O ρόλος του Λογοθεραπευτή στα παιδιά/άτομα με Σύνδρομο Down

Γράφει ο Λογοθεραπευτής Χρίστος Πηλακούτας

Το σύνδρομο Down είναι η πιο συχνή χρωμοσωμική ανωμαλία και παρουσιάζεται με συχνότητα, περίπου, 1:800 γεννήσεις παγκοσμίως. Σήμερα, μπορούμε με σαφήνεια να αναφέρουμε πως το σύνδρομο Down δεν κάνει διακρίσεις ανάμεσα στην εθνικότητα, το φύλο, κοινωνική και οικονομική στρωμάτωση. Είναι μια γενετική διαταραχή η οποία χαρακτηρίζεται από μια ποικιλία σωματικών και νοητικών προβλημάτων. Δεν μπορούμε όμως  πάντα με ασφάλεια να προβλέψουμε το βαθμό εξέλιξης της νοητικής και συμπεριφοριστικής ανάπτυξης του παιδιού με σύνδρομο Down, αφού αυτός εξαρτάται τόσο από την σωστή εκπαίδευση, όσο και από το οικογενειακό περιβάλλον, τα σύνοδα προβλήματα αλλά και τη στάση της κοινωνίας μέσα στην οποία ζει το παιδί (Kliengman, Behrman, 1996 & Αλαχιώτης, 2005). Ορισμένα παιδιά παρουσιάζουν βαριά νοητική υστέρηση, ωστόσο το μεγαλύτερο ποσοστό κυμαίνεται από μέτρια ως σοβαρή καθυστέρηση, και ένα μικρό ποσοστό διαθέτει οριακή νοημοσύνη. Η άποψη ότι η γνωστική ανάπτυξη στα παιδιά με σύνδρομο Down είναι μια εκδοχή της φυσιολογικής ανάπτυξης, με την ίδια οργάνωση και δομή, με μόνη διαφορά τον πιο αργό ρυθμό και το χαμηλότερο όριο ανάπτυξης, διαψεύδεται από ολοένα και περισσότερες μελέτες που καταδεικνύουν ότι η διαδικασία μάθησης στα παιδιά με σύνδρομο Down μπορεί να διαφέρει θεμελιακά από αυτή που παρατηρείται στα παιδιά με φυσιολογική ανάπτυξη. (Λιακού, 2005).

Τα παιδιά με σύνδρομο Down εκτός από τα γνωστικά προβλήματα που μπορεί να παρουσιάσουν (π.χ. μνήμη, προσοχή, συγκέντρωση κ.α.), εμφανίζουν και καθυστερημένη γλωσσική ανάπτυξη. Κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής τα παιδιά με «φυσιολογική» ανάπτυξη δεν χρησιμοποιούν την ομιλία ως μέσο επικοινωνίας, αλλά την «μωρολογία» (babbling). Χρησιμοποιούν δηλαδή ήχους που δεν συνιστούν καμία γνωστή λέξη της ομιλούμενης γλώσσας με συγκεκριμένο όμως επικοινωνιακό σκοπό. Τα παιδιά με σύνδρομο Down εμφανίζουν «μωρολογία» με χρονική καθυστέρηση σε σχέση με τα παιδιά που δεν πάσχουν από σύνδρομο Down, όπως επίσης με χρονική καθυστέρηση εμφανίζουν την ικανότητα να μιμούνται πράξεις και να χρησιμοποιούν χειρονομίες. Αυτές οι δεξιότητες ωστόσο, όταν εμφανιστούν, ακολουθούν τον φυσιολογικό ρυθμό ανάπτυξης και τελικά στο στάδιο αυτό το επικοινωνιακό σύστημα των παιδιών με σύνδρομο Down αποτελείται από περισσότερες «χειρονομίες» και λιγότερη παραγωγή ήχων σε σχέση με τα παιδιά που δεν πάσχουν από σύνδρομο Down τα οποία βρίσκονται στο ίδιο στάδιο γνωστικής ανάπτυξης. (Buckley et al., 1986).

Οι τομείς του λόγου που εμφανίζουν ιδιαίτερα προβλήματα αφορούν την καταληπτότητα του λόγου, την χρήση σύνθετων συντακτικών δομών, την χρήση γραμματικών – μορφολογικών κανόνων, που συνήθως συνοδεύονται με προβλήματα στην φωνολογική εργαζόμενη μνήμη (phonological working memory) (Chapman, 2006). Γενικά στα παιδιά – άτομα με σύνδρομο Down τα προβλήματα στην έκφραση είναι πιο έντονα από ότι τα προβλήματα σε δεξιότητες κατανόησης, δεξιότητες επίλυσης οπτικών προβλημάτων ( μη-λεκτικών), δεξιότητες διαβίωσης ή κοινωνικές δεξιότητες (Dykens, Hoddap, Evans, 1994).

Είναι απαραίτητο τα παιδιά να λαμβάνουν έγκαιρη παρέμβαση, η οποία θα συνεχίζεται καθόλη τη διάρκεια της εκπαίδευσης τους. Έρευνες έχουν δείξει ότι, όσο περισσότερη εκπαίδευση παρέχεται στο άτομο τόσο πιο πολύ δίνεται η ευκαιρία να αναπτυχθούν οι ικανότητες του ατόμου στον ανώτερο δυνατό βαθμό.

Ο ρόλος του Λογοθεραπευτή είναι πολύ σημαντικός από τα πρώτα κιόλας στάδια ανάπτυξης της γλωσσικής ικανότητας του παιδιού. Ο ειδικός, σε συνεργασία με το στενό περιβάλλον του παιδιού έχει ως στόχο την ανάπτυξη της κατανόησης, της έκφρασης και της ομιλίας. Ο λογοθεραπευτής για να μπορέσει να προσφέρει όμως στο παιδί μια θεραπεία η οποία δεν θα υστερεί σε κανένα σημείο και θα είναι ιδανική για το κάθε παιδί ξεχωριστά, θα πρέπει να έρθει σε επαφή με διάφορους άλλους ειδικούς. Στις πιο πολλές περιπτώσεις τα παιδιά με σύνδρομο Down, δεν παρακολουθούνται μόνο από λογοθεραπευτή αλλά και από άλλους ειδικούς όπως είναι : ο δάσκαλος, ο εργοθεραπευτής, ο φυσιοθεραπευτής, ο ειδικός παιδαγωγός κλπ. Η άμεση συνεργασία με όλους τους ειδικούς που παρακολουθούν το παιδί είναι απαραίτητη. Σε κάποιες περιπτώσεις μάλιστα ίσως χρειαστεί να μεταβεί ο λογοθεραπευτής στο χώρο εργασίας των υπόλοιπων ειδικών και να παρακολουθήσει από κοντά πως δουλεύουν με το παιδί. Πολλές φορές μπορεί να χρειαστεί κάποιες εισηγήσεις από κάποιον ειδικό όπως για παράδειγμα να ζητήσει από τον φυσιοθεραπευτή να του υποδείξει μία καλή θέση πού θα έχει το παιδί κατά τη θεραπεία (Λιακού, 2005 & Chapman, 2006).