Ο λόγος του σαν xείμαρρος, διαθέτει δυνατή και βαθιά άποψη για όλα! Για την πολιτική, για την τέχνη, για την οικονομική κρίση του σήμερα, για το καπιταλιστικό σύστημα και για την λογοκρισία που ξεπηδά ακόμα και στους πιο προοδευτικούς χώρους, όπως ο ίδιος λέει.
Ο Βασίλης Κυριάκου, ο Ρε Αλέξης, με παραστάσεις σε Κύπρο και Ελλάδα και με την πρώτη του ποιητική συλλογή “Στίχοι Στοιχειά” κουβεντιάζει με το Skala Times και μας μιλά για την πορεία του, το θέατρο και όχι μόνο. “Δεν μου αρέσουν οι τίτλοι, ούτε μου αρέσει να αυτοπροσδιοριζόμαστε. Θα ήθελα όταν πεθάνω να έχω την υστεροφημία του αξιοπρεπέστατου ανθρώπου. Αυτό μου αρκεί.
Ένας αυθεντικός ποιητής για μένα, ο οποίος έμεινε, έζησε και πέθανε αυθεντικά, ήταν ο κύριος Βλαδίμηρος Μαγιακόφκσι. Έζησε αυθεντικά, έκανε κριτική στο Μπολσεβίκικο κόμμα, δεν αυτολογοκρίθηκε ποτέ ο ίδιος, για κανέναν και για τίποτα. Είναι σημαντικό να είμαστε ειλικρινείς και να μην αυτολογοκρινόμαστε για κανέναν και για τίποτα”.
Της Γιώτας Δημητρίου
Βασίλη καταρχάς να πούμε ότι ξεκίνησες τις σπουδές σου στην φιλολογία, μετά στην νομική και σε βλέπουμε σήμερα ως ηθοποιό…..
Ναι, κατέληξα να κάνω το παιδικό μου όνειρο πραγματικότητα. Αυτή τη στιγμή είμαι ένα ατομικό μπουλούκι, αν θες να προσδιορίσουμε το τι είμαι, και να παίζω θέατρο κυρίως σε κοινωνικούς χώρους στην Ελλάδα. Δεν θέλω να δηλώνω ηθοποιός, θέλω όμως ετυμολογικά να φτιάχνω χαρακτήρα και να επηρεάζει τους συνανθρώπους μου, να τους προβληματίζει.
Αυτός ήταν ανέκαθεν και ο ρόλος του θεάτρου…..
Ναι, κανονικά αυτός πρέπει να είναι ο ρόλος του θεάτρου, όσα χρόνια και να περάσουν και όσο και να βαθαίνει η καπιταλιστική κρίση. Ειδικά στις μέρες μας αυτός ο ρόλος πρέπει να εντρυφάται ακόμη περισσότερο.
Θυμάμαι μια συνέντευξη που είχαμε κάνει με τον Κώστα Καζάκο το 2013 για το θεατρικό έργο “Η Ανάκριση” που αφορούσε στη δίκη των ναζιστών μετά το Β Παγκόσμιο πόλεμο και μου έλεγε ακριβώς αυτό. Πως στις μέρες υπάρχει ανάγκη για θεατρικά έργα που θα δίνουν κάτι στον θεατή, θα τον μορφώνουν, θα κάνουν αυτό που έλεγε ο Μπρεχτ “να ανοίγουν το κεφάλι του θεατή και να του βάζουν ιδέες ή γνώση”.
Μα ο ρόλος του θεάτρου πρέπει να είναι καθαρά διαπαιδαγωγικός. Ναι είναι “μίμησις κάποιας πράξεως σπουδαίας και τελείας….” που έλεγε και ο Αριστοτέλης. Να είναι καθρέφτισμα της αληθινής ζωής. Όπως τα έφερε η μοίρα σε επαγγελματικό επίπεδο τυχαίνει να παίζω ήρωες που ήταν κυρίως νομικοί. Απ’ τη μια ο σύντροφος Μαρξ (ήταν στην νομική σχολή και μάλιστα έχει γράψει και ένα καταπληκτικό εγχειρίδιο το “Εγκώμιο του εγκλήματος”), απ’ την άλλη ο φονιάς δικηγόρος, σε έργο που διαδραματίζεται στα πέτρινα χρόνια της δικτατορίας.
Αν και Κύπριος, ζεις μεταξύ Κύπρου και Ελλάδας, σωστά;
Ζω μεταξύ της επαρχίας της Ελλάδας και λιγότερο στην Κύπρο.
Τι εννοείς;
Εννοώ ότι οι περισσότερες ώρες με βρίσκουν στον δρόμο με ένα Lada Samara, με τα φώτα και την κονσόλα μου και περιοδεύω. Ξέρεις, στην Ελλάδα υπάρχει η δυνατότητα να παίζεις σε κοινωνικούς/πολιτικούς χώρους. Δυνατότητα η οποία δεν υπάρχει σε τέτοιο βαθμό στην Κύπρο, έως καθόλου. Και το λέω μετά λύπης και μετά γνώσεως και όχι αφηρημένα. Δεν είναι παρθενογένεση αυτό που κάνω, υπάρχουν κι άλλες θεατρικές ομάδες. Εγώ είμαι μόνος μου, ατομικό μπουλούκι.
Με όνομα μάλιστα. “Ρε Αλέξης”….
Το όνομα το πήρα από ένα προσωπικό μου “Άγιο” που θα έπρεπε να ήταν ο Άγιος της Κύπρου. Απ’ τον καπετάνιο επαναστάτη Αλέξη ο οποίος τον Μεσαίωνα, το 1426 μ.Χ, επαναστάτησε μαζί με άλλους δουλοπάροικους στο νησί ενάντια στους Φράγκους. Η επανάσταση του Ρε Αλέξη, των δουλοπαροίκων της Κύπρου διήρκεσε εννέα μήνες, έτσι όπως μας λέει ο κ. Λεόντιος Μαχαιράς. Στις 12 Μαΐου 1427, ο ηγέτης της επανάστασης, ο Ρε Αλέξης, συνελήφθη από Φράγκους ιππότες και μεταφέρθηκε στη Λευκωσία. Εκεί βασανίστηκε και σχεδόν ξεψυχισμένος διαπομπεύτηκε στους δρόμους. Στην αυλή του παλατιού οι ευγενείς είχαν συγκεντρωθεί για να «απολαύσουν» το θέαμα. Οι Φράγκοι απαγχόνισαν τον Ρε Αλέξη σε μια συκαμινιά… Και από τότε η μνήμη του είναι ξεχασμένη. Δεν διδάσκεται καν στα σχολεία και κάποτε ίσως να αναφερθεί επετειακά η μνήμη του στις 12 Μαΐου. Πιστεύω πως θα έπρεπε να τιμάται και να τον έχουμε ως παράδειγμα, πως τα Μεμοράντουμ φεύγουν από κάθε τόπο και μάλλον δεν φτάνουν τα όποια δημοψηφίσματα για να φύγουν τα όποια μνημόνια..
Την αγωνιστική λοιπόν μνήμη του Ρε Αλέξη προσπαθώ να κρατώ ζωντανή και να τον “ανασύρω” απ’ την λήθη και την ταφή των χρόνων.
Πρόσφατα βρισκόσουν στην Κύπρο για την παρουσίαση του βιβλίου σου “Στίχος Στοιχειό” και για κάποιες παραστάσεις.
Ναι, καταρχάς το βιβλίο δεν θα είχε εκδωθεί αν η φίλη μου η Στέλλα Καναβού η γραφίστρια δεν επέμενε να εκδώσω τα ποιήματα μου. Επίσης απ’ τις σπουδές μου στην Κομοτηνή έμειναν κάποιες φιλίες και σχέσεις ανάμεσα τους και ο “Παρατηρητής της Θράκης” οι οποίοι ήταν αυτοί που με βοήθησαν να το εκδώσω.
Το στοιχειό παραπέμπει στο φάντασμα, που πλανιέται πάνω απ’ την Ευρώπη και πάνω απ’ τον κόσμο, όπως έγραφε το Κομμουνιστικό Μανιφέστο του κυρίου Μαρξ και που παραπονιόταν η κυρία Τζένη Βεστφάλεν, σύζυγος του, ότι πρέπει να είσαι κατανοητός στον κόσμο. Να τα λες απλά και ωραία. Στοιχειό γιατί θεωρώ πως η ιστορία δεν έχει τελειώσει.
Αν και κάποιοι δηλώνουν ιδεολόγοι Μαρξιστές ή Κουμμουνιστές κτλ. Εγώ δεν δηλώνω ιδιότητα. Δεν είμαι ούτε ηθοποιός, ούτε ποιητής, ούτε κάτι άλλο. Θέλω να είμαι άνθρωπος. Προσπαθώ να βλέπω ψηλά, να είμαι ονειροπόλος και οι πράξεις μου να ταυτίζονται με αυτά που λέω. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ένας φίλος μου ο οποίος προλογίζει στο βιβλίο μου.
Τώρα όσον αφορά το έργο των παραστάσεων ήταν μια γροθιά στο στομάχι, ήταν το έργο του Νίκου Μούνδουρου “Η απολογία του Θεόφιλου Τσάφου” και ήταν μια ιστορία γύρω από έναν αντιήρωα. Η ιστορία είναι πραγματική και έγινε το 1967- 1973 στην Ελλάδα επί Ιωαννίδη. Ο Τσάφος είχε δολοφονήσει την κοπέλα του. «Η απολογία του Θεόφιλου Τσάφου» γράφτηκε από τον Νίκο Κούνδουρο κατά τη διάρκεια της δικτατορίας, τον Απρίλιο του 1973, όταν ο γνωστός σκηνοθέτης Κούνδουρος ήταν αυτοεξόριστος στο Λονδίνο.Το 1975 εκδόθηκε από τις εκδόσεις “Κείμενα”, στη δημοτική, πράξη εξόχως συγκρουσιακή αν σκεφτούμε την εποχή. Έναυσμα της συγγραφής αποτέλεσε το έγκλημα του Τσάφου που συγκλόνισε το Πανελλήνιο, στις αρχές της δεκαετίας του εβδομήντα, όταν ο πρώην ΕΣΑ-τζης δολοφόνησε τη κοπέλα του.
Αυτοί οι άνθρωποι της δικτατορίας και του ναζισμού μήπως τελικά διακατέχονται από κάποιο είδος σχιζοφρένειας;
Εσύ το λες αυτό….Εγώ διαφωνώ. Αν οι άνθρωποι αυτοί που κατά τη δική μου γνώμη είναι οι μαριονέτες του συστήματος, είναι η κρίσιμη μάζα η οποία βοηθάει το σύστημα, είτε λέγεται καπιταλιστικό είτε λέγεται δικτατορία, στο να επιβιώσει και να καταπνίξει τις όποιες διαφωνίες, αν αυτές οι φωνές ήταν σχιζοφρενικές τότε εμείς νομικά και πολιτικά θα έπρεπε να τις αθωώσουμε. Θα λέγαμε “τι να κάνουμε; είναι σχιζοφρενείς, κρίμα τα παιδιά” και θα τους αθωώναμε…..
Ναι, αλλά έτσι δεν θα τους δίναμε θέση στα έδρανα της βουλής και εξουσία….
Μα και για άλλους ανθρώπους δεν θα έπρεπε να δίναμε άδεια να βρίσκονται στην εξουσία…
Και τι να κάνουμε; Να τους περνάμε όλους από IQ test;
Μήπως τελικά εμείς που τους ψηφίζουμε θα πρέπει να περνάμε από IQ test; Aυτοκριτικά το λέω. Aν πχ όλοι αυτοί οι χιλιάδες που ψήφισαν χρυσή αυγή μετά την δολοφονία του Φυσσά, είναι σχιζοφρενείς τότε εμείς είμαστε αναγκασμένοι να τους αθωώσουμε. Δεν πρέπει να τους αθωώσουμε, όπως δεν πρέπει να αθωώσουμε ούτε και τους πραξικοπηματίες του ’74 στην Κύπρο, ούτε τους συνηγόρους τους που βρίσκονται σήμερα στην εξουσία της Κυπριακής Δημοκρατίας! Και ελπίζω να παρεξηγηθώ γι αυτά που λέω!
Μιλάμε ότι σήμερα αυτοί οι άνθρωποι του πραξικοπήματος μας εκπροσωπούν και είναι στην ηγεσία της Κυπριακής Δημοκρατίας. Ξέρεις καμιά φορά αυτοί που μας εξουσιάζουν είναι ο καθρέφτης μας….
Ναι, λένε πως κάθε λαός έχει τους ηγέτες που του αξίζουν…
Δεν κολλάω σε αυτά. Το φάντασμα συνεχίζει να πλανιέται γιατί ο κάθε λαός και το έθνος των εργαζομένων είναι ικανός για τα χειρότερα και για τα καλύτερα.
Μήπως όμως ο λαός έχει πέσει σε λήθαργο τα τελευταία χρόνια;
Ναι, αλλά είναι καιρός να σταματήσουμε να χαϊδεύουμε αυτιά και να δούμε πως κανείς δεν είναι άμοιρος ευθυνών. Και για τη καθημερινή μας ζωή και για τους όρους εκμετάλλευσης μας, έχουμε ευθύνη. Όπως ευθύνη έχουν και οι ηγέτες μας ακόμα και οι προοδευτικοί μας ηγέτες.
Και μέσα σε όλα αυτά, αλήθεια ποιος είναι ο ρόλος των τεχνών σε αυτές τις εποχές που διανύουμε;
Πρώτα απ’ όλα εμείς που ασχολούμαστε με την τέχνη πρέπει να λέμε και κανένα “όχι”. Όπως πχ σε σειρές σαν τον “Μπρούσκο”, γιατί δυστυχώς είμαστε οι επιλογές μας. Να έχουμε αντιπρόταση όσον αφορά την τέχνη την οποία εμείς προτάσσουμε. Να μην υποτιμούμε την ποιότητα και τους εαυτούς μας. Να μην κάνουμε εκπτώσεις στα έργα στα οποία παίζουμε. Να λέμε τα σύκα σύκα και τη σκάφη σκάφη. Να επιφέρουμε την κάθαρση κυρίως για όσους μας παρακολουθούν. Αυτό επιδιώκω και εγώ μέσα απ’ το έργο του Θεόφιλου Τσάφου. Δεν μ’ αρέσει που αθωώθηκε απ’ την αστυνομία της χούντας και γι αυτό, σκηνοθετικά, δίνω κάτι άλλο στον θεατή….. Δυστυχώς δεν είναι εύκολα να πράγματα σήμερα, πολλές φορές συναντάμε λογοκρισία από πολιτικούς ταγούς, ακόμα και στους πιο προοδευτικούς πολιτικούς χώρους. Αλλά δεν πρέπει εμείς να φιμώνουμε τους εαυτούς μας για να γίνουμε αρεστοί. Είναι σαν να αυτολογοκρίνεις τον εαυτό σου! Ε, δεν γίνεται!
Υπάρχουν έργα κλασικά που μπορούν να ενδυναμώσουν το θέατρο σήμερα; Έχουμε καλό θέατρο σήμερα στη Κύπρο, κατά τη γνώμη σου;
Κοίταξε, θεωρώ πως τα πράγματα δεν είναι ούτε άσπρα, ούτε μαύρα. Είναι γκρι. Στην Κύπρο η οικογένεια Καυκαρίδη έχει κάνει σπουδαία θεατρικά πράγματα…Ακόμα και τηλεοπτικά, ότι κάνουν δεν μειώνουν τους εαυτούς τους.
Για κλασικά έργα, σίγουρα υπάρχουν πάρα πολλά και μάλιστα επίκαιρα.
Λοιπόν στις 21 Απριλίου θα είσαι και πάλι στη Κύπρο….
Ναι, με την Πολιτιστική Κίνηση Αγλατζιάς θα ανεβάσουμε και πάλι την “Απολογία του Θεόφιλου Τσάφου”.
Βασιλη, έχεις γράψει ποίηση, ανεβάζεις παραστάσεις…είσαι ποιητής; ηθοποιός; Α! Γράφεις και θεατρικούς μονολόγους…
Δεν μου αρέσουν οι τίτλοι, ούτε μου αρέσει να αυτοπροσδιοριζόμαστε. Θα ήθελα όταν πεθάνω να έχω την υστεροφημία του αξιοπρεπέστατου ανθρώπου. Αυτό μου αρκεί.
Κάποιος δικός σου αγαπημένος ποιητής ο οποίος έζησε με αξιοπρέπεια;
Ένας αυθεντικός ποιητής για μένα, ο οποίος έμεινε, έζησε και πέθανε αυθεντικά, ήταν ο κύριος Βλαδίμηρος Μαγιακόφκσι. Έζησε αυθεντικά, έκανε κριτική στο Μπολσεβίκικο κόμμα, δεν αυτολογοκρίθηκε ποτέ ο ίδιος, για κανέναν και για τίποτα. Είναι σημαντικό να είμαστε ειλικρινείς και να μην αυτολογοκρινόμαστε για κανέναν και για τίποτα”.
