Δάφνη Νικήτα :  “Η ποίηση είναι η καταβύθιση στο ατέλειωτο σύμπαν της ύπαρξης, η διαδρομή από το σκοτάδι στο φως, η κατανόηση αυτού του κόσμου”

Υπάρχουν πολλοί λόγοι για μια συνέντευξη με την Δάφνη Νικήτα. Έναν όμορφο εσωτερικά και εξωτερικά άνθρωπο, που υπηρετεί τον πολιτισμό και τις τέχνες μέσα από πολλά μετερίζια.
Η αφορμή για τη πιο κάτω συνέντευξη με την ποιήτρια Δάφνη Νικήτα ήταν η πρόσφατη κυκλοφορία και παρουσίαση της νέας της ποιητικής συλλογής με γενικό τίτλο “Το Δέντρο που Ανατέλλει”, από τις εκδόσεις Καστανιώτη στην Αθήνα.

Της Γιώτας Δημητρίου

Δάφνη, αν σου ζητούσε κανείς να πεις πότε ξεκίνησε η σχέση σου με το γράψιμο, τι θα απαντούσες;
Η σχέση μου με το γράψιμο ξεκίνησε στην εφηβεία μου σαν μια ανάγκη, μια επιθυμία που υπήρχε πάντοτε μέσα μου και περίμενε την στιγμή βγει στην επιφάνεια. Από  τότε η ανάγκη αυτή να γράφω δεν μ’ έχει εγκαταλείψει και η περιπέτεια της γραφής συνεχίζεται. 

Οι σπουδές σου,  Ιστορία της Τέχνης στο University of Kent at Canterbury και στο Goldsmiths‘ College, University of London (ΜΑ), πόσο βοήθησαν, αν βοήθησαν τη σχέση σου με το γράψιμο;
Αν και δεν θέλω να συνδέω τη συγγραφή, την ποίηση, με τις σπουδές μου στην Ιστορία της Τέχνης, εντούτοις, τελικά, διαπιστώνω πως οι εικαστικές τέχνες (ζωγραφική, γλυπτική, εγκαταστάσεις,video art κλπ ) έχουν ένα ιδιαίτερο δεσμό με την ποίηση, μια μοναδικά ξεχωριστή σχέση, η οποία δημιουργείται και υπάρχει στο σημείο που το όριο της μιας τέχνης συναντά αυτό της άλλης. Η στιγμή που η βροχή αγγίζει την γη και αρχίζει η όσμωση των λέξεων με τις εικόνες. Είναι για μένα μια μαγική συνάντηση που υποσυνείδητα πιστεύω με βοήθησε σ’ αυτό που οδηγεί σε μια καταβύθιση στο κόσμο της ποίησης. 

Τι απαιτείται για να μπορεί κανείς να γράψει ποίηση που θα μπορεί να διαπεράσει τον αναγνώστη;
Δεν υπάρχει καμία μαγική συνταγή για αυτό, ούτε ένας συγκεκριμένος τρόπος ή τεχνική. Η ποίηση απλά συμβαίνει ή δεν συμβαίνει. Το μυθιστόρημα ή και το διήγημα έχουν μια τεχνική η οποία μαζί με το ταλέντο του συγγραφέα οδηγούν στην ολοκλήρωσή τους. Η ποίηση όμως είναι διαφορετική , αμείλικτη γιατί μέσα από την συμπύκνωση του λόγου θα πρέπει να δημιουργηθεί ένα ολοκληρωμένο ποιητικό σύμπαν.  

Μπορεί κανείς να γράφει ποίηση χωρίς να ξεγυμνώνει τη ψυχή και τα εσώψυχα του;
“Γράφω μόνο
για να νιώθω
πως ίσως να υπάρχω
στην καρδιά
ενός ποιήματος
την ώρα που γεννιέται
από τα χείλη
της ψυχής”.
Ποίημα με τίτλο “Ύπαρξη”, από την τελευταία σου ποιητική συλλογή με γενικό τίτλο “Το δέντρο που ανατέλλει”. Αλήθεια, πόσο και πως επηρεάζει την ύπαρξη σου το γράψιμο;
Με επηρεάζει απόλυτα. Τώρα το αντιλαμβάνομαι και το συνειδητοποιώ καλύτερα. Η ποίηση είναι το «κουσούρι» μου όπως είπε χαριτολογώντας για να επισημάνει την ιδιαίτερα επίπονη διαδικασία που επιβάλλεται για να γεννηθεί το ποίημα ο φίλος συγγραφέας Ανδρέας Μήτσου όταν παρουσίαζε μαζί με τον ποιητή Γιάννη Αντιόχου «Το δέντρο που ανατέλλει» τον Φεβρουάριο στο βιβλιοπωλείο Ιανός στην Αθήνα. Τα βιβλία μου, η ποίησή μου είμαι εγώ, χωρίς να μπορώ να το εξηγήσω περισσότερο. Απλά συμβαίνει χωρίς καν να το έχω επιλέξει.

“Το θαύμα
συμβαίνει
σ’ αυτούς
που μπορούν να δουν
μέσα από τα θαμπά
παγωμένα παράθυρα
ενός παλιού βαγονιού
τη ζεστή ανάσα
και τα χέρια
που συναντιούνται”.
Συμβαίνουν θαύματα; Εσύ πιστεύεις στα θαύματα;
Ναι πιστεύω στο θαύμα. Στο χαμηλόφωνο θαύμα που δεν κάνει θόρυβο αλλά λειτουργεί ως βάλσαμο για τις επόμενες μέρες. Για αυτά που έρχονται. Το θαύμα αυτό υπάρχει μέσα μας και εναπόκειται στον καθένα να το ελευθερώσει μέσα από την καθημερινότητα, τις κινήσεις και συναναστροφές του αφήνοντας το να ακουστεί στη σιωπή. Το ποίημα είναι ένα θαύμα που γράφεται.  

Έχω πολλά αγαπημένα ποιήματα από την τελευταία σου ποιητική συλλογή, ένα από αυτά έχει τίτλο “Υπόσχεση” και λέει πως “Μ’ αυτούς που αγαπάς δεν έχει τέλος το ταξίδι”.
Το βρήκα απόλυτα αισιόδοξο, ίσως από τα πιο αισιόδοξα που έχω διαβάσει ποτέ. Η αισιοδοξία είναι βέβαια συναίσθημα.
Δάφνη, εσύ όταν γράφεις αντιλαμβάνεσαι ότι τα γραφόμενα σου ενδέχεται να διαπεράσουν τον αναγνώστη και να του δημιουργήσουν συναισθήματα (άλλοτε χαράς, άλλοτε ίσως θλίψης). Πώς σε κάνει να νιώθεις αυτό; Ίσως μια αόρατη ευθύνη;
Δύσκολη ερώτηση. Η διαδικασία της γραφής είναι μια καθαρά μοναχική πορεία για τον δημιουργό με μόνους συνοδοιπόρους τις λέξεις του και το μέσα του σύμπαν. Όταν γράφω νιώθω ότι είμαι σε μια άλλη διάσταση –η ποίηση δημιουργείται σε μια άλλη διάσταση, πέρα από την πραγματικότητα όπως την γνωρίζουμε. Γι’ αυτό έχει και τη σημασία που έχει. Όταν όμως το ποίημα ολοκληρωθεί τότε ναι αναζητώ την επικοινωνία με τον αναγνώστη. Αν δεν μπορεί το ποίημα να αγγίξει τον άλλο, να του δημιουργήσει συναισθήματα, μια ανάταση ψυχής και αισθήσεων είναι σαν το ποίημα να μην γράφτηκε ποτέ. 

Γράφεις καλύτερα όταν είσαι ερωτευμένη/ευτυχισμένη ή όταν δεν είσαι και τόσο καλά;
Δεν έχει να κάνει, όσο αφορά εμένα, με το αν είμαι καλά ή όχι, ευτυχισμένη ή μη, ερωτευμένη ή όχι. Την ποίηση, την έφεση για το γράψιμο τη φέρεις μέσα σου, υπάρχει στο DNA σου , είτε το θες είτε όχι. Γράφω απλά γιατί δεν μπορώ να κάνω διαφορετικά και αυτό δεν έχει εξήγηση. Συμβαίνει. 

Οι τελευταίες δύο ποιητικές συλλογές σου (“Μαύρα Σκυλιά”, “Το Δέντρο που Ανατέλλει”) έχουν εκδοθεί από τον Οίκο Καστανιώτη στην Αθήνα, ένα από τους σημαντικότερους εκδοτικούς οίκους στην Ελλάδα. Αυτό τι σημαίνει για σένα, ως δημιουργό;
Η συνεργασία μου με τις Εκδόσεις Καστανιώτη είναι πραγματικά μια υπέροχη συγκυρία για μένα. Από μικρή θαύμαζα τα βιβλία του εκδοτικού αυτού οίκου που με βοήθησαν να γνωρίσω τους σημαντικότερους συγγραφείς στην Ελλάδα και τον κόσμο με τις πολύ επιλεκτικές και καλαίσθητες εκδόσεις του. Δεν σου κρύβω πως πάντοτε είχα την επιθυμία να εκδώσω τα βιβλία μου στις εκδόσεις Καστανιώτη. Χαίρομαι πολύ γιατί αυτό έγινε πραγματικότητα.  Νιώθω πραγματικά χαρά και τιμή που ανήκω στην συγγραφική οικογένεια των εκδόσεων Καστανιώτη και συνεργάζομαι με τους ανθρώπους που απαρτίζουν το συγκρότημα αυτό που γνωρίζει το βιβλίο τόσο καλά και έχει προσφέρει τόσα πολλά στα πενήντα χρόνια λειτουργίας του.

Από το Μάρτιο του 2001 διευθύνεις το Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης “Διάτοπος” στη Λευκωσία. Μπορούν να παντρευτούν, με κάποιο τρόπο, οι εικαστικές τέχνες με την τέχνη της ποίησης; Αν ναι, πως; Είναι πετυχημένο το “συνοικέσιο”;
Ναι μπορούν! Όπως έχει πει ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι «Η ζωγραφική είναι ποίηση που τη βλέπεις παρά την αισθάνεσαι και η ποίηση είναι ζωγραφική που την αισθάνεσαι παρά τη βλέπεις». Στην έκθεση «Inspire me» που πραγματοποιήθηκε στον Διάτοπο δεκαοκτώ δημιουργοί συναντήθηκαν με την ποίηση και δημιούργησαν έργα με αφορμή ένα στίχο ή ένα ποίημα. Τα μονοπάτια των δυο τεχνών με τις τόσες κοινές συνισταμένες , της εικαστικής δημιουργίας και της ποίησης, ενώθηκαν για νέες ανακαλύψεις και αναπαραστάσεις θεμάτων, συναισθημάτων και ιδεών. Μια έκθεση που τράβηξε την προσοχή και το ενδιαφέρον του κοινού που ήθελε να ανακαλύψει και να βιώσει οπτικά τη σχέση της τέχνης με την ποίηση. 

Η ενασχόληση σου με πολιτιστικά θέματα όλα αυτά τα χρόνια,  (ραδιοφωνική εκπομπή στο ΡΙΚ “Πολιτιστικό Ψηφιδωτό”, Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Διάτοπος, συμμετοχή στην 53η Μπιενάλε της Βενετίας, έκθεση “Remember”, μέρος του προγράμματος “Meeting Europe Cyprus” που οργανώθηκε απο τον οργανισμό Apollonia European Art Exchanges τον Oκτώβριο του 2006 στο Στρασβούργο, και πολλά άλλα) θα σε έχει οδηγήσει σε κάποια συμπεράσματα όσον αφορά τα πολιτιστικά δρώμενα στο τόπο μας. Αν σου ζητούσα λοιπόν να μας πεις τι μας λείπει, τι θα έπρεπε να γίνει, έτσι ώστε να ανέβει ο τόπος μας πολιτιστικά (σε όλους τους τομείς τέχνης), τι θα απαντούσες;
Ο πολιτισμός είναι ο καθρέφτης μια χώρας. Είναι η ιστορία, η ταυτότητα, η συνέχεια ενός τόπου. Αν ο καθρέφτης αυτός δεν είναι καθαρός γιατί έχει παραμεληθεί τότε αυτό έχει άμεσο αντίκτυπο στην εικόνα της χώρας απέναντι στον υπόλοιπο κόσμο. Δυστυχώς ο πολιτισμός σ’ αυτό τον τόπο δεν έχει ακόμη τη θέση που του αξίζει αντίθετα είναι παραμελημένος και αφημένος στην τύχη του και στις ιδιωτικές πρωτοβουλίες. Βέβαια γίνονται προσπάθειες αλλά πιστεύω πως το κράτος, η Πολιτεία θα πρέπει επιτέλους να δει σοβαρά το θέμα Πολιτισμός και να δημιουργήσει μια δυναμική πολιτιστική πολιτική με έργα υποδομής, προγράμματα πολιτισμού και να αγκαλιάσει τους ανθρώπους του πνεύματος και της τέχνης που βαδίζουν μόνοι το μονοπάτι της δημιουργίας. 

Η κουλτούρα και η νοοτροπία ενός λαού παίζει ρόλο στην πολιτιστική του ανάπτυξη και πρόοδο;
Βέβαια. Όλα παίζουν ρόλο για να υπάρξει πολιτιστική ανάπτυξη και εξέλιξη. Για αυτό θα πρέπει η προσπάθεια στήριξης και ενδυνάμωσης του πολιτισμού μας να γίνει σε ένα συλλογικό επίπεδο. Μόνο έτσι θα υπάρξει η επιθυμητή αλλαγή. 

Τέλος, εσύ Δάφνη τι κερδίζεις από την ποίηση;
Η ποίηση είναι η καταβύθιση στο ατέλειωτο σύμπαν της ύπαρξης, η διαδρομή από το σκοτάδι στο φως, η κατανόηση αυτού του κόσμου αλλά και η υπέρβασή του, το ταξίδι εκεί που όλα μπορούν να συμβούν. Είναι η δύναμη της δημιουργίας. Το τραύμα που σε δυναμώνει.