Φοβίες: Πως μπορείτε να τις αναγνωρίσετε

Γράφει η Ελένη Δανιήλ
Εγγ. Συμβουλευτική ψυχολόγος
Τηλ: 97736810  

Η συμβουλευτική ψυχολόγος Ελένη Δανιήλ απαντά στην ερώτηση: Tι είναι οι φοβίες και πώς τις αναγνωρίζουμε;

Ο φόβος είναι έμφυτος σε όλα τα ζωντανά όντα και αποτελεί φυσιολογική αντίδραση σε γεγονότα που φαίνεται να απειλούν την προσωπική ασφάλεια του ατόμου. Το άτομο μπορεί να υπερασπίζεται τον εαυτό του σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης και κινδύνου μέσω του φόβου. Αντίθετα, χωρίς το συναίσθημα του φόβου, το άτομο θα έμενε ανυπεράσπιστο μπροστά σε πραγματικούς κινδύνους με αποτέλεσμα την απειλή της σωματικής του-και όχι μόνο- ακεραιότητας.

Στις περιπτώσεις όμως που ο φόβος συνεχίζει να υφίσταται, ενώ δεν υπάρχει πραγματικός κίνδυνος και η κατάσταση χαρακτηρίζεται από υπερβολικό άγχος, κάτι το οποίο αντικειμενικά δε δικαιολογεί μια αντίδραση τέτοιας ποιότητας, τότε μετατρέπεται σε φοβία. Η φοβία στην ουσία είναι ένας επίμονος και παράλογος φόβος κάποιου συγκεκριμένου αντικειμένου ή κατάστασης και οδηγεί το άτομο σε συμπεριφορές αποφυγής. Οι φοβίες επιδεινώνονται λόγω των σκέψεων του ατόμου, μεγεθύνονται με τη φαντασία και συχνά μετατρέπονται σε υπερβολικά συναισθήματα που καταδιώκουν το άτομο.

Οι φοβίες διακρίνονται σε τρεις κατηγορίες:

• Ειδική φοβία: είναι πολύ συνηθισμένη κι επικεντρώνεται σε ένα συγκεκριμένο πράγμα ή μία κατάσταση. Στους παράγοντες που συχνά πυροδοτούν τις ειδικές φοβίες περιλαμβάνονται έντομα και  ζώα ή στοιχεία του περιβάλλοντος όπως το νερό, τα ύψη και οι αστραπές.

Άλλα ερεθίσματα που προκαλούν επίμονες φοβικές αντιδράσεις, μπορεί είναι το αίμα, οι ενέσεις ή οι πληγές, καταστάσεις όπως οι κλειστοί χώροι, τα αεροπλάνα, τα τούνελ και οι γέφυρες ή σωματικές αντιδράσεις όπως ο πνιγμός από φαγητό ή ο εμετός. Άλλες φοβίες μπορεί να αφορούν τα μικρόβια, τις ασθένειες ή το θάνατο.

• Κοινωνική φοβία και ο φόβος της δημόσιας ομιλίας: προκαλεί υπερβολικό άγχος στο άτομο όταν βρίσκεται σε κοινωνικές ή δημόσιες καταστάσεις. Το άτομο αισθάνεται υπερβολικά αμήχανα και φοβάται ότι θα ταπεινωθεί ή θα ρεζιλευτεί μπροστά από τους άλλους. Το άγχος του για το πώς θα τον δουν, πως θα τον κρίνουν και τι θα σκεφτούν οι άλλοι για εκείνον μπορεί να τον οδηγήσει ώστε να αποφύγει ορισμένες κοινωνικές καταστάσεις που θα διαφορετικά του ήταν ευχάριστες. Αυτή η φοβία σχετίζεται και με αισθήματα κατωτερότητας και χαμηλή αυτοεκτίμηση και οδηγεί το άτομο στο να αποφεύγει τις συναναστροφές, να παρατήσει τις σπουδές του, να μην έχει φίλους ή εργασία.Ο φόβος της δημόσιας ομιλίας, μια αρκετά κοινή φοβία, είναι ένα είδος κοινωνικής φοβίας. Οι περισσότεροι άνθρωποιαγχώνονται όταν πρόκειται να μιλήσουν μπροστά σε κοινό λόγω των αρνητικών σκέψεων που προηγούνται και έλλειψης αυτοεκτίμησης.

• Αγοραφοβία: ο φόβος να μείνει κανείς μόνος του σε δημόσιους χώρους, απ’ όπου δεν μπορεί να ξεφύγει εύκολα. Το άτομο νιώθει φόβο όταν βρίσκεται σε μέρη από όπου δεν μπορεί να φύγει εύκολα ή όπου η βοήθεια δε θα είναι άμεσα διαθέσιμη. Έτσι, λόγω του εξαιρετικά έντονου άγχους που βιώνει, αποφεύγει να βρεθεί σε τέτοιου είδους συνθήκες, όπως σε πολυσύχναστους εμπορικούς δρόμους, σε πολυκαταστήματα, στο σινεμά ή στα μέσα μαζικής μεταφοράς. Η αγοραφοβία συνοδεύεται συχνά από κρίση πανικού (επεισόδιο πολύ έντονου άγχους). Σε ακραίες περιπτώσεις μπορεί να αισθάνονται πιο ασφαλείς, να είναι μόνοι στο σπίτι.

Πώς θα καταλάβω ότι έχω όντως μια φοβία; Ποια είναι τα συμπτώματα;
Τα συμπτώματα μιας φοβίας χαρακτηρίζονται από ήπια ως έντονα συναισθήματα φόβου και άγχους μέχρι και κρίση πανικού και μπορεί να αποδειχθούν επιζήμια στον τρόπο ζωής σας. Η διάρκεια των συμπτωμάτων έχει διάρκεια 6 μηνών και άνω. 

Τα σημάδια ή συμπτώματα για το φοβογόνο παράγοντα μπορεί να είναι σωματικά.

• Δυσκολία στην αναπνοή

• Ταχυπαλμία

• Εφίδρωση

• Πόνος στο στομάχι

• Σφίξιμο στο στήθος

• Ιδρώτας

• Ζάλη ή λιποθυμία

• Μούδιασμα

• Πονοκέφαλο

Τα σημάδια ή συμπτώματα για το φοβογόνο παράγοντα μπορεί να είναι συναισθηματικά.

• Αίσθημα υπερβολικού άγχους ή πανικού

• Αίσθηση απώλειας του ελέγχου

• Αίσθηση έντονης αποφυγής του φοβογόνου παράγοντα

• Δεν μπορεί να λειτουργήσει σωστά όταν εκτίθεται στο φόβο

• Αναγνώριση ότι ο φόβος είναι υπερβολικός, παράλογος και αναίτιος, που συνδέεται με την έλλειψη ελέγχου των συναισθημάτων, αλλά αίσθημα αδυναμίας για έλεγχο του φόβου.

Θυμήσου σου ότι οι φόβοι κατά 90% είναι δημιουργίες του μυαλού μας και δεν ισχύουν στην πραγματικότητα. Και όταν κάτι σε φοβίζει, ο πιο σίγουρος τρόπος για να το ξεπεράσεις είναι να το αντιμετωπίσεις. Τα άτομα που υποφέρουν από φοβίες, μπορούν μέσω της ψυχοθεραπείας και των κατάλληλων προσεγγίσεων να τις διαχειριστούν, χωρίς να αισθάνονται καταδικασμένα να ζήσουν μια ζωή με έντονο άγχος, φόβο και περιορισμούς.