δεν έλαβαν μέρος στις εκλογές, ενώ την επομένη των εκλογών αποχώρησαν από το δ.σ. οι δύο των «Ανεξαρτήτων» [Φίλιος Ζαννέτος, Μιχαήλ Βαλδασερίδης].

Από το 1917 μέχρι το 1922 σε δύο απανωτές εκλογικές μάχες Δήμαρχος Λάρνακας αναδείχθηκε ο Ελλαδίτης γιατρός από το χωριό Βουτιάνοι της Λακωνίας Φίλιος Ζαννέτος. Η εκλογική αναμέτρηση του 1917 είχε έντονο πολιτικό χρώμα λόγω του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, της Ρωσικής Επανάστασης και του μεγάλου εθνικού διχασμού στην Ελλάδα. Ο Φίλιος Ζαννέτος ήταν ο ηγέτης του συνδυασμού των βασιλικών [Συνδυασμός Ανεξαρτήτων], ενώ ο αντίπαλός του, Δήμαρχος Ευάγγελος Π. Χατζηιωάννου, ήταν ο ηγέτης του συνδυασμού των Βενιζελικών [Συνδυασμός Φιλελευθέρων]. Βενιζελικός ήταν και ο Μητροπολίτης Κιτίου Μελέτιος Μεταξάκης, ο οποίος δεν μνημόνευε τους Έλληνες βασιλείς στις εκκλησιαστικές τελετές. Από τις εκλογές που έγιναν τον Μάρτιο του 1917, ο συνδυασμός των βασιλικών κατάφερε να εκλέξει και τους επτά δημοτικούς συμβούλους. Οι Άγγλοι είχαν δώσει στους Τούρκους τρεις έδρες στο συμβούλιο του 1917.

Όταν έγιναν οι εκλογές τον Μάρτη του 1920, ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος είχε λήξει, στη Ρωσία είχαν επικρατήσει οι Μπολτσεβίκοι, ενώ στην Ελλάδα κυβερνούσε ο Βενιζέλος, έχοντας αποκτήσει την αίγλη του θεμελιωτή της Μεγάλης Ελλάδας. Αντίπαλος του Δημάρχου Φίλιου Ζαννέτου [που ήταν παράλληλα και βουλευτής στο Νομοθετικό Σώμα], ήταν ο βενιζελικών πεποιθήσεων πρώην βουλευτής Μιχαήλ Γ. Νικολαΐδης. Ο Φίλιος Ζαννέτος, με φιλικές θέσεις προς τις νέες σοσιαλιστικές ιδέες, με άκρατη συνθηματολογία υπέρ της ένωσης και με ικανότητα να διεγείρει τα πλήθη [τέλειωνε τις ομιλίες του με το επιφώνημα «Ζήτω η Λάρναξ»], κατάφερε να κερδίσει τις εκλογές και να εκλέξει ξανά και τους επτά Δημοτικούς Συμβούλους του συνδυασμού του. Για πρώτη φορά εμφανίστηκε σε δημοτικές εκλογές ανεξάρτητη υποψηφιότητα. Ήταν του καπνοεργοστασιάρχη, Δημήτριου Διανέλλου.

Ο Φίλιος Ζαννέτος δεν ολοκλήρωσε τη θητεία του, αφού στις 3 Νοεμβρίου 1922 εξορίστηκε από τους Άγγλους λόγω της εθνικής του δράσης. Το υπόλοιπο της θητείας κάλυψε ο Αντιπρόεδρος του δ.σ. Δημητρός Ν. Δημητρίου.

Ο Δημητρός Ν. Δημητρίου υπηρέτησε ως δήμαρχος από το 1923 μέχρι το 1932 σε τρεις διαδοχικές θητείες και από το 1943 έως το 1946. Στις δύο πρώτες [1923-1926 και 1926-1929] δεν έγιναν εκλογές αφού δεν είχαν υποβληθεί άλλες υποψηφιότητες. Η εκλογική όμως διαδικάσια του 1929 ήταν από τις πιο σκληρές αναμετρήσεις που έγιναν την περίοδο της Αγγλοκρατίας. Κύριο χαρακτηριστικό της ήταν η προσωπική αντιζηλεία των δύο αστικών οικογενειών της Λάρνακας, Δημητρίου και Πιερίδη. Η μια παράταξη, το «Κόμμα των Έργων», με ηγέτη τον δήμαρχο Δημητρό Ν. Δημητρίου άλλως Μάτσα, εκπροσωπούσε τη μεγαλοαστική τάξη, ενώ το «Λαϊκό Κόμμα» η παράταξη του Λουκή Ζ. Πιερίδη με υποψήφιο δήμαρχο, τον Κυριάκο Σεραφείμ περιλάμβανε αστούς δημοκράτες με προσβάσεις σε λαϊκές εργατικές μάζες. Το Κομμουνιστικό Κόμμα Κύπρου που μόλις είχε ιδρυθεί το 1925 υποστήριξε παρασκηνιακά το «Λαϊκό Κόμμα».

Δεν έλειψαν οι προσωπικοί χαρακτηρισμοί, ενώ από μαρτυρίες που υπάρχουν, φαίνεται πως δαπανήθηκαν χρηματικά ποσά για εξαγορά ψήφων. Πάντως οι εκλογές ανέδειξαν νικητή το «Κόμμα των Έργων» . Το παρατσούλι «Μάτσας» προήλθε από το προεκλογικό σύμβολο στα φυλλάδια του Δημητρίου, που ήταν μια μάτσα [σιδηρουργικό εργαλείο].

Την περίοδο 1932-1943, οι Κύπριοι στερήθηκαν του δικαιώματος να εκλέξουν τους εκπροσώπους τους, εξαιτίας της λαϊκης εξέγερσης του λαού τον Οκτώβρη του 1932. Έτσι παρέμεινε μέχρι το 1935 το δ.σ. που είχε εκλεγεί το 1929, με νέο δήμαρχο τον Γεώργιο Αραδιππιώτη, αφού ο Δημητρός Ν. Δημητρίου για λόγους υγείας είχε παραιτηθεί λίγο πριν το τέλος της θητείας του που έληγε τον Μάρτιο του 1933. Με διάταγμα του Άγγλου κυβερνήτη Πάλμερ, ο Γεώργιος Αραδιππιώτης διορίστηκε δήμαρχος το 1935 και παρέμεινε στη θέση αυτή μέχρι το 1943.

Ύστερα από δεκατέσσερα χρόνια απαγόρευσης [περίοδος Παλμεροκρατίας /1929-1943], οι Άγγλοι λόγω της έκρηξης του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, αναγκάστηκαν να προκηρύξουν εκλογές το 1943. Ήταν η πρώτη φορά που έκανε οργανωμένα πια την εμφάνισή του το ΑΚΕΛ, με πυρήνες δράσης τις εκτός νόμου οργανώσεις του Κ.Κ.Κ και τις εργατικές συντεχνίες. Ο πέραν του ΑΚΕΛ χώρος παρέμεινε ουσιαστικά ανοργάνωτος. Στις εκλογές κατήλθαν δύο συνδυασμοί: ο δεξιός «Εθνικός Συνδυασμός» με αρχηγό τον πρώην δήμαρχο Δημητρό Ν. Δημητρίου και το «ΕΜΕΛΕΚ» [Ενιαίο Μέτωπο Εργατών και Εργαζόμενου Λαού] του ΑΚΕΛ, με υποψήφιο το δικηγόρο Κώστα Σιακαλή. Για πρώτη φορά η αντιπαράθεση δεν ήταν μόνο πολιτική αλλά και ταξική. Νικητής των εκλογών ήταν ο «Εθνικός Συνδυασμός» που κατάφερε να καταλάβει όλες τις θέσεις του Δ.Σ. και να εκλέξει για δεύτερη φορά δήμαρχο τον Δημητρό Ν. Δημητρίου [Μάτσα], ο οποίος παρέμεινε μέχρι το 1946.

Για τις επόμενες δύο θητείες εξελέγη ο συνεργαζόμενος με το ΑΚΕΛ δικηγόρος Λύσος Σανταμάς. Η εκλογική μάχη δόθηκε ανάμεσα στον «Συνδυασμό Εθνικής Ενότητας» του ΑΚΕΛ / Παλαιές Συντεχνίες και του «Εθνικού Συνδέσμου» του ΚΕΚ [Κυπριακό Εθνικό Κόμμα] / Νέων Συντεχνιών [πρόδρομος οργάνωση της ΣΕΚ]. Ήταν μια δύσκολη εποχή αφού ο κόσμος που έβγαινε από το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, μαστιζόταν από τη φτώχεια και την ανεργία. Επίσης ο εμφύλιος πόλεμος στην Ελλάδα όξυνε περισσότερο το πολιτικό κλίμα στην Κύπρο μεταξύ των δύο παρατάξεων που υπερθεμάτιζαν και οι δύο για την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα.

Και ενώ το ΑΚΕΛ κατάφερε να συμπεριλάβει στο ψηφοδέλτιό του πρόσωπα από την αστική τάξη [Σανταμάς, Λουκαΐδης, πατέρας του γνωστού νομικού Λουκή Λουκαΐδη κ.ά], ο δεξιός συνδυασμός είχε να αντιμετωπίσει εσωτερικά προβλήματα από τις προσωπικές διαφορές μεταξύ κυρίως των οικογενειών Δημητρίου και Πιερίδη. Ύστερα από πολλές αναβολές και ανατροπές ονομάτων υποψηφίων αποφασίστηκε όπως τεθεί επικεφαλής του «Εθνικού Συνδέσμου», ο πρώην Δήμαρχος Μάτσας. Οι κοινωνικές όμως συγκυρίες [ανεργία, φτώχεια και ως εκ τούτου ισχυρό συνδικαλιστικό κίνημα], ευνόησαν το ΑΚΕΛ που τελικά κατάφερε για πρώτη φορά να εκλέξει το δικό του συνεργαζόμενο υποψήφιο, το δικηγόρο Λύσο Σανταμά [1946-1949]. Στις εκλογές αυτές φαίνεται ότι ο Ζήνων Πιερίδης για λόγους προσωπικής αντιζηλίας προς το Δημήτριο Ν. Δημητρίου Μάτσα, υποστήριξε παρασκηνιακά το ΑΚΕΛ.

Η δεύτερη θητεία του Λύσου Σανταμά κάλυψε την περίοδο από το 1949 μέχρι το 1953. Στο νέο δ.σ. συμμετείχαν από τον αριστερό συνδυασμό και δύο ονόματα που θα διαδραμάτιζαν ρόλο στα μελλοντικά δημοτικά πράγματα της πόλης: ο γιατρός Αννίβας Φράνσης και ο γενικός γραμματέας των Παλαιών Συντεχνιών Γιώργος Χριστοδουλίδης.

Η εκλογική αναμέτρηση του Μαΐου του 1953, ήταν πολύ σημαντική γιατί για πρώτη φορά το ΑΚΕΛ κατέβαινε με δικό του υποψήφιο, τον επαρχιακό γραμματέα της ΠΕΟ Γιώργο Χριστοδουλίδη, ο οποίος ύστερα από ένα σκληρό προεκλογικό αγώνα κέρδισε τις εκλογές με διαφορά 87 μόνο ψήφων από τον ανθυποψήφιό του της δεξιάς, γιατρό Ιάκωβο Φαίδωνος. Ο «Συνδυασμός Λαϊκής Εθνικής Συνεργασίας» του ΑΚΕΛ είχε προιμοδοτήσει και εκλέξει τον ανεξάρτητο υποψήφιο Αννίβα Φράνσης, ο οποίος στο νέο δ.σ. θα πάρει τη θέση του αντιδημάρχου. Λόγω του αγώνα της ΕΟΚΑ, δεν έγιναν εκλογές τη χρονιά που έπρεπε να γίνουν, δηλ. το 1957, και έτσι το παλιό συμβούλιο με επικεφαλής τον Γιώργο Χριστοδουλίδη συνέχισε μέχρι το 1962. Πρέπει να τονίσουμε ότι σε όλα τα δ.σ. μέχρι το 1962 συμμετείχαν και Τ/κ, άλλοτε με δύο ή τρία μέλη.

Οι Συμφωνίες Ζυρίχης και Λονδίνου προνοούσαν χωριστά Δημαρχεία στις μεγάλες πόλεις. Με το ξέσπασμα στις 21/12/1963 της τουρκανταρσίας, η κυβέρνηση προχώρησε σε διορισμούς δημοτικών επιτροπών. Ήδη οι Τ/κ δημοτικοί σύμβουλοι είχαν αποχωρήσει από τον Γενάρη του 1963. Από την πρώτη του Γενάρη του 1963 μέχρι το Νιόβρη του 1964 οι δήμοι ανακηρύχτηκαν σε Συμβούλια Βελτιώσεως με Προέδρους τους Επάρχους και διορισμένα μέλη από τις τοπικές κοινωνίες. Έπαρχος της Λάρνακας τότε ήταν ο Φοίβος Ζαχαριάδης. Είναι ενδεικτικό ότι πολλοί Τ/κ παράκουσαν τα διχοτομικά κελεύσματα της Τουρκίας και συμμετείχαν ως μέλη στα συμβούλια βελτιώσεως, όπως ο Μεχμέτ Νιαζή στη Λάρνακα.

Η πρώτη δημοτική επιτροπή Λάρνακας διορίστηκε στις 7 Δεκεμβρίου 1964 με προέδρο τον Ζήνωνα Δ. Πιερίδη και αναπληρωτή Πρόεδρο τον Αννίβα Φράνσης.

Οι πρόεδροι των δημοτικών επιτροπών: 1. Ζήνων Πιερίδης, 2. Αννίβας Φράνσης και 3. Λεωνίδας Κιούπης από το 1963 μέχρι το 1986

Οι διορισμένοι πρόεδροι των δημοτικών επιτροπών είναι: 1. Ζήνων Δ. Πιερίδης 1964-1967, 2. Αννίβας Φράνσης 1967-1975, 3. Λεωνίδας Κιούπης 1975-1984. Τον Νοέμβριο του 1984 καθήκοντα προέδρου ανέλαβε το μέλος της δημοτικής επιτροπής, Λουκής Λουκαΐδης, σε αντικατάσταση του αποβιώσαντος Λεωνίδα Κιούπη.

Το 1985 εγκρίθηκε από τη Βουλή o Περί Δήμων Νόμος, που άνοιξε το δρόμο για τη διεξαγωγή των πρώτων αιρετών δημοτικών εκλογών από το 1953. Ο Νόμος προνοούσε για πρώτη φορά, την απ’ ευθείας εκλογή του δημάρχου από το λαό και την απλή αναλογική για την εκλογή των δημοτικών συμβούλων [22 στο Δήμο Λάρνακας] .

Οι δήμαρχοι των αιρετών δ.σ από το 1986 είναι οι εξής: 1. Γιώργος Χριστοδουλίδης του ΑΚΕΛ 1986-1991, 2. Γεώργιος Λυκούργος 1992-2001 της συνεργασίας ΔΗΚΟ-ΔΗΣΥ [2 θητείες], 3. Ανδρέας Μωυσέως 2002-2011 της συνεργασίας ΑΚΕΛ-ΔΗΚΟ-ΕΔΕΚ [2 θητείες] και 3. Ανδρέας Λουρουτζιάτης της συνεργασίας ΔΗΣΥ-ΕΔΕΚ-ΕΥΡΩΚΟ, που εξελέγη με ποσοστό 55.41% στις πρόσφατες δημοτικές εκλογές της 18ης Δεκεμβρίου.

Παραθέτουμε πιο κάτω τον πλήρη κατάλογο των Δημάρχων του Δήμου Λάρνακας.

1. Φρειδερίκος Έιδενσταμ [1878-1880]

2. Ζήνωνας Δ. Πιερίδης [1880-1883]

3. Κάρολος Ουώτκινς [1883-1884]

4. Νικόλαος Ρώσσος [1884-1908]

5. Νικόλαος Δ. Θεμιστοκλέους [1908-1914]

6. Ευάγγελος Π. Χατζιηωάννου [1914-1917]

7. Φίλιος Ζαννέτος [1917-1922]

8. Δημητρός Ν. Δημητρίου [1923-1932]

9. Γεώργιος Αραδιππιώτης [ 1932-1943]

10. Δημήτριος Ν. Δημητρίου [1943-1946]

11. Λύσος Σανταμάς [1946-1953]