Με τον γνωστό και ταλαντούχο Κύπριο καλλιτέχνη και Πρόεδρο του Παγκύπριου Συνδέσμου Αγγειοπλαστών Κεραμιστών, κύριο Φώτο Δημητρίου, θα μπορούσα να μιλώ με τις ώρες. Η αγάπη του για την τέχνη την οποία υπηρετεί για πολλά χρόνια, η ταπεινότητα του, οι ιδέες αλλά και οι γνώσεις του, τον κάνουν ένα εξαιρετικό ομιλητή.
Ο κ. Φώτος Δημητρίου σπούδασε στη Τσεχία, σε μια από τις καλύτερες σχολές εφαρμοσμένων τεχνών, υπηρετεί τη τέχνη εδώ και πολλά χρόνια, αλλά καταφέρνει να αντιμετωπίζει τόσο τις τέχνες όσο και τη ζωή με έναν ενθουσιασμό και πάθος λες και σήμερα ξεκινά το ταξίδι του στη τέχνη και στη ζωή.
Συναντηθήκαμε ένα πρωινό στο εργαστήρι του, στην όμορφη γειτονιά στην περιοχή Πιαλέ Πασά, εκεί όπου έχουν μαζευτεί αρκετοί καλλιτέχνες και έχουν φτιάξει μια «γειτονιά καλλιτεχνών» και κουβεντιάσαμε εφ’ όλης της ύλης, με αφορμή την ετήσια έκθεση που ετοιμάζει ο Παγκύπριος Σύνδεσμος Αγγειοπλαστών Κεραμιστών στη Λάρνακα στις 13 Δεκεμβρίου.
Της Γιώτας Δημητρίου
Κύριε Πρόεδρε αυτή τη περίοδο ετοιμάζεστε για την μεγάλη ετήσια έκθεση του Συνδέσμου σας, πείτε μας λίγα λόγια γι αυτή.
Σχεδόν κάθε χρόνο ο Σύνδεσμος Κεραμιστών Αγγειοπλαστών Κύπρου ετοιμάζει μια Παγκύπρια Έκθεση και η αλήθεια είναι πως οι περισσότερες από αυτές έχουν γίνει στη Λάρνακα, κάποιες στη Λευκωσία, Λεμεσό και φέτος θα είναι στη Λάρνακα στην Γκαλερί «Εναλία», μια καινούρια Γκαλερί στη πόλη της Λάρνακας.
Ποια είναι τα κριτήρια για να λάβει κανείς μέρος στην έκθεση;
Καταρχάς πρέπει να είναι μέλος του Παγκύπριου Συνδέσμου Αγγειοπλαστών Κεραμιστών για να μπορεί να λάβει μέρος στην ετήσια έκθεση που διοργανώνει ο Σύνδεσμος μας.
Πότε έχει ιδρυθεί ο Παγκύπριος Σύνδεσμος Αγγειοπλαστών – Κεραμιστών;
Ο Σύνδεσμος υπήρχε και πριν τον πόλεμο του ’74, κάποια χρόνια σταμάτησε και επαναλειτούργησε ξανά μέσα στη δεκαετία του ’70. Πρόκειται για ένα επαγγελματικό σύνδεσμο. Ο βασικός όρος για να είσαι μέλος είναι να έχεις δικό σου εργαστήριο.
Φαντάζομαι πρέπει να έχει τις ανάλογες σπουδές κάποιος για να είναι μέλος, όπως ισχύει και με τα μέλη του ΕΚΑΤΕ.
Όχι, αυτό δεν ισχύει στο Σύνδεσμο μας και το θέμα είναι καθαρά αριθμητικό. Αν επιδιώκαμε να έχουμε μέλη μόνο όσους έχουν σπουδάσει καλές τέχνες κτλ τότε δεν θα υπήρχε ο Σύνδεσμος, δεν θα μπορούσαμε να υπάρξουμε νομικά, διότι ένας σύνδεσμος χρειάζεται και ένα συγκεριμένο αριθμό μελών.
Θέλω όμως να τονίσω πως επειδή οι περισσότεροι που ασχολούνται με αυτή την τέχνη την αγαπούν πολύ, το επίπεδο κάθε χρόνο της παγκύπριας έκθεσης μας είναι πάρα πολύ ψηλό και μπορεί επάξια να συγκριθεί με χώρες του εξωτερικού. Πέρσι είχαμε δύο ομιλητές από το εξωτερικό, μέσα στα πλαίσια της έκθεσης και πρέπει να σας πω ότι μας είχαν πει τα καλύτερα για το επίπεδο της δουλειάς που παρουσιάστηκε στην έκθεση. Αυτό που μας ενδιαφέρει εμάς, πρωτίστως, είναι να διαιωνίσουμε αυτή την τέχνη που παρεμπίπτοντος πάει πολλές χιλιάδες χρόνια πίσω.
Κάθε χρόνο υπάρχουν διαλέξεις στην ετήσια έκθεση σας;
Ναι, τα τελευταία χρόνια, μέσα στα πλαίσια της έκθεσης φέρνουμε δύο γνωστούς κεραμίστες του εξωτερικού οι οποίοι δίνουν από μία διάλεξη ο καθένας γύρω από τη τέχνη αυτή που υπηρετούμε. Φέτος τα εγκαίνια της έκθεσης θα γίνουν στις 13 Δεκεμβρίου ημέρα Παρασκευή και την Κυριακή 15 Δεκεμβρίου στις 10 το πρωί θα πραγματοποιηθεί στο χώρο της Γκαλερί εκδήλωση με ομιλίες από δύο κεραμίστες του εξωτερικού, τον Petr Lada από την Τσεχία και την Μάρω Κερασιώτη από Ελλάδα. Στις διαλέξεις αυτές μιλάμε για νέες τεχνικές, μαθαίνουμε τι γίνεται στο εξωτερικό, υπάρχει συζήτηση, ανταλλαγή απόψεων, είναι κάτι ενδιαφέρον.
Εσείς που έχετε σπουδάσει;
Έχω σπουδάσει στη Πράγα, στο Κλάδο Εφαρμοσμένων Τεχνών. Οι σπουδές μου ήταν εξαετής συν ένας χρόνος για την εκμάθηση της γλώσσας, σύνολο επτά χρόνια σπουδών. Η Σχολή μου (Ακαδημία Εφαρμοζόμενων Τεχνών Πράγας) θεωρείται μια από τις καλύτερες.
Τι σας ώθησε να σπουδάσετε κάτι τέτοιο, σε εποχές μάλιστα που δεν ήταν πολλοί αυτοί που σπούδαζαν καλές τέχνες;
Η ιστορία πάει πολύ πίσω….Ήμουν γύρω στα επτά όταν ένας καθηγητής τέχνης είπε στον πατέρα μου «αυτός ο μικρός έχει ταλέντο στη τέχνη». Που εδώ που τα λέμε, είναι κάπως αδόκιμο να πεις για ένα παιδί επτά ετών αν έχει ή δεν έχει ταλέντο. Μέχρι τα 12 όλοι έχουμε ταλέντο. Ωστόσο, στη συνέχεια, κάποιοι δάσκαλοι και καθηγητές μου έδιναν ιδιαίτερη σημασία. Στην τρίτη τάξη της Τεχνικής Σχολής Αμμοχώστου η καθηγήτρια τέχνης κ. Έλλη Ιωάννου ενθουσιάστηκε με τη δουλειά μου. Τότε ειδοποίησε τον επόμενο καθηγητή, τον κ. Στέλιο Χατζηνικολάου (από τη Λεμεσό) ο οποίος με οδήγησε στον κλάδο κεραμικής. Η αλήθεια είναι ότι ήθελα και προοριζόμουν για ζωγράφος, αλλά επειδή δεν υπήρχε ένας τέτοιος κλάδος πήγα κεραμική και διακοσμητική, έτσι λεγόταν ο κλάδος. Η διακοσμητική δεν μου άρεσε.
Στο στρατό έκανα προσπάθειες για να πάω στην Ιταλία, αλλά κάποιος με ενημέρωσε ότι υπήρχαν υποτροφίες για την Πράγα. Έκανα αίτηση και τελικά πήγα στη Πράγα.
Πώς ήταν η επιστροφή στη Κύπρο;
Κοίταξε, οι σπουδές σου δίνουν μια βάση, θεμέλια και υποδομές, αλλά από εκεί και πέρα χρειάζεται σκληρή δουλειά. Πρέπει να γίνει σκοπός ζωής.
Έχετε λάβει μέρος σε εκθέσεις στο εξωτερικό…
Ναι, 4 φορές στη Μάλτα, 3 φορές στην Ιταλία, μία φορά στο Βέλγιο μία στη Γερμανία, Ελλάδα, Αίγυπτο, Αυστραλία, Γαλλία και κάθε χρόνο λαμβάνω μέρος σε ομαδικές στη Κύπρο. Επίσης κάθε δύο χρόνια κάνω μία ατομική έκθεση.
Αυτό το διάστημα εκτός από την Ετήσια Έκθεση του Συνδέσμου τι άλλο ετοιμάζετε;
Ετοιμάζω δουλειά μου για μία έκθεση στη Μάλτα. Για μένα δεν είναι βασικός σκοπός η έκθεση στο εξωτερικό. Ο βασικός σκοπός ζωής είναι να επιβιώνω οικονομικά από τη δουλειά μου για να μπορώ να δημιουργώ. Το να εκθέσω στο Παρίσι και να έχω καλές κριτικές, πραγματικά δεν ήταν ποτέ όνειρο ή στόχος μου. Και όλες οι εκθέσεις μου στο εξωτερικό έτυχαν, δεν τις επιδίωξα.
Ποιος είναι ο δικός σας σκοπός και όνειρο;
Ό,τι ιδέα έχω μέσα στο μυαλό μου (που πρέπει να σου πω ότι ο νους μου γεννά συνέχεια ιδέες – Γέλια-) να μπορώ να την υλοποιήσω, να δημιουργήσω με βάση το όραμα και την ιδέα που γεννήθηκε μέσα στο μυαλό μου.
Εκτός από κεραμική και αγγειοπλαστική ασχολείστε και με ζωγραφική….
Ναι, εγώ από ζωγραφική ξεκίνησα. Αγαπώ τη ζωγραφική. Κάνω και κατασκευές, κάνω και γυαλί και άλλα είδη τέχνης, αλλά μπορώ να πω ότι στην ζωγραφική έχω μια αδυναμία.
Είστε ανήσυχο πνεύμα…
Ου! (Γέλια). Μπορεί να κάθομαι στην τηλεόραση και να σηκωθώ δέκα φορές γιατί μου ήρθε κάτι στο μυαλό μου. Δημιουργώ με βάση το όραμα μου και όχι με βάση του τι μπορεί να πουληθεί. Δεν δημιουργώ αυτό που αρέσει στο κόσμο, δημιουργώ με βάση αυτό που είμαι εγώ, αυτό που εγώ θέλω και νιώθω.
Δεν εμπεριέχει ρίσκο αυτό;
Μπορεί, ίσως, Αλλά αυτό είναι ο καλλιτέχνης, ο δημιουργός αν θες. Αλλιώς, θα είσαι ένα εργοστάσιο.
Είναι δύσκολο για ένα καλλιτέχνη να ζει από την τέχνη του;
Πάντα έτσι ήταν. Και ιστορικά να το πιάσεις, πάντα έτσι ήταν για ένα καλλιτέχνη. Επίσης πρέπει να σου πω ότι δεν σημαίνει πάντα ότι ο καλός καλλιτέχνης επιβιώνει οικονομικά και ο μη καλός δεν επιβιώνει.
Δηλαδή;
Δηλαδή μπορεί ένας που δεν είναι καλός αλλά ακολουθεί το ρεύμα, τη μόδα, ή τις οδηγίες «πελατών» και έτσι να καταφέρει να πετύχει οικονομικά και ένας πολύ καλός να μην τα καταφέρει για μια σειρά από λόγους ή να αναγνωριστεί το έργο του μετά το θάνατο του.
Το αν είσαι καλός καλλιτέχνης είναι μια μεγάλη ιστορία….
Για εσάς τι σημαίνει καλλιτέχνης;
Αυτή είναι μια πολύ δύσκολη ερώτηση….Τέχνη για μένα σημαίνει το να μπορεί κάποιος να βρίσκει μέσα σε αυτό τον ανούσιο κόσμο τα πιο όμορφα στοιχεία και να τα παρουσιάζει, μέσα από το έργο του. Είναι πολύ δύσκολο να καθορίσεις τι είναι τέχνη και τι είναι καλλιτέχνης. Διαφορετική ήταν η τέχνη στον Μεσαίωνα, διαφορετική στο ρομαντισμό κοκ. Το ίδιο ισχύει και για το τι έτσι καλλιτέχνης…Αλλά, κατά τη δική μου άποψη δεν μπορεί ένας καλλιτέχνης να είναι βάρβαρος. Χρειάζεται ειρήνη για να μπορείς να δημιουργήσεις και να στείλεις μηνύματα.
Αν ο κόσμος χωρίζεται σε στρατόπεδα, τα στρατόπεδο του πολιτισμού πρέπει να είναι πάντα κατά του πολέμου.
Αλλά, για το τι έστι τέχνη μπορούν να δοθούν πολλές ερμηνείες.
Μπορεί η τέχνη να διαμορφώσει κοινωνίες;
Η τέχνη μπορεί να θεωρηθεί η αιχμή του δόρατος και μετά ακολουθούν όλα τα άλλα.
Τι σημαίνει πολισμός κατά την άποψη σας;
Σημαίνει παιδεία. Η παιδεία είναι ένα σύνολο από ανθρώπινες συμπεριφορές που όταν τις τηρείς διευκολύνεις και τη ζωή των υπόλοιπων.
Αν εγώ είμαι επιθετικός στο οδήγημα μου, παύω να έχω παιδεία. Ακούω συχνά να λένε για «οδική συνείδηση», μα για να έχεις οδική συνείδηση πρέπει να έχεις και «κανονική συνείδηση». Αυτό που θέλω να πω είναι πως ο πολιτισμός είναι παιδεία και παιδεία είναι ένα σύνολο πραγμάτων και συμπεριφορών.
Υπάρχουν πισογυρίσματα στην παιδεία και πολιτισμό μίας χώρας;
Φυσικά! Αν δούμε για παράδειγμα τη Περσία, τώρα πάει πίσω. Ακόμα και η Κύπρος…Θα σου πω ένα παράδειγμα, αν δούμε τη δεκαετία του ’80 έχτιζαν εκκλησίες με μια άλλη προοπτική αρχιτεκτονικής, μετά στραφήκαμε σε ένα κλισέ χτίσιμο. Επίσης ο κόσμος ακολουθούσε τις οδηγίες των αρχιτεκτόνων και υπήρχε μια ομοιομορφία και μια λογική στην αρχιτεκτονική. Μετά ο κόσμος έβλεπε «Τόλμη και Γοητεία» και άλλες αμερικανικές σειρές στην τηλεόραση, απέκτησε άποψη και ξαφνικά είδαμε να χτίζονται ό,τι να ναι, οπουδήποτε. Αυτό δεν είναι πισογύρισμα; Είναι, έστω κι αν κάποιοι νομίζουν πως είναι «εξέλιξη». Τα παραδείγματα είναι πολλά και θα χρειαστούμε ώρες να τα αναφέρουμε…Θα σου πω ακόμη ένα παράδειγμα, η προηγούμενη γενιά διάβαζε περισσότερα βιβλία, σήμερα δεν διαβάζουν. Ακόμη ένα πισογύρισμα. Η αύξηση εγκλημάτων είναι επίσης ένα πισογύρισμα πολιτισμού…
Η τέχνη επηρεάζεται από τα πισογυρίσματα;
Η τέχνη χρειάζεται ερεθίσματα για να ανθίσει. Υπήρχαν χώρες που βίωναν πόλεμο αλλά η τέχνη ανθούσε και πήγαινε μπροστά. Η εποχή του Γκόγια ήταν μέσα στο πόλεμο, αν δούμε την Ελλάδα ανθήσαν οι τέχνες μέσα σε πολύ δύσκολες εποχές, είχαμε το νέο κύμα, είχαμε συγγραφείς με Νόμπελ, κτλ.
Η τέχνη της κεραμικής πότε ξεκίνησε;
Η κεραμική είναι ίσως η πιο παλιά μορφή τέχνης. Και αν το δούμε ιστορικά, ήταν επανάσταση. Μιλάμε για μεγάλη επανάσταση, όπως ήταν ο τροχός….
Αλήθεια; Πρώτη φορά το ακούω…Γιατί;
Διότι διευκόλυνε τους αρχαίους. Ένας αρχαίος για να κάνει μια κούπα να πιεί νερό μπορεί να παιδευόταν για μέρες ή βδομάδες να φτιάξει μια κούπα από πέτρα, να την σκαλίσει κτλ. Κάποια στιγμή οι άνθρωποι (οι Ιθαγενείς στην Αμερική, οι Κινέζοι στην Ασία, κοκ) ανακάλυψαν τον πηλό και τότε διευκολύνθηκε η ζωή τους, άλλαξε. Έτσι κατάφεραν να παράξουν διάφορα αντικείμενα για την καθημερινότητα τους, αλλά συνάμα θέλησαν να ομορφύνουν τη ζωή τους μέσω αυτής της ανακάλυψης. Νομίζω το πιο κραυγαλέο παράδειγμα είναι οι Αρχαίοι Έλληνες που ακόμη και στις σωλήνες της αποχέτευσης είχαν μια εικαστική παρέμβαση! Παρόλο που θα σκεπαζόταν με χώμα υπήρχε η ανάγκη του ωραίου! Υπήρχε η εικαστική παρέμβαση και η ανάγκη να είναι αισθητικά ωραίο το αντικείμενο.
