Γιατί χρειάζεται η φιλοσοφία στα παιδιά;
Τα παιδιά γεννιούνται φιλόσοφοι. Ξεκινώντας τη ζωή τους, από την ηλικία ήδη των τριών, αρχίζουν να θαυμάζουν και ν’ απορούν για τον κόσμο γύρω τους, σε αντίθεση με τους ενήλικες που θεωρούν τα πάντα δεδομένα. Επομένως, δεν θα ήταν λάθος να υποστηρίξουμε ότι τα παιδιά από πολύ νωρίς θέτουν τις πιο δύσκολες φιλοσοφικές ερωτήσεις, όπως:
- Γιατί πρέπει να λέμε πάντα την αλήθεια;
- Τι σημαίνει να είμαι καλός;
- Πώς πρέπει να φέρομαι στους φίλους μου;
- Υπάρχουν τέρατα, καλικάντζαροι, νεράιδες;
- Πού πάει κάποιος όταν πεθαίνει;
- Πώς μπορώ να είμαι ευτυχισμένος;
Η φιλοσοφία δεν δίνει απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα. Ή, τουλάχιστον, δεν δίνει μία απάντηση στο καθένα. Φιλοσοφία σημαίνει αναζήτηση της γνώσης, της αλήθειας. Η φιλοσοφία μας μαθαίνει να σκεφτόμαστε λογικά. Αυτό συμβαίνει όταν είμαστε μικροί και μας ακολουθεί σε όλη μας τη ζωή.
Πριν από 400 χρόνια ο γάλλος φιλόσοφος Michel de Montaigne αναρωτιόταν: «αν η φιλοσοφία μας διδάσκει πώς να ζούμε, και αν τα παιδιά χρειάζεται να το μάθουν αυτό, γιατί να περιμένουμε να μεγαλώσουν και να μην τους το δείξουμε από τώρα;» Άλλωστε, ο Μέγας Αλέξανδρος είχε πει ότι οφείλει το ζην στους γονείς του, ενώ το ευ ζην στον δάσκαλό του (ο οποίος δεν ήταν άλλος από τον Αριστοτέλη). Η φιλοσοφία είναι η τέχνη του ευ ζην, του να ζεις καλά. Ωστόσο, χρειάστηκε να περάσουν πολλοί αιώνες για να καταλήξει η σύγχρονη Παιδαγωγική να αναγνωρίσει τα οφέλη της διδασκαλίας της φιλοσοφίας σε μικρές ηλικίες.
Όταν μιλάμε για διδασκαλία της φιλοσοφίας σε παιδιά, προφανώς, δεν εννοούμε την ιστορία της. Ένας από τους μεγαλύτερους φιλοσόφους, ο Πλάτωνας, δίδασκε φιλοσοφία μέσα από μύθους. Όταν αφηγήθηκα την «αλληγορία του σπηλαίου» του Πλάτωνα σε παιδιά, έδειξαν τόσο ενθουσιασμό και ζήλο που δεν ήθελαν να τελειώσει το «μάθημα». Οι παρατηρήσεις τους ήταν έξυπνες και πρωτότυπες. Γιατί είχαν το καθαρό μυαλό ενός παιδιού, που αναζητά τη γνώση, που αδημονεί να μιλήσει και να εκφράσει ανησυχίες για τις οποίες δεν έβρισκε το κατάλληλο έδαφος. Τα παιδιά σκέφτονται τόσο πολλές και ωραίες ιδέες!
Αναμφισβήτητα, η φιλοσοφία έχει να προσφέρει πολλά στις μικρές ηλικίες. Πρόσφατες έρευνες έχουν δείξει ότι τα παιδιά που διδάσκονται φιλοσοφία επιτυγχάνουν καλύτερα αποτελέσματα στο σχολείο. Επιπλέον, αποκτούν κοινωνικές δεξιότητες, αυτοπεποίθηση και είναι κοινωνικά ευαισθητοποιημένα. Τέλος, μαθαίνουν να χειρίζονται καταστάσεις, π.χ. εκφοβισμό, ενώ επιδεικνύουν αναλυτική και κριτική σκέψη. Μεγαλώνοντας γίνονται δημιουργικά με έφεση στη γνώση. Η διδασκαλία της φιλοσοφίας διδάσκει στα παιδιά να αποκτούν επιχειρήματα, να σέβονται τη διαφορετική άποψη και να προβαίνουν σε λογικά συμπεράσματα. Σίγουρα, αυτά είναι τα μέλη της κοινωνίας που θα θέλαμε να έχουμε.
Από την άλλη, τα παιδιά από μικρά εκτίθενται και εθίζονται σε περιεχόμενο (τηλεόραση, διαδίκτυο, ηλεκτρονικά παιχνίδια) το οποίο δεν είναι σε θέση να κρίνουν χωρίς τα κατάλληλα εφόδια. Η φιλοσοφία μπορεί να τα ενδυναμώσει να αποκτήσουν περισσότερες επιλογές, και να αμφισβητήσουν την ανία της παθητικής ψυχαγωγίας που τους προσφέρεται σήμερα.
Τα τελευταία τέσσερα χρόνια, το εργαστήρι μας «Παιδοπαιχνιδίσματα- Παραμυθοσκαρφίσματα», αποτελούμενο από τις Έλσα Νικολαΐδου (Δρ Φιλοσοφίας) και Γεωργία Χαραλάμπους (υπ. Δρ Παιδαγωγικής), ασχολείται με την αφήγηση παραμυθιών και μύθων σε παιδιά, σε συνδυασμό με την ανάπτυξη της δημιουργικότητάς τους. Με τη νέα χρονιά, είμαστε σε θέση να προσφέρουμε μόνο για τρεις συναντήσεις τη χαρά της φιλοσοφίας σε παιδιά 6- 12 ετών, για πρώτη φορά στην Κύπρο, στον φιλόξενο χώρο του Ιδρύματος Πολιτιστικής Δημιουργίας Λάρνακας. Σίγουρα θα είναι μια αξέχαστη εμπειρία!
Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να βρείτε εδώ.
Έλσα Νικολαΐδου
Δρ Φιλοσοφίας Α.Π.Θ.
