Σε μια εποχή που οι διακρίσεις και το bullying ευδοκιμούν, σε μια εποχή που κάποιοι ακόμα να καταλάβουν πόσο σημαντικό είναι να δεχόμαστε με κατανόηση και συμπάθεια την όποια διαφορετικότητα, σε μια τέτοια εποχή έχουμε ίσως περισσότερο από κάθε άλλη φορά ανάγκη την τέχνη που “μορφώνει” προς αυτή την κατεύθυνση.
Η Κύπρια εκπαιδευτικός Μαίριλυν Ζανέττου με το παιδικό της παραμύθι “Το Αλλιώτικο Μυαλοκούτι του Αλέξανδρου” έρχεται να δώσει μηνύματα σε παιδιά και γονείς.
Ένα καταπληκτικό βιβλίο με μια υπέροχη εικονογράφηση. Για το “Αλλιώτικο Μυαλοκούτι του Αλέξανδρου” μας μίλησε η Μαίριλυν πιο κάτω.
Της Γιώτας Δημητρίου
Μαίριλυν ποιο ήταν το έναυσμα που σου έδωσε την ιδέα να γράψεις το “Αλλιώτικο Μυαλοκούτι του Αλέξανδρου”;
Λόγω επαγγέλματος, είμαι εκπαιδευτικός, έχω την ευκαιρία να γνωρίζω κάθε ακαδημαϊκή χρονιά, πληθώρα παιδιών. Στα πρώτα χρόνια μου ως δασκάλα, μεταξύ άλλων, έτυχε να γνωρίσω ένα παιδάκι, τότε 8 ετών, ο οποίος ήταν και η έμπνευση μου να γράψω «Το αλλιώτικο μυαλοκούτι του Αλέξανδρου». Το αγοράκι αυτό δεν είχε τα τυπικά χαρακτηριστικά των υπόλοιπων συμμαθητών του. Του άρεσε να φτιάχνει προβλήματα με μωβ και ροζ περούκες και χόρευε ασταμάτητα. Ήταν πολύ γλυκός και δημιουργικός. Είχαμε, τότε, συνδεθεί πάρα πολύ και μιλούσαμε. Μου είχε αποκαλύψει ότι στο σπίτι υπήρχε μια κόντρα με τους γονείς του και κυρίως τον μπαμπά του γιατί αυτό ήθελε να ασχολείται με θέματα που στερεοτυπικά τον καθιστούσαν πιο «θηλυπρεπή» και οι γονείς του αντιδρούσαν αρνητικά, θύμωναν και τον απέτρεπαν.
Το αγοράκι αυτό μαζί με άλλα παιδιά που ακολούθησαν στην πορεία της καριέρας μου, χαράκτηκε στο μυαλό μου. Με είχε συγκινήσει βαθιά η απόλυτη αθωότητα και η «δίψα» του να γίνει απλά αποδεκτός μαζί με τη «διαφορετικότητά» του. Τότε, δεν ήμουνα σίγουρη πώς έπρεπε να του «συμπαρασταθώ», αλλά στην πορεία αποφάσισα ότι ήθελα να γράψω κάτι που να αφορά σε όλα τα παιδιά που νιώθουν ότι αποκκλίνουν από μια πεπατημένη και δεν γίνονται αποδεκτά. Ήθελα, μεταξύ άλλων, διαβάζοντας το, κάποια παιδιά να νοιώσουν την αίσθηση του «ανήκειν» και της ταύτισης.
Αυτό ήταν το πρώτο βιβλίο που έχεις γράψει και εκδόθηκε;
Το παρόν, είναι το δεύτερο μου βιβλίο. Έχω ήδη εκδώσει μια συλλογή διηγημάτων με τίτλο «Ακαριαία παραμύθια μιας ετσιθελικής πραγματικότητας» που απευθύνεται σε ενήλικες.
Να πούμε δυο λόγια για την ιστορία του βιβλιου;
Το “αλλιώτικο μυαλοκούτι του Αλέξανδρου” είναι ένα δείγμα παιδικής λογοτεχνίας που απευθύνεται σε παιδιά 8-12 ετών. Πραγματεύεται θέματα διαφορετικότητας, bullying, ομοφοβίας και ομοφυλοφιλίας. Ο κεντρικός ήρωας του παραμυθιού είναι ένα παιδί που φοιτά στο σχολείο της πόλης του Ουράνιου τόξου, ο Αλέξανδρος. Όλοι οι άνθρωποι στο παραμύθι παρουσιάζονται με ένα κουτί στο κεφάλι, το οποίο ονόμασα μυαλοκούτι. Επέλεξα να χρησιμοποιήσω την έννοια του μυαλοκουτιού, το οποίο είναι ένα διάφανο κουτί στη θέση του εγκεφάλου. Με αυτό τον τρόπο προσπάθησα να οπτικοποιήσω τις πεποιθήσεις, τις αντιλήψεις, τις επιθυμίες και τα νοητικά σχήματα του κάθε παιδιού.
Ο Αλέξανδρος έχει στο μυαλοκούτι του μωβ περούκες, χορεύτριες με παρδαλά ρούχα και μπαλαρίνες. Το εναλλακτικό περιεχόμενο του μυαλοκουτιού του σε σύγκριση με αυτά των συμμαθητών του, τον κάνει στόχο κοροιδίας, πειραγμάτων και θύμα bullying. Ο Αλέξανδρος, στην προσπάθεια του να ανήκει στο ευρύτερο σύνολο, προσπαθεί στην αρχή να κρύψει τη διαφορετικότητα του αλλά ανεπιτυχώς. Στη συνέχεια προσπαθεί να σφηνώσει με τη βία στο μυαλοκούτι του ένα αυτοκινητάκι, στερεοτυπικό ενδιαφέρον των υπόλοιπων αγοριών και μετά προσπαθεί να προσεγγίσει τα κορίτσια αλλά και πάλι ανεπιτυχώς. Μέχρι, που έρχεται στην πόλη του Ουράνιου τόξου, ο Έκτορας, ένα αγόρι που έχει υιοθετηθεί από δύο ομόφυλους γονείς και φαίνεται να αγκαλιάζει και να αποδέχεται τη διαφορετικότητα του Αλέξανδρου.
Τότε τα πράγματα αλλάζουν για όλους.
Να αναφέρουμε ότι έχει γίνει και μια καταπληκτική εικονογράφηση απ’ την Λάουρα Νικολάου…..
Ναι, πράγματι και αρκετός κόσμος που διάβασε το βιβλίο, τόσο ενήλικες όσο και παιδιά σχολίασαν πολύ θετικά τη δουλειά της Λάουρας. Της οφείλω ένα τεράστιο ευχαριστώ γιατί υπήρξε πολύτιμη συνεργάτιδα σε αυτή την πορεία δημιουργίας του παραμυθιού και πρέπει να αναφέρω ότι είναι εξαιρετικά ταλαντούχα. Από την πρώτη στιγμή αγκάλιασε το έργο μου και προσπάθησε να το αποδώσει όσο πιο παραστατικά στην εικονογράφησή της.
Είχαμε μια άψογη συνεργασία και ευελπιστώ ότι θα συνεργαστούμε και στο μέλλον σε κάποια επόμενη μου δουλειά.
Έγινε κάποια παρουσίαση του βιβλίου; Θα γίνει;
Έχει γίνει ήδη μια παρουσίαση του βιβλίου σε συνεργασία με τον όμιλο Ανθρωπιστών Κύπρου, ο οποίος έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το βιβλίο μου. Η παρουσίαση έγινε στο καφέ Πρόζακ στη Λευκωσία στις 25 Μαίου. Ο συντονιστής ήταν ο δημοσιογράφος Κώστας Κωνσταντίνου της εφημερίδας “Πολίτης”. Παρουσιάστηκε αρχικά το σκεπτικό του παραμυθιού και ακολούθησε ένα διαδραστικό κομμάτι όπου ο κόσμος είχε την ευκαιρία να εκφράσει τις απόψεις του, τόσο σχετικά με το βιβλίο όσο και με θέματα που άπτονταν της διαφορετικότητας στο σεξουαλικό προσανατολισμό και των διαφόρων μορφών οικογένειας.
Έχει γίνει επίσης και μια παρουσίαση του βιβλίου στο δημοτικό σχολείο όπου εργάζομαι στα πλαίσια της μέρας Γραμμάτων όπου τα παιδιά είχαν την ευκαιρία να κατασκευάσουν τα δικά τους μυαλοκούτια και να μάθουν τη διαδικασία που ακολουθεί ένας συγγραφέας μέχρι να εκδώσει ένα έργο του.
Προγραμματίζω και άλλες παρουσιάσεις από τον ερχόμενο Σεπτέμβρη που θα απευθύνονται τόσο σε γονείς αλλά και στο ευρύτερο κοινό. Περισσότερες πληροφορίες για τις επερχόμενες παρουσιάσεις μπορεί να βρει κανείς στη σελίδα του παραμυθιού στο facebook- Το αλλιώτικο μυαλοκούτι του Αλέξανδρου.
Που μπορεί να βρει κανείς το βιβλίο;
Το βιβλίο διατίθεται στα βιβλιοπωλεία Μαυρομάτης σε όλες τις πόλεις και στα βιβλιοπωλεία Πάργα στη Λευκωσία. Σκοπεύω στο εγγύς μέλλον να το διαθέσω και σε άλλα βιβλιοπωλεία. Περισσότερες πληροφορίες μπορεί να βρει κανείς στη σελίδα του παραμυθιού στο facebook.
Μαίριλυν, έχεις σπουδάσει στο Πανεπιστήμιο Κύπρου Επιστήμες της Αγωγής Δημοτική Εκπαίδευση, συνέχισες για μεταπτυχιακό στο Λονδίνο και σήμερα είσαι υποψήφια διδάκτορας Εκπαιδευτικής Ηγεσίας. Οι σπουδές σου σε βοήθησαν με οποιοδηποτε τρόπο στη συγγγραφή του βιβλίου;
Δεν θα το έλεγα. Δεν έτυχε σε καμία φάση κατά τη διάρκεια των σπουδών μου να ασχοληθώ με παρόμοια θέματα. Το έναυσμα για τη συγγραφή του βιβλίου μου ήταν η μέχρι τώρα διδακτική μου πείρα, η οποία μου έδωσε την ευκαιρία να γνωρίσω διάφορους “Αλέξανδρους” και να θέλω να γράψω κάτι που να τους αφορά.
Το γεγονός ότι εργάζεσαι με παιδιά (ως δασκάλα σε δημοτικά σχολεία) πως λειτουργεί για σένα; Τι σημαίνει να είσαι γύρω από παιδιά και πόσο μεγάλη ευθύνη είναι;
Η επιθυμία μου να γίνω δασκάλα και να εργάζομαι με παιδιά υπήρχε εξ απαλών ονύχων. Οπόταν ήταν φυσικό επακόλουθο να επιδιώξω τέτοια καριέρα. Το επάγγελμά μου, μου χαρίζει τεράστια χαρά και είναι γεμάτο προκλήσεις οι οποίες διατηρούν τον εν ενεργεία εκπαιδευτικό σε εγρήγορση. Απολαμβάνω τις διάφορες στιγμές και θεωρώ πως η διάδραση με παιδιά φέρνει τον οποιοδήποτε επαγγελματία κοντά στον αληθινό του πυρήνα. Η αθωότητα και η παιδικότητα λειτουργούν με ένα ιδιαίτερο τρόπο στην ψυχοσύνθεση των δασκάλων και αυτό ισχύει και για μένα.
Η ευθύνη απέναντι στα παιδιά είναι σαφώς τεράστια. Ο/Η εκπαιδευτικός, τουλάχιστον στα κυπριακά δημοτικά σχολεία, καλείται να είναι πολυδύναμος/η. Καθημερινά, μεταξύ άλλων, νοιώθω ότι αναλαμβάνω τον ρόλο του παιδαγωγού, του ηγέτη, του διασκεδαστή, του ψυχολόγου, του αστυνομικού και της μητέρας.
Η ευθύνη μεγαλώνει όταν προσπαθείς εκτός από το περιεχόμενο του αναλυτικού προγράμματος να προετοιμάσεις τα παιδιά για τις σύγχρονες πραγματικότητες, να τα προβληματίσεις και να τα ευαισθητοποιήσεις σε θέματα όπως αυτά που αναβλύζουν μέσα από το παραμύθι μου και χιλιάδες άλλα βιβλία. Χρειαζόμαστε άτομα με κριτική σκέψη, με ενσυναίσθηση, με στάσεις αποδοχής και με ευαισθησίες.
“Το Αλλιώτικο Μυαλοκούτι του Αλέξανδρου” είναι μια ωδή στην διαφορετικότητα. Υπάρχει ρατσισμός σήμερα απέναντι στην οποιαδήποτε διαφορετικότητα; Ποιοι ευθύνονται και πως μπορεί να εξαλειφθεί;
Σαφέστατα υπάρχει ρατσισμός και εμφανίζεται ακόμα και σε μικρές ηλικίες. Στο κυπριακό εκπαιδευτικό σύστημα έχει γίνει μια πολύ οργανωμένη προσπάθεια τα τελευταία 7-8 χρόνια για την εξάλειψη του. Με την εισαγωγή του μαθήματος “Αγωγή Ζωής”, ανάμεσα σε άλλα, ο/η εκπαιδευτικός έχει την ευκαιρία να δουλέψει με τα παιδιά του/της σε θέματα φυλετικών διακρίσεων, θέματα που αφορούν σε πολιτικούς πρόσφυγες, θέματα σεβασμού σε άτομα με κινητικές δυσκολίες, νοητική στέρηση, αναπηρίες κ.α.
Ο κύριος ένοχος για την ύπαρξη του ρατσισμού είναι η εκάστοτε κοινωνία μέσω των μέσων μαζικής ενημέρωσης και των προτύπων που αναδεικνύονται μέσα από αυτά. Ο ρατσισμός μπορεί να εξαλειφθεί με το διάβασμα και με τη σωστή παιδεία.
Ωστόσο πέρα απ’ τη διαφορετικότητα του μικρού ήρωα του βιβλίου, είναι και η διαφορετικότητα των γονιών του Έκτορα. Δύο μπαμπάδες. Μπορούν κατά την άποψη σου (και ως δασκάλα) δύο γονείς του ίδιου φύλου να μεγαλώσουν ένα παιδί χωρίς να του δημιουργήσουν περισσότερα προβλήματα, απ’ αυτά που ήδη έχουν να αντιμετωπίσουν τα παιδιά;
Η βιβλιογραφία στην υφιστάμενη έρευνα δεν έχει καταφέρει να προσδιορίσει τα χαρακτηριστικά ενός καλού γονέα. Από καταβολής κόσμου εκατομμύρια ζεύγη ανθρώπων γίνονται γονείς. Κάποιοι γονείς αποκαλούνται καλύτεροι από άλλους με διάφορα κριτήρια που τίθενται από την εκάστοτε κοινωνία που επιλέγει να λειτουργήσει ως κριτής.
Εάν ορίσουμε ένα καλό γονέα ως ένα άτομο που ενδιαφέρεται για το παιδί/α του, αφιερώνει τον απαραίτητο χρόνο, τα φροντίζει, τα αγαπά και μεριμνά για το συμφέρον τους τότε θεωρώ πως μια οικογένεια με δύο μπαμπάδες, μια οικογένεια με δύο μαμμάδες ή μια οικογένεια με ένα γονιό μπορούν να αποτελέσουν μια υγιή μορφή οικογένειας. Ένας γονέας μπορεί να είναι είτε περισσότερο επαρκής είτε λιγότερο επαρκής ασχέτως σεξουαλικού προσανατολισμού.
Συνεπώς θεωρώ ότι ναι, δύο γονείς του ιδίου φύλου μπορούν να μεγαλώσουν ένα παιδί χωρίς να του δημιουργήσουν συγκεκριμένα προβήματα. Εάν είναι σε θέση να του προσφέρουν ένα σταθερό και ασφαλές περιβάλλον αγάπης τότε έχουν ήδη πετύχει αρκετά. Δυστυχώς, επειδή οι διάφορες κοινωνίες δεν είναι ακόμα έτοιμες να δεχτούν ακόμα και τη διαφορετικότητα στο σεξουαλικό προσανατολισμό, οφείλουμε να ενημερώσουμε τα παιδιά μας, στα οποία θα κληρονομήσουμε τον κόσμο μας, για τις διαφορετικές μορφές οικογένειας. Από τη στιγμή που έχει περάσει στην Κύπρο το σύμφωνο συμβίωσης, πολύ σύντομα μια οικογένεια δύο ομόφυλων γονέων θα αποτελεί πραγματικότητα.
Αυτό επιδίωξα να περάσω μεταξύ άλλων, μέσα από το βιβλίο μου.
Πώς θα μπορέσουμε να εξαλείψουμε τα στερεότυπα και το κοινωνικό στίγμα που δημιουργεί η όποια διαφορετικότητα;
Δεν υπάρχει κάποια μαγική συνταγή για την εξάλειψη των στερεοτύπων. Πρέπει σταδιακά μέσα από την εκπαίδευση τουλάχιστον να καλλιεργήσουμε ευαισθητοποιημένους και ανεκτικούς πολίτες απέναντι στην όποια διαφορετικότητα.
Όσον αφορά τη διαφορετικότητα που αφορά στο βιβλίο μου θα ήθελα να αναφέρω ότι ένα γονέας μπορεί να δοκιμάσει μια αρχική ανάγνωση και να αφήσει την εικόνα και το σημείο όπου αναφέρονται οι δύο μπαμπάδες να περάσει πολύ ομαλά, χωρίς να επιδιώξει να το αναλύσει περαιτέρω. Ένας από τους στόχους του παραμυθιού είναι οι διαφορετικές μορφές οικογένειας να περάσουν ως μια πραγματικότητα, γιατί σε μερικά χρόνια, όντως αυτό θα ισχύει και στην Κύπρο. Ένα παιδί, ιδανικά, δεν πρέπει να σοκάρεται, να εκπλήσσεται ή να παραξενεύεται στη θέα ή στην αναφορά ενός μοτίβου οικογένειας που διαφέρει από το πατριαρχικό, που κυριαρχεί στην Κύπρο τουλάχιστον.
Εναλλλακτικά εάν ένας γονέας θα ήθελε να το προχωρήσει γιατί θα έχει ερωτηθεί από το παιδί/τα παιδιά του θα μπορούσε να τους μιλήσει για τις διαφορετικές μορφές οικογένειας που είναι η οικογένεια με μαμά, μπαμπά και παιδιά, η μονογονεϊκή οικογένεια, η οικογένεια με δύο ομόφυλους γονείς και πάει λέγοντας. Και πάλι δεν θα ήθελα η οικογένεια να περάσει ως έννοια με τη μορφή μιας ετικέτας γιατί ένα παιδί ή και ένας ενήλικας μπορεί να συμπεριλάβει στον όρο οικογένεια και το κατοικίδιο του ζώο, την οικιακή του βοηθό, την αγαπημένη του γειτόνισσα κ.ο.κ.
Στα σχολεία γίνεται δουλειά προς αυτή την κατεύθυνση;
Όπως έχω προαναφέρει στα σχολεία γίνεται αρκετή δουλειά που αφορά στην καταπολέμηση του ρατσισμού. Κάποια θέματα που άπτονται στη σεξουαλική παρενόχληση κτλ έχουν σιγά σιγά εισχωρήσει στο μάθημα της Αγωγής Ζωής αλλά είναι σε εμβρυϊκό επίπεδο. Έγκειται στη διακριτική ευχέρεια του/της κάθε εκπαιδευτικού να ευαισθητοποιήσει τα παιδιά του, χρησιμοποιώντας δικό του υλικό και μεθόδους.
Ένα από τα επόμενα μου βήματα είναι να καταθέσω το παραμύθι αυτό στο Υπουργείο Παιδείας με κάποιες προτάσεις αξιοποίησης του. Θα ήταν ένα αρχικό εγχειρίδιο σε κάποιο μάθημα που θα θίγει θέματα διαφορετικότητας και σεξουαλικού προσανατολισμού. Ευελπιστώ ότι το βιβλίο θα γίνει αποδεκτό για διάθεση στα δημοτικά σχολεία και όχι μόνο.
Ο/Η εκπαιδευτικός, μαζί με την οικογένεια διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην καλλιέργεια στάσεων αποδοχής απέναντι στη διαφορετικότητα. Και μιλώντας για διαφορετικότητα, αναφέρομαι στη διαφορετικότητα των διαφόρων μειονοτήτων όπως πολιτικών πρόσφυγων, αλλόγλωσσων κτλ. Ήδη γίνεται αρκετή δουλειά όμως έχουμε ακόμα αρκετό δρόμο.
Τέλος, ποιο το μήνυμα σου στους αναγνώστες μας και κυρίως στους αναγνώστες γονείς;
Νομίζω έχουμε ήδη πει αρκετά έτσι θα αρκεστώ να πω το εξής. Εύχομαι και ευελπιστώ σε μια κοινωνία που θα αποδέχεται και θα αγκαλιάζει τον κάθε άνθρωπο ανεξαρτήτως της όποιας διαφορετικότητας. Πρέπει επιτέλους να διευρύνουμε τα μυαλοκούτια μας. Ελπίζω μέσα από το βιβλίο μου να έχω προσθέσει κι εγώ το δικό μου λιθαράκι σε αυτή την προσπάθεια.
