Γονική μεριμνά και δικαιώματα γονέων

Άρθρο του δικηγόρου Ηλία Χρίστου (Λάρνακα)

Elias Christou LLC
Themidos 8, APSIY Building, Off.301
6057, Larnaca, Cyprus
Tel.: 24 665 656

Αποτελεί τεράστιο κεφάλαιο συζήτησης τόσο από κοινωνικής όσο και από νομικής σκοπιάς η διάγνωση των δικαιωμάτων των γονέων αναφορικά με θέματα γονικής μέριμνας, επιμέλειας και επικοινωνίας σε περιπτώσεις διακοπής της έγγαμης συμβίωσης ή και διαζυγίου. Αποτελεί επίσης συχνότερο φαινόμενο η διαμάχη των γονέων γύρω από την ρύθμιση των πιο πάνω ζητημάτων.

Η έννοια της γονικής μέριμνας στην Κύπρο αποδίδεται στο κυπριακό δίκαιο από το άρθρο 5 (Ι) (β) του Νόμου 216/90 και περιλαμβάνει τον προσδιορισμό του ονόματος, την επιμέλεια του προσώπου, τη διοίκηση της περιουσίας και την εκπροσώπηση του τέκνου σε κάθε υπόθεση ή δικαιοπραξία που αφορούν το πρόσωπο ή την περιουσία του.

Η έννοια της επιμέλειας του τέκνου αποδίδεται στο άρθρο 9 (1) του Νόμου 216/90 και περιλαμβάνει ιδίως την ανατροφή και επίβλεψη, τη διαπαιδαγώγηση και εκπαίδευση του καθώς και τον προσδιορισμό του τόπου διαμονής του.

Η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα του Παιδιού, στο άρθρο 9 αναγνωρίζει το δικαίωμα του παιδιού που ζει χωριστά από τους δύο γονείς του ή από τον έναν από αυτούς να διατηρεί κανονικά προσωπικές σχέσεις και να έχει άμεση επαφή με τους δύο γονείς του, εκτός εάν αυτό είναι αντίθετο με το συμφέρον του παιδιού. Το δικαίωμα αυτό συνδέεται και με την αρχή του άρθρου 18 (1) της Σύμβασης ότι και οι δύο γονείς είναι από κοινού υπεύθυνοι για την ανατροφή του παιδιού και την ανάπτυξή του. Η Σύμβαση κατά την άποψη μου και οι πρόνοιες αυτής ενσωματώνονται σε πλήρες βαθμό στο εγχώριο δίκαιο

Πολύ συχνά, όμως τα  ανήλικα τέκνα των οποίων οι γονείς βρίσκονται σε διαμάχη αναφορικά με την άσκηση της γονικής μέριμνάς ή και της επιμέλειας δυστυχώς χάνουν την ευκαιρία να διατηρούν επαφή με το γονιό με τον οποίο δεν διαμένουν, λόγω της- μεταξύ των γονιών- συγκρουσιακής σχέσης.

Στην ετήσια έκθεση [MK1] της Επιτροπής των Ηνωμένων Εθνών για την Προστασία των Ανηλίκων σημειώνονται τα ακόλουθα, σε ελεύθερη μετάφραση, «η επιτροπή ανησυχεί καθότι προς το παρόν δεν υπάρχει καμία νομική πρόβλεψη για να  τα δικαιώματα των εν διαστάσει γονέων ή του παιδιού ώστε να παραμείνουν σε επαφή προς όφελος των συμφερόντων του παιδιού».

Ο στόχος θα πρέπει να είναι η διατήρηση της επαφής του παιδιού και με τους δύο του γονείς ώστε και οι 2 να διαδραματίζουν ενεργητικό ρόλο στην ανατροφή του παιδιού. Νομολογία της Επιτροπής αναφέρει συγκεκριμένα σε ελεύθερη μετάφραση: «Η Επιτροπή συστήνει όπως συνεχή προσοχή να δίδεται στους κινδύνους της μονογονεϊκής ανατροφής του παιδιού ώστε να προωθηθεί σε ψηλότερα επίπεδα η εμπλοκή των πατεράδων στην διαπαιδαγώγηση και ανατροφή του παιδιού…» Έχει επισημανθεί ότι σε πολλές χώρες έχουν καταγραφεί σημαντικοί αριθμοί παιδιών που ζουν σε μονογονεϊκές οικογένειες- συνήθως με τη μητέρα, ενώ υπάρχει συχνή υποβάθμιση του πατέρα και του πατρικού ρόλου.

Ο προβληματισμός της Επιτροπής για το φαινόμενο αυτό, έγκειται στην ανάγκη των παιδιών να έχουν δύο γονείς, οι οποίοι εμπλέκονται ενεργά στην ανατροφή τους και στην σωστή ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξή του παιδιού η οποία επιβάλλει την εμπλοκή και των δυο γονέων.

Στην Κύπρο τόσο η νομοθεσία όσο και η νομολογία  τονίζουν συχνά ότι, στη λήψη αποφάσεων σε υποθέσεις γονικής μέριμνας, θα πρέπει να προέχει το συμφέρον του παιδιού. Πολλές φορές δεν διασφαλίζεται ούτε προνοείται η συχνή επαφή και με τους δύο γονείς και δη με τον πατέρα.

Σε συντηρητικές κοινωνίες όπως οι δική μας ήταν σχεδόν βέβαιο ότι σε περίπτωση διακοπής της έγγαμης συμβίωσης των γονέων τα παιδία θα διαμέναν με την μητέρα. Με την πάροδο των χρόνων όμως το πατρικό πρότυπό που ήθελε τον σύζυγό/πατέρα να μην ασχολείται με την ανατροφή των τέκνων του και να αφήνει τον ρόλο αυτό στην μητέρα κατά την ταπεινή μου άποψη έχει παρέλθει ανεπιστρεπτί.

Οι σύγχρονοί πατεράδες όπως και στο εξωτερικό έχουν ιδιαίτερα  σημαντικό ρόλο στην ανατροφή και στην διαπαιδαγώγηση των παιδιών τους και θα πρέπει η αλλαγή αυτή να αντικατοπτρίζεται και να υιοθετείται κατά την κατανομή της γονικής επιμέλειας και στην Κύπρο.