Μιχάλης Θεοχάρους: “Η επιλογή των σπουδών πρέπει να είναι απόφαση των μαθητών”

Οι μαθητές γυμνασίου καλούνται μέχρι τα Χριστούγεννα να αποφασίσουν τα μαθήματα επιλογής Λυκείου, μαθήματα που ενδεχομένως θα καθορίσουν τις σπουδές και το μέλλον τους.
Με αφορμή το θέμα αυτό, που απασχολεί πολλούς γονείς αλλά και μαθητές, το SkalaTimes κουβεντιάζει με τον κ. Μιχάλη Θεοχάρους της Bright Futures.

Της Γιώτας Δημητρίου

Κύριε Θεοχάρους, τα παιδιά που βρίσκονται στη τρίτη Γυμνασίου θα αποφασίσουν μέχρι τα Χριστούγεννα μαθήματα επιλογής που θα καθορίσουν το μέλλον τους. Το Bright Futures μπορεί να βοηθήσει προς αυτή την κατεύθυνση επιλογής; Πώς;
Εδώ και τρία χρόνια που έχει αλλάξει το σύστημα επιλογής μαθημάτων, όλοι οι μαθητές της Γ’ Γυμνασίου καλούνται να επιλέξουν κατά πόσο θα συνεχίσουν τις μεταγυμνασιακές τους σπουδές στην Τεχνική Σχολή ή στο Λύκειο.
Στην Τεχνική Σχολή καλούνται να επιλέξουν θεωρητική ή πρακτική κατεύθυνση στο αντικείμενο που τους ενδιαφέρει.
Στο Λύκειο καλούνται να επιλέξουν την Ομάδα Προσανατολισμού ανάλογα και πάλι με τα ενδιαφέροντα και τις κλίσεις τους. Μπορούν να επιλέξουν από το Κλασικό, Ξενόγλωσσο, Πρακτικό, Οικονομικό και Εμπορικό.
Στην Β’ Λυκείου μπορούν να επιλέξουν και ένα καινούριο κλάδο, αυτό των Καλών Τεχνών.
Οι μαθητές θα πρέπει να δηλώσουν τις προτιμήσεις τους το πιο πιθανόν μετά τα Χριστούγεννα και κοντά στην ημερομηνία που θα πάρουν το Δελτίο Προόδου του πρώτου τετραμήνου. Τα Χριστούγεννα όμως είναι η περίοδος που ενδείκνυται να γίνουν όλες οι σκέψεις και οι συζητήσεις με τους αρμόδιους και να παρθούν οι σωστές αποφάσεις.
Η Brıght Futures αισίως εδώ και δώδεκα χρόνια υποστηρίζει, συμβουλεύει και στέκεται δίπλα στους μαθητές και στους γονείς και προσφέρει πολλές υπηρεσίες καθοδήγησης σε αυτή την δύσκολη ομολογουμένως περίοδο. Αντιλαμβανόμαστε ότι κάθε νέος είναι διαφορετικός έτσι αντιμετωπίζουμε το γεγονός αυτό με μια εισαγωγική λεπτομερή συνέντευξη που μας βοηθάει να  ανιχνεύσουμε την καλύτερη οδό μέσω της οποίας θα εργαστούμε μαζί για τον κοινό μας στόχο. Η όλη διαδικασία είναι δυναμική στη φύση της και στοχεύει τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα. Η καθημερινή μας επαφή με μαθητές και φοιτητές έχει δημιουργήσει μια δυναμική και ανεκτίμητη σχέση μεταξύ ημών, των μαθητών μας και των γονέων/κηδεμόνων τους. Αντιλαμβανόμαστε ότι η επιτυχία των παιδιών θα πρέπει να είναι αποτέλεσμα συλλογικής δουλειάς. Εμείς, στην Bright Futures δίνουμε ιδιαίτερη σημασία στο κομμάτι αυτό της «συλλογικής δουλειάς» και γι’ αυτό προσπαθούμε να εμπλέκουμε όσο το δυνατόν περισσότερο και τους νέους μας. Το αποτέλεσμα; Μπορούμε δίκαια να υπερηφανευόμαστε για τις μακροχρόνιες σχέσεις και φιλίες που διατηρούμε με τους σπουδαστές μας, που διαρκούν ακόμα και μετά το τέλος των σπουδών τους και την επιστροφή τους στην Κύπρο για να ξεκινήσουν την επαγγελματική τους σταδιοδρομία!
Αυτή είναι, τελικά, και η όλη φιλοσοφία μας.
Άρα, για να απαντήσω στην ερώτηση σας, βεβαίως το Bright Future μπορεί να βοηθήσει προς αυτή την κατεύθυνση!

Γονείς που έχουν παιδιά στο Γυμνάσιο και έχουν ενδοιασμούς αν το παιδί τους θα ακολουθήσει Λύκειο η Τεχνική, πότε είναι καλό να επισκεφτούν το Bright Futures; Στην Β’ ή Γ’ Γυμνασίου;
Όσο το δυνατόν νωρίτερα. Συνήθως, η καταλληλότερη περίοδος είναι κατά τη διάρκεια της τρίτης τάξης φοίτησης στο Γυμνάσιο. Έτσι, θα υπάρχει ικανοποιητικός χρόνος για τη σωστή οργάνωση ενός αποδοτικού «σχεδίου δράσης». Επιπρόσθετα, οι Σύμβουλοι θα μπορούν να βοηθήσουν στην επιλογή μαθημάτων, επιλογή επιστημονικών πεδίων (κοινωνικών/ανθρωπιστικών σπουδών, ξενόγλωσσο, θετικές επιστήμες, οικονομικές επιστήμες, καλών τεχνών, τεχνικού εππαγγελματικού προσανατολισμού, κ.α) να παρακολουθούν τη συνολική επίδοσή του μαθητή και να του προτείνουν τρόπους για να βελτιωθεί. Όσο περισσότερος χρόνος υπάρχει για να συνεργαστούμε, τόσο καλύτερα αποτελέσματα θα έχουμε (προετοιμασία για εξετάσεις γλώσσας, δημιουργία πορτφόλιο, αίτηση για βίζα ή χρηματοδότηση, κ.λπ.).
Αρχές της σχολικής χρονιάς στην τρίτη γυμνασίου είναι ο καταλληλότερος χρόνος αφού έτσι θα βοηθήσουμε και τους μαθητές και στην σωστή τους οργάνωση και μελέτη όσον αφορά τα καλύτερα δυνατά ακαδημαϊκά αποτελέσματα.

Αν ένα παιδί επιλέξει συγκεκριμένο κλάδο όπως πχ το Πρακτικό που περιέχει δύσκολα μαθήματα, θα έχει αρκετές ευκαιρίες για επιλογή σπουδών; Μερικοί γονείς ανησυχούν ότι ένας συγκεκριμένος κλάδος μπορεί να επηρεάζει τις μετέπειτα επιλογές των παιδιών για σπουδές, το Bright Futures μπορεί να απαντήσει σε αυτά τα ερωτήματα στους ανήσυχους γονείς, αλλά και παιδιά;
Φυσικά και μπορούμε να απαντήσουμε! Θα πρέπει και οι γονείς αλλά και οι μαθητές να γνωρίζουν ότι ο κάθε κλάδος σπουδών ανοίγει συγκεκριμένες κατευθύνσεις σπουδών τις οποίες πρέπει να είναι ενήμεροι και οι γονείς και οι μαθητές. Δεν αναμένουμε από μαθητές τρίτης γυμνασίου στο παρόν στάδιο να γνωρίζουν απόλυτα τι θα ήθελαν συγκεκριμένα να σπουδάσουν ή να εξασκήσουν ως επάγγελμα, αλλά τουλάχιστουν να έχουν υπόψη τους τι ακριβώς θα δικαιούνται να διεκδικήσουν στο πανεπιστήμιο.Μεγαλώνοντας μέσω και άλλων δράσεων τους βοηθάμε να ξεκαθαρίσουν και να αποφασίσουν τι θα ήθελαν να ακολουθήσουν. Δηλαδή, οι κλάδοι σπουδών θα δώσουν μια αρχική κατεύθυνση. Η εξέλιξη κάθε χρόνο με την προσθήκη των σωστών μαθημάτων και εργασιακής πείρας θα διαβεβαιώσουν ένα μαθητή ότι έχει τις ορθές και κατάλληλες βάσεις για να ξεκινήσει τις σπουδές του. Ομολογουμένως υπάρχουν κλάδοι σπουδών που ανοίγουν περισσότερες ευκαιρίες φοίτησης και εργοδότησης, αλλά θεωρούμε πως είναι λάθος ο μαθητής να επιλέξει αυτούς τους κλάδους μόνο και μόνο επειδή ανοίγουν περισσότερες πόρτες εργοδότησης.  Ειδικά αν  ο μαθητής δεν έχει δείξει κάποια κλίση και αποδοτικότητα στα συγκεκριμένα μαθήματα. Η δικιά μας συμβουλή στη Bright Futures είναι οι μαθητές να σκεφτούν ποια μαθήματα τους αρέσουν περισσότερο, ποια τους γεμίζουν και τους κάνουν χαρούμενους, και βεβαίως σε καμία περίπτωση να μην επιλέξουν μαθήματα επειδή τα επέλεξαν οι φίλοι τους, ο κολλητός τους κοκ.

Υπάρχουν σπουδές και επαγγέλματα που είναι καλύτερα να τα ακολουθήσει ο φοιτητής εκτός Κύπρου ή όλα προσφέρονται επάξια και στην Κύπρο;
Αν και τα τελευταία χρόνια έχει αναπτυχθεί ραγδαίως η τριτοβάθμια εκπαίδευση στο νησί μας, (κρατικά και ιδιωτικά πανεπιστήμια και κολέγια) εντούτοις είναι γεγονός πως κάποιες σπουδές προς το παρόν δεν προσφέρονται καθόλου στη Κύπρο.

Όπως;
Για παράδειγμα η Κτηνιατρική, οι Αναλογιστικές Επιστήμες, οι Δικανικές Επιστήμες, κάποιες ειδικότητες των Καλών και Εφαρμοσμένων Τεχνών, κ.α.  Οι επιλογές του εξωτερικού προσελκύουν αρκετούς γονείς και μαθητές, και κάθε χρόνο πάρα πολλοί τελειόφοιτοι υποβάλλουν τις αιτήσεις τους και στο εξωτερικό έτσι ώστε να έχουν περισσότερες επιλογές. Τα καλύτερα πανεπιστήμια και προγράμματα σπουδών είναι αυτά που ικανοποιούν όλες τις ανάγκες κάποιου φοιτητή άρα πρέπει να γίνει μια ενδελεχής ανάλυση όλων των επιλογών πριν να επιλέξει κάποιος τη χώρα των σπουδών του. Στη  Bright Futures θα μπορούσαμε να βοηθήσουμε μαθητές για σπουδές στην Κύπρο, στην Ελλάδα, στο Ηνωμένο Βασίλειο και στην Αμερική.

Πόσο ώριμο είναι ένα παιδί τρίτης γυμνασίου να αποφασίσει για το μέλλον των σπουδών του πώς μπορεί να βοηθήσει το Bright Futures να παρθούν οι σωστές αποφάσεις επιλογής μαθημάτων Λυκείου έτσι ώστε να συνάδουν με την προσωπικότητα και τις επιθυμίες του μαθητή;
Είναι γεγονός πως είναι δύσκολο για ένα παιδί, για έναν νεαρό έφηβο να αποφασίσει μέχρι τη τρίτη γυμνασίου ολοκληρωτικά τον ακαδημαϊκό του προσανατολισμό. Για αυτό το λόγο έχω αναφέρει προηγουμένως οτι δεν περιμένουμε από τους μαθητές να καταλήξουν σε ένα συγκεκριμένο επάγγελμα που θα ήθελαν να ακολουθήσουν, αλλά να έχουν διάφορες ιδέες και σκέψεις για το τι θα προτιμούσαν, τι τους αρέσει, ποια μαθήματα τους ελκύουν και έχουν κλίση σε αυτά και ποια είναι τα εξωσχολικά τους χαρακτηριστικά και ασχολίες, έτσι ώστε να μπορέσουμε να εισηγηθούμε τον καλύτερο δυνατό συνδυασμό που θα οφελέσει μακροχρόνια τον μαθητή, με τις επιλογές του. Αναμένουμε μέχρι τη τρίτη γυμνασίου τους μαθητές να έχουν ξεχωρίσει κάποια ενδιαφέροντα και κάποιες κλίσεις τις οποίες μπορούμε να συζητήσουμε και έτσι να τους δώσουμε μια σωστή εικόνα για το τι έχουν να αντιμετωπίσουν πρώτα στο λύκειο/τεχνική και μετέπειτα στο πανεπιστήμιο.
Κάτι άλλο που θα πρέπει να αναφέρουμε είναι ότι οι μαθητές πρέπει να έχουν υπόψη τους δύο κατηγορίες σπουδών. Σπουδές Θεωρίας και Σπουδές Επαγγέλματος.
Οι σπουδές επαγγέλματος έχουν να κάνουν με μονοδιάστατες σπουδές σε συγκεκριμένα επαγγέλματα όπου οι μαθητές σπουδάζουν ένα αντικείμενο που το πιο πιθανόν είναι ότι με αυτό που θα ασχοληθούν για το υπόλοιπο της ζωής τους. Για παράδειγμα αρχιτεκτονική ή οπτομετρία. Σε αυτές τις σπουδές οι μαθητές καλούνται να είναι σίγουροι ότι αυτό το επάγγελμα επιθυμούν να ακολουθήσουν.

Γιατί;
Επειδή δεν είναι τόσο ευέλικτη η εξέλιξη τους ακαδημαϊκά σε άλλες κατευθύνσεις μετά από αυτή την επιλογή.

Και οι Σπουδές Θεωρίας;
Οι Σπουδές Θεωρίας όπως η βιολογία, ή τα οικονομικά, δίνουν την δυνατότητα σε μαθητές να σπουδάσουν ένα πιο γενικό πτυχίο και μέσω ενός Μεταπτυχιακού προγράμματος ειδικότητας, να αποκτήσουν πιο ξεκάθαρη ταυτότητα ως επαγγελματίες. Αυτό δίνει τη δυνατότητα σε μαθητές οι οποίοι δεν έχουν κατασταλάξει ως τελειόφοιτοι τι ακριβώς θέλουν να ακολουθήσουν να σπουδάσουν κάτι πιο γενικό και στο Πανεπιστήμιο να καταλήξουν για την τελική τους επαγγελματική ταυτότητα.
Στους μαθητές λυκείου/τεχνικής θα πρέπει να τονίσω της αξία της εργασιακής πείρας κάθε καλοκαίρι, στους τομείς που πιθανόν να τους ενδιαφέρουν. Οι μαθητές θα πρέπει να ερευνήσουν κάποια επαγγέλματα που τους ενδιαφέρουν και με τη βοήθεια των γονιών τους, έστω και αμισθί, να αφιερώσουν κάποιο μέρος των καλοκαιρινών τους διακοπών, στην Α και Β Λυκείου,σε διάφορους οργανισμούς παρατηρώντας και συνομιλώντας με επαγγελματίες στον χώρο που τους ενδιαφέρει, απορροφώντας γνώσεις, εμπειρίες και πολύτιμες συμβουλές. Με αυτό το τρόπο θα έχουν μια καλύτερη εικόνα για να σχηματίσουν τελικές απόψεις όσον αφορά τον επαγγελματικό τους προσανατολισμό.

Τα σημερινά δεδομένα εργοδότησης ενδέχεται να αλλάξουν μέχρι ο μαθητής να πάει για σπουδές. Είναι εις γνώση σας στατιστικές προς αυτή την κατεύθυνση; (πχ επαγγέλματα του μέλλοντος κτλ).
Υπάρχουν αρκετές μελέτες, κυρίως από την  ΑνΑΔ (Αρχή Ανάπτυξης Ανθρωπίνου Δυναμικού) όσον αφορά την τάση των επαγγελμάτων. Υπάρχουν επίσης αρκετά δημοσιεύματα και άρθρα από διάφορες άλλες επιστημονικές πηγές όσον αφορά στα δημοφιλέστερα επαγγέλματα του μέλλοντος. Η προσωπική μου άποψη είναι ότι και να αποφασίσει να σπουδάσει κάποιος θα πρέπει με ευσυνειδησία και εσωτερική πειθαρχία να ολοκληρώσει τις σπουδές του με τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα και να αφομοιώσει γνώση και εμπειρίες για να προσφέρει τα μέγιστα σε ένα πιθανό εργοδότη ή ακόμα και να έχει αυτά που απαιτούνται για να ξεκινήσει κάτι δικό του.
Ο παππούς μου με συμβούλευε πάντα το εξής: «και τον δρόμο να καθαρίζεις γιε μου πρέπει να είσαι μάστρος». Δηλαδή, ότι και να αποφασίσει κάποιος να εξασκήσει ως επάγγελμα θα πρέπει να τα δίνει όλα και να είναι ο καλύτερος! Έτσι, πάντα θα έχει δουλειά και δεν θα νοιώθει κάποια ανασφάλεια. Συμφωνώ ότι υπάρχουν κάποια θεωρητικά κορεσμένα επαγγέλματα, αλλά ακόμα και αυτά που αναφέρουν οι μελέτες ότι θα υπάρχουν αρκετές ευκαιρίες εργοδότησης στο μέλλον, θα πρέπει οι υποψηφίου να είναι σοβαροί, πειθαρχημένοι και να έχουν να προσφέρουν πολλά στους μελλοντικούς τους εργοδότες. Για αυτό η συμβουλή μου  πάντα είναι όπως οι φοιτητές τα καλοκαίρια να προσπαθούν να δουλεύουν σε οργανισμούς έστω και βραχυπρόθεσμα για να αποκτήσουν τη σημαντική εργασιακή πείρα. Τα λεγόμενα internships – καλοκαιρινή πρακτική άσκηση – θεωρούνται πολύ σημαντικά αφού οι εργοδότες εκτιμούν ότι οι φοιτητές πέρασαν παραγωγικά τον ελεύθερο τους χρόνο και ότι έμαθαν μέσω πρακτικής άσκησης αυτά που μάθαιναν στο πανεπιστήμιο.

Τέλος, εσείς τι προτείνετε, να επιλέγουν τα παιδιά το όραμα των γονιών τους ή το όραμα το δικό τους;
Η επιλογή των σπουδών πρέπει να είναι απόφαση των μαθητών. Αυτοί θα πρέπει να πάρουν την τελική απόφαση όσον αφορά το μέλλον τους.
Βέβαια, όπως ήδη έχω αναφέρει, το τρίγωνο «Μαθητής-Οικογένεια-Σχολείο/Σύμβουλος» πρέπει να λειτουργήσει εποικοδομητικά και αντικειμενικά  για να βοηθήσει στο μέγιστο βαθμό τον μαθητή να πάρει τις σωστές τελικές του αποφάσεις.
Η ετσιθελική πίεση να σπουδάσει το παιδί κάτι το οποίο επιθυμούν οι γονείς του, τις πιο πολλές φορές οδηγεί σε αρνητικά αποτελέσματα, αφού οι μαθητές αδυνατούν να δεθούν ψυχικά με το αντικείμενο σπουδών που επέλεξαν οι γονείς τους και δεν μπορούν να δεσμευτούν 100% σε αυτή την κατεύθυνση.
Ούτε ο Σύμβουλος έχει την ευθύνη επιλογής κλάδου σπουδών ή κάποιου προγράμματος για τον μαθητή. Η δουλειά μας είναι να βοηθήσουμε, να στηρίξουμε, να καθοδηγήσουμε, να λύσουμε απορίες. Αλλά, η τελική απόφαση σπουδών εναπόκειται ψυχικά, πνευματικά και ρεαλιστικά, στους μαθητές.
Έτσι οι μαθητές θα αναλάβουν το μερίδιο ευθύνης της απόφασης να σπουδάσουν και να αριστεύσουν σε κάτι που έχουν επιλέξει οι ίδιοι και θα το εξασκούν με ένα χαμόγελο στα χείλη για 40 τόσα χρόνια!