Για τους χώρους ελλιμενισμού και εξυπηρέτησης σκαφών αναψυχής

* Γράφει η Μαρία Χατζημιχαήλ
Ειδική Ερευνήτρια Περιβαλλοντικής Πολιτικής και Θαλάσσιας Διακυβέρνησης στο Τμήμα Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Κύπρου & Μέλος της Πρωτοβουλίας για τη Διάσωση των Φυσικών Ακτών

Την περασμένη Παρασκευή, 22 Σεπτεμβρίου 2017, χάθηκε μία μάχη που ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 2016, καθώς η Βουλή των Αντιπροσώπων υπερψήφισε τον περί Ακίνητης Ιδιοκτησίας (Διακατοχή, Εγγραφή και Εκτίμηση) Τροποποιητικό Νόμο και τους σχετικούς Τροποποιητικούς Κανονισμούς. Υπέρ της ψήφισης του νομοσχεδίου τάχθηκαν ο ΔΗΣΥ, η ΕΔΕΚ, η Αλληλεγγύη και ο Γιώργος Λιλλήκας, εναντίον τάχθηκαν το ΑΚΕΛ, το Κίνημα Οικολόγων, ο Παύλος Μυλωνάς και η Άννα Θεολόγου, ενώ αποχή τήρησαν ΔΗΚΟ και ΕΛΑΜ. Η υπερψήφιση του νομοσχεδίου παρέχει πλέον το δικαίωμα στο Υπουργικό Συμβούλιο να εκμισθώνει και να κηρύσσει θαλάσσιο χώρο που έχει επιχωθεί για τη δημιουργία ξηράς σε ακίνητη ιδιοκτησία και να προχωρεί στην κήρυξη του ως «χώρου ελλιμενισμού και εξυπηρέτησης σκαφών αναψυχής».

Η προφορική τροπολογία που πρότεινε την τελευταία στιγμή ο πρόεδρος της ΕΔΕΚ Μαρίνος Σιζόπουλος (ως «ασφαλιστική δικλείδα για ν’ αποτραπεί η αποξένωση κρατικής ιδιοκτησίας», λες και το πρόβλημα ενός τέτοιου νομοσχεδίου επιλύεται εάν αποτραπεί η αποξένωση αλλά επιτραπεί για παράδειγμα η μακροχρόνια εκμίσθωση) και ο τρόπος με τον οποίο ο Πρόεδρος της Βουλής Δημήτρης Συλλούρης επέτρεψε την προφορική τροπολογία ενός τόσο σοβαρού νομοσχεδίου κατά το στάδιο της τελικής ψηφοφορίας συνέβαλαν καθοριστικά στην υπερψήφιση του νομοσχεδίου. Επιπλέον, τόσο η προφορική τροπολογία που κατέθεσε η ΕΔΕΚ και η υποστήριξη που παρείχε η Αλληλεγγύη, όσο και η στάση αποχής που τήρησαν το ΔΗΚΟ και το ΕΛΑΜ, αναδεικνύουν τη «συνέπεια» των κομμάτων του ενδιάμεσου χώρου και της άκρας δεξιάς, τα οποία κατά τα άλλα υποστηρίζουν ότι είναι… «με το μέρος του λαού».

Παρότι η εκχώρηση (είτε υπό τη μορφή αποξένωσης / πώλησης είτε υπό τη μορφή εκμίσθωσης / ενοικίασης) δημόσιου πλούτου έχει γίνει σύνηθης πρακτική, την οποία βιώνουμε ολοένα και περισσότερο με πρόφαση την οικονομική κρίση, η ιδιωτικοποίηση / οικειοποίηση της ακτογραμμής και της θάλασσας έχει ήδη ευαισθητοποιήσει και κινητοποιήσει ένα μεγάλο μέρος της Κυπριακής κοινωνίας. Ας μην ξεχνάμε ότι η συζήτηση του νομοσχεδίου διήρκεσε σχεδόν έναν χρόνο και ανέδειξε την αδυναμία / ανεπάρκεια ή ακόμη και άρνηση των καθ’ ύλην αρμόδιων Υπουργείων (Εσωτερικών και Εμπορίου, Βιομηχανίας, Τουρισμού και Ενέργειας), τα οποία κατέθεσαν από κοινού τα νομοσχέδια, ν’ αντιληφθούν το αυτονόητο, δηλαδή το γεγονός ότι η Κυπριακή κοινωνία δεν πρόκειται να αποδεχθεί την περίφραξη (επίχωση θαλάσσιου χώρου και δημιουργία ξηράς) και ενοικίαση (μετατροπή σε ακίνητη ιδιοκτησία και εκμίσθωση) της ακτογραμμής και της θάλασσας. Μάλιστα, υπενθυμίζεται ότι τα δύο συναρμόδια Υπουργεία αρχικά θεώρησαν ότι επρόκειτο για μικρές και ασήμαντες τροποποιήσεις του περί Ακίνητης Ιδιοκτησίας (Διακατοχή, Εγγραφή και Εκτίμηση) Νόμου και των σχετικών Κανονισμών, οι οποίες θα περνούσαν απαρατήρητες από τη δημόσια σφαίρα.

Στόχος του άρθρου δεν είναι η ανάλυση του συγκεκριμένου νομοσχεδίου. Όσες και όσοι ενδιαφέρονται μπορούν εξάλλου να διαβάσουν το κοινό υπόμνημα θέσεων που κατέθεσαν στην Κοινοβουλευτική Επιτροπή Εσωτερικών η Πρωτοβουλία για τη Διάσωση των Φυσικών Ακτών και η Ομοσπονδία Περιβαλλοντικών Οργανώσεων Κύπρου. Ο στόχος του άρθρου είναι να τονίσει ότι η ψήφιση του συγκεκριμένου νομοσχεδίου δεν συνιστά το τέλος του αγώνα για τη διαφύλαξη και προστασία των παραλιών, της ακτογραμμής και της θάλασσας.

Υπενθυμίζεται ότι κατά τη διάρκεια των τελευταίων τριών χρόνων δόθηκαν και κερδήθηκαν ιδιαίτερα σημαντικοί αγώνες. Η διακοπή της συζήτησης του περί της Εκτίμησης των Επιπτώσεων στο Περιβάλλον από Ορισμένα Έργα Τροποποιητικού Νόμου του 2013, η απόσυρση του περί Πολεοδομίας και Χωροταξίας Τροποποιητικού Νόμου του 2014 και των περί Δασών (Διάθεση Κρατικής Δασικής Γης) Τροποποιητικών Κανονισμών του 2014 αποτελούν τα χαρακτηριστικότερα ίσως παραδείγματα. Η κατάργηση του άρθρου 43 του περί Προστασίας και Διαχείρισης της Φύσης και της Άγριας Ζωής Νόμου και του άρθρου 99 του περί Προστασίας και Διαχείρισης των Αγρίων Πτηνών και Θηραμάτων Νόμου του 2003 (τα οποία εξέφραζαν «επιφύλαξη» ως προς την εφαρμογή των δύο εναρμονιστικών νομοθεσιών έναντι μίας σειράς άλλων νόμων) αποτελούν εξίσου σημαντικά παραδείγματα.

Ειδικά όσον αφορά τον περί Πολεοδομίας και Χωροταξίας Τροποποιητικό Νόμο του 2014, η διαφορά έγκειται στο γεγονός ότι το νομοσχέδιο που είχε κατατεθεί τότε στη Βουλή από το Υπουργείο Εσωτερικών αποσκοπούσε στην ένταξη της θάλασσας στον ορισμό του όρου «ακίνητη ιδιοκτησία», με σκοπό τη διευκόλυνση αναπτυξιακών έργων τόσο στον θαλάσσιο όσο και στον παράκτιο χώρο (δηλαδή στη μετατροπή δηλαδή της θάλασσας και της ακτογραμμής σε «ακίνητη ιδιοκτησία»), μέσω «διαταγμάτων ανάπτυξης», χωρίς «πολεοδομικές αιτήσεις» και με «υπουργικές αποφάσεις».

Ο περί Ακίνητης Ιδιοκτησίας (Διακατοχή, Εγγραφή και Εκτίμηση) Τροποποιητικός Νόμος που υπερψηφίστηκε την προηγούμενη Παρασκευή ουσιαστικά καλύπτει ένα μικρό μέρος του αρχικού νομοσχεδίου και αφορά έναν συγκεκριμένο τύπο ανάπτυξης, τους χώρους ελλιμενισμού και εξυπηρέτησης σκαφών αναψυχής. Γι’ αυτό, η Κυπριακή κοινωνία πρέπει να είναι έτοιμη να αγωνιστεί ξανά για όσα αναμένεται ν’ ακολουθήσουν.

Παράλληλα, η Κυπριακή Δημοκρατία καλείται να εναρμονιστεί με δύο πολύ σημαντικές νομοθεσίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι οποίες σε μεγάλο βαθμό θα ορίσουν το μέλλον της ακτογραμμής και της θάλασσας. Η πρώτη είναι η Οδηγία για το Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό, ο οποίος αποσκοπεί στη βιώσιμη ανάπτυξη των θαλάσσιων οικονομιών και των θαλάσσιων περιοχών, καθώς και στη βιώσιμη χρήση των θαλάσσιων πόρων στη βάση μιας οικοσυστημικής προσέγγισης. Η δεύτερη νομοθεσία είναι το Πρωτόκολλο για την Ολοκληρωμένη Διαχείριση Παράκτιας Ζώνης, η οποία αποσκοπεί στη διατήρηση των παράκτιων φυσικών οικοτόπων, των τοπίων και των φυσικών πόρων και οικοσυστημάτων.

Ο τρόπος εναρμόνισης των δύο κοινοτικών νομοθεσιών εναπόκειται στο κάθε Κράτος Μέλος, κάτι το οποίο – ειδικά στην Κύπρο – ενέχει τον κίνδυνο της κακής μεταφοράς στο εθνικό δίκαιο ή/και της ανεπαρκούς εφαρμογής της κοινοτικής νομοθεσίας. Το μόνο σίγουρο είναι ότι πρόκειται για νομοθεσίες και στρατηγικές που εναρμονίζουν την Κυπριακή νομοθεσία με το περιβαλλοντικό κεκτημένο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και συνεπώς έχουν υπέρτερη νομική ισχύ έναντι του περί Ακίνητης Ιδιοκτησίας (Διακατοχή, Εγγραφή και Εκτίμηση) Τροποποιητικού Νόμου ή οποιουδήποτε άλλου νομοσχεδίου προωθεί η κυβέρνηση στην προσπάθεια της να ιδιωτικοποιήσει την κοινή φυσική μας κληρονομιά.

Κατά την διάρκεια της συζήτησης στην Ολομέλεια της Βουλής, ενόσω τα κόμματα του ενδιάμεσου χώρου (κυρίως το ΔΗΚΟ) προσπαθούσαν να αναβάλουν την ψηφοφορία (αν μη τι άλλο για να συζητηθεί λεπτομερώς η προφορική τροπολογία που πρότεινε η ΕΔΕΚ), ο πρόεδρος του κυβερνώντος κόμματος Αβέρωφ Νεοφύτου προέβη σε μία δήλωση, η οποία πραγματικά αγγίζει την ουσία του ζητήματος: η συζήτηση του θέματος στην Βουλή των Αντιπροσώπων έχει πλέον εξαντληθεί, και η οποιαδήποτε απόφαση είναι πλέον θέμα ιδεολογίας.

Σ’ αυτό το πλαίσιο, το ζήτημα τίθεται πλέον στην πραγματική του βάση: είτε θα προστατεύσουμε τις παραλίες, την ακτογραμμή και τη θάλασσα ως δημόσια αγαθά και κοινή φυσική κληρονομιά όλων μας, που έχουμε χρέος να διαφυλάξουμε για τις μελλοντικές γενιές, είτε θα τα παραδώσουμε σε ιδιωτικά συμφέροντα για λόγους… «επανεκκίνησης της οικονομίας, επιπρόσθετης ανάπτυξης της τουριστικής βιομηχανίας, εισδοχής αναβαθμισμένης τάξης επισκεπτών, προσέλκυσης ξένων επενδύσεων, αύξησης της εποχιακής απασχόλησης και των κρατικών εσόδων από μισθώσεις ακινήτων και χώρων ελλιμενισμού».

Την περασμένη εβδομάδα μπορεί να χάθηκε μία μάχη για ένα νομοσχέδιο σε κοινοβουλευτικό επίπεδο, αλλά σε καμία περίπτωση δεν χάθηκε ο αγώνας για τη διαφύλαξη της κοινής φυσικής μας κληρονομιάς, των παραλιών, της ακτογραμμής και της θάλασσας σε κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο. Εξάλλου, ακόμη και στη βάση μίας νομικοτεχνικής συζήτησης (ειδικά για όσα μέλη του κυβερνώντος κόμματος θέλουν να υποστηρίζουν ότι… «ακολουθούν και εφαρμόζουν πιστά το κοινοτικό κεκτημένο ως ένα κατεξοχήν και όχι à la carte ευρωπαϊκό κόμμα»), ο δρόμος  για τη «δημιουργία χώρων ελλιμενισμού και εξυπηρέτησης σκαφών αναψυχής» αναμένεται να είναι πραγματικά μακρύς και δύσκολος.