Η πόλη της Λάρνακας (Το αρχαίο βασίλειο του Κιτίου)  /  ΜΕΡΟΣ Α (Από βιβλίο του αείμνηστου Ανδρέα Ο. Ευρυβιάδη)

Το SkalaTimes “κάνει ανασκαφές” σε σημαντικά βιβλία, με κομμάτια από την ιστορία της Λάρνακας και παραθέτει αυτούσια κάποια αποσπάσματα.
(Ευχαριστίες στην κ. Μαρία Ευθυμίου προϊστάμενη της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Λάρνακας).

Απόσπασμα από το εξαιρετικό βιβλίο του Ανδρέα Ο. Ευρυβιάδη “Η Πόλη, η Πόλη μου η Λάρνακα”, έκδοση 2001.

Η πόλη της Λάρνακας (Το αρχαίο βασίλειο του Κιτίου)  /  ΜΕΡΟΣ Α 

Η Λάρνακα είναι η αρχαιότερη ζώσα πόλη της Κύπρου. Το όνομα της προέρχεται από τη λέξη λάρναξ που σημαίνει τάφος ή σαρκοφάγος, που είναι είδος πέτρνου φερέτρου (σεντουκιού), μεγάλος αριθμός των οποίων βρίσκεται στην περιοχή της. Σ΄αντίθεση με τη Σαλαμίνα, την Αμαθούντα, την Αλάσια, την Έγκωμη και άλλες αρχαίες πόλεις της Κύπρου, οι οποίες καταστράφηκαν από σεισμούς ή άλλες αιτίες και είχαν εγκαταλειφθεί από τους κατοίκους τους, η Λάρνακα από την εποχή της ίδρυσης της έζησε, αναπτύχθηκε και ακόμα ζει στο ίδιο σημείο εκεί όπου αρχικά κτίστηκε.

Η σημερινή Λάρνακα είναι κτισμένη πάνω από τα ερείπια της πόλης, που ήταν γνωστή ως το αρχαίο Κίτιο, που κατά τον μύθο και την παράδοση είχε ιδρυθεί από τον Κιττίμ τον δισέγγονο του Νώε.

Η τοποθεσία του αρχαίου λιμανιού της πόλης του Κιτίου βρίσκεται ακριβώς κάτω από τη σύγχρονη πόλη της Λάρνακας. Η Ακρόπολη του αρχαίου Κιτίου, που ήταν γνωστή στην παλιά Λάρνακα ως η Παμπούλα, ανακαλύφθηκε πριν από πολλά χρόνια. Το 1879 η περιοχή αυτή έπαθε μεγάλες ζημιές, όταν η Βρετανική αποικιακή κυβέρνηση της Κύπρου, αποφάσισε να χρησιμοποιήσει χώματα και άλλα απορρίματα που είχαν σκεπάσει επί αιώνες αυτή την τοποθεσία για να γεμίσει και αποξηράνει με αυτά την ελώδη περιοχή που βρισκόταν βόρεια της πόλης, για να εξαλείψει έτσι τα κουνούπια της μαλάριας.
Oι πρώτες οργανωμένες ανασκαφές στο Κίτιο έγιναν από τη Σουηδική Κυπριακή Αποστολή το 1930 (Swedish Cyprus Expedition), στην Ακρόπολη/Παμπούλα που βρίσκεται στο χώρο πίσω από το Επαρχαικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Λάρνακας. Αρχαϊκά αγάλματα του Ηρακλή βρέθηκαν εδώ και οι αρχαιολόγοι κατέληξαν στο συμπέρασμα πως αυτή ήταν η τοποθεσία στην οποία βρισκόταν ένα υπαίθριο ιερό (temple) της φοινικικής περιόδου.

Πολύ πριν διενεργηθούν μεγάλης κλίμακας ανασκαφές στο χώρο του Αρχαίου Κιτίου, επικρατούσε γενική η γνώμη πως η πόλη αυτή ήταν μια φοινικική αποικία που χρονολογούνταν από τον 9ο αιώνα πχ., την περίοδο της αρχικής εξάπλωσης των Φοινίκων προς Δυσμάς. Απόδειξη ότι η αρχαία αυτή πόλη είχε μυκηναϊκή προέλευση ήλθε στο φως τυχαία κατά τη διάρκεια οικοδομικών εργασιών στη σύγχρονη Λάρνακα το 1959. Μετά από προκαταρκτικές ανασκαφές το 1959, που ήταν το αποτέλεσμα της τυχαίας αυτής ανακάλυψης, το Τμήμα Αρχαιοτήτων της Κύπρου αποφάσισε να διεξάγει μεγάλης κλίμακας ανασκαφές στο αρχαίο Κίτιο. Αυτές οι ανασκαφές συνεχίστηκαν κάθε χρόνο από το 1962 και έχουν αποκαλύψει ένα μεγάλο τμήμα της αρχαίας πόλης. Έχουν επίσης φέρει στο φως έναν ιερό και ένα βιομηχανικό χώρο εξαιρετικής σπουδαιότητας.

Τα παλαιότερα αρχαιολογικά ευρήματα στη περιοχή χρονολογούνται από την αρχή του 13ου αιώνα, την Ύστερη δηλαδή εποχή του Χαλκού ΙΙ. Ποσότητες σκουριάς χαλκού, που ανάγονται σε αυτή την περίοδο, βρέθηκαν εκεί, πράγμα που αποδεικνύει πως οι Κιτιείς είχαν ήδη αρχίσει την εκκαμίνευση του χαλκού από τον 13ο αιώνα π.Χ. Κατά το δεύτερο τέταρτο του 11ου αιώνα π.Χ γύρω στο 1075 π.Χ., το Κίτιο φαίνεται πως καταστράφηκε μερικώς από σεισμό. Μετά από μια βραχεία περίοδο εγκατάλειψης, η πόλη ξανακτίστηκε στις αρχές της Πρώιμης Εποχής του Σιδήρου.

Τα κτίρια της Πρώιμης Εποχής του Σιδήρου εγκαταλείφθηκαν περί το τέλος του 11ου αιώνα π.Χ. Πιστεύεται πως το λιμάνι του Κιτίου πιθανόν να γέμισε λάσπη αυτή την περίοδο, πράγμα που είχε ως συνέπεια η πόλη να μετακινηθεί πλησιέστερα προς τη θάλασσα. Ύστερα από 150 χρόνια εγκατάλειψης, το Κίτιο ξανακατοικήθηκε τον 9ο αιώνα π.Χ. Από Φοίνικες έποικους από την Τύρο. Παρέμεινε φοινικική πόλη μέχρι το 312 π.Χ., όταν ο Πουμυάθων, ο τελευταίος Φοίνικας βασιλιάς του Κιτίου θανατώθηκε από τον Πτολεμαίο τον Α’, βασιλιά της Αιγύπτου και της Κύπρου.

Μεταγενέστερες και πιο πρόσφατες ανασκαφές στο χώρο της Ακρόπολης/Παμπούλας, από την Γαλλική Αρχαιολογική Αποστολή αποκάλυψαν πολύ σημαντικές φοινικικές λιμενικές εγκαταστάσεις και ναυπηγεία. Αυτές πιστεύεται πως αποτελούσαν τον εσωτερικό πολεμικό ναύσταθμο των Φοινίκων και θεωρούνται ως η σπουδαιότερη αρχαιολογική ανακάλυψη τους είδους της σε ολόκληρο το μεσογειακό χώρο. Η Γαλλική Αρχαιολογική Αποστολή προτίθεται λόγω της μεγάλης τους σπουδαιότητας, να αναστηλώσει πλήρως το πολεμικό αυτό λιμάνι των Φοινίκων, το ναυπηγείο ως και τις άλλες εγκαταστάσεις συντήρησης και επιδιόρθωσης των καραβιών τους. Όταν συμπληρωθούν αυτές οι εργασίες, τότε η Λάρνακα θα αποκτήσει ένα από τα μοναδικότερα στο κόσμο, αρχαιολογικά μνημεία αυτού του είδους.

Το 1971 μια άλλη Σουηδική Αρχαιολογική Αποστολή υπό τη διεύθυνση του Πωλ Άστρομ (Paul Astrom) καθηγητή της ελληνικής και της κυπριακής αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο της πόλης Ουψάλα της Σουηδίας, άρχισε ανασκαφές στο χώρο που βρίσκεται μια μεγάλη και σημαντική μυκηναϊκή πόλη σε μικρή απόσταση από το τέμενος του Τεκή, στα αριστερά του δρόμου προς το χωριό Δρομολαξιά. Το όνομα αυτής της πόλης είναι μέχρι στιγμής άγνωστο. Από τότε και κάθε καλοκαίρι ο καθηγητής Πωλ Άστρομ και η αποστολή του, στην οποία μετέχουν καθηγητές και φοιτητές που σπουδάζουν αρχαιολογία στο πιο πάνω πανεπιστήμιο, διεξάγει ανασκαφές σε αυτό το χώρο. Οι ανασκαφικές εργασίες του καθηγητή Πωλ Άστρομ διακόπηκαν απότομα το καλοκαίρι του 1974 λόγω της τουρκικής εισβολής στη Κύπρο. Όλα τα μέλη αυτής της αποστολής που διέμεναν στο ξενοδοχείο μας “Τα Τέσσερα Φανάρια”, εκκενώθηκαν τότε και επαναπατρίστηκαν από τη Βρετανική Βάση της Δεκέλειας με τη βοήθεια των βρετανικών στρατιωτικών δυνάμεων που επάνδρωσαν την  βάση. Οι ανασκαφές σε αυτό το χώρο ξανάρχισαν το καλοκαίρι του 1975 και συνεχίζονται κάθε χρόνο από τότε. Τα ευρήματα μέχρι τώρα είναι αξιόλογα. Ο καθηγητής Άστρομ είναι αισιόδοξος πως θα αποκαλυφθούν εκεί και άλλα πολύ ενδιαφέροντα ευρήματα.

Λάρνακα, Νοέμβριος 1997
Πηγές: Τμήμα Αρχαιοτήτων Κύπρου, “Σύντομος Οδηγός εις ας ανασκαφάς του Κιτίου”