ΔΕΠΥ κατά την προσχολική ηλικία

Γράφει ο Χρίστος Πηλακούτας
Λογοθεραπευτής

Η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής – Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) είναι από τις συχνότερες νευροαναπτυξιακές διαταραχές της παιδικής και εφηβικής ηλικίας. Εκδηλώνεται σαν δυσκολία στη συγκέντρωση της προσοχής, με (ή συχνά χωρίς) υπερδραστήρια και παρορμητική συμπεριφορά, παρουσιάζεται στο 5-7% των παιδιών και στις περισσότερες περιπτώσεις παραμένει στην εφηβεία και στην ενήλικη ζωή. Τα συμπτώματα της ΔΕΠΥ, αν και ενοχλητικά, συχνά υποτιμώνται καθώς μοιάζουν συνηθισμένα για παιδιά σχολικής ηλικίας ή άλλοτε αποδίδονται σε οικογενειακές και άλλες περιβαλλοντικές αιτίες (Κάκουρος & Μανιαδάκη, 2000).

Πολλά παιδιά προσχολικής ηλικίας παρουσιάζουν συμπεριφορές, οι οποίες είναι χαρακτηριστικές της διαταραχής αυτής (π.χ. ενεργητικά, απόσπαση προσοχής κ.α). Αυτά τα παιδιά είναι συνήθως σε διαρκή κίνηση και μπορεί να μην εξασκούνται σε ικανοποιητικό βαθμό πάνω σε βασικές δεξιότητες. Το 30-40% έχουν αργή εξέλιξη της ομιλίας και όταν μιλούν, έχουν την συνήθεια να μιλούν πάρα πολύ, αλλά, όπως αναφέρεται, κάνουν πολλά προφορικά λάθη. Έχουν την τάση να ξεχνούν όλο και πιο πολύ τα ονόματα των συμμαθητών τους ήδη από την προσχολική ηλικία. Αργότερα, στο δημοτικό, είναι σε θέση να περιγράψουν όσα τους συνέβησαν αλλά με επίπονη προσπάθεια και με ασυνάρτητο τρόπο.

Με μεγάλη συχνότητα παρουσιάζονται και οι διαταραχές ακουστικής αντίληψης. Το παιδί δυσκολεύεται να αντιληφθεί πλήρως και σωστά αυτά που του λένε. Για παράδειγμα, δεν ακούει τις εκτάσεις τω φωνήεντων, δεν μπορεί να διακρίνει το «ι» από το «ε». Το κατάλληλο εκπαιδευτικό πρόγραμμα με τις ειδικές ασκήσεις, οι οποίες πρέπει να εφαρμόζονται όσο το δυνατόν πιο νωρίς, μπορεί να αναστείλει τη συνεχή επιβάρυνση της «ακουστικής οδού» του παιδιού με ΔΕΠ-Υ και να το βοηθήσει τελικά «να ακούει σωστά» και να καταβάλλει τις ανάλογες προσπάθειες.

Χωρίς την ενδεδειγμένη θεραπευτική αγωγή μένουν εκατομμύρια παιδιά παρανοημένα, και αναίτια μπερδεμένα, να παραπαίουν και να αποκτούν δευτερογενώς ψυχοσυναισθηματικά προβλήματα. (Hallowell & Ratey, 2003). «Δαιμονισμένα», «κακά» παιδιά, με «κακές συμπεριφορές», «κουτά», «ξεροκέφαλα», «τεμπέλικα». Τα παιδιά με ΔΕΠΥ αναπτύσσουν προβλήματα συνήθως με την αυτό-εικόνα τους και τον αυτοσεβασμό τους.

Η διάγνωση στα πολύ μικρά παιδιά μπορεί να είναι δύσκολη διότι συμπεριφορές φυσιολογικές για την ηλικία αυτή μπορεί να μοιάζουν με την ΔΕΠΥ (π.χ., νευρικότητα, υπερβολικό τρέξιμο ή σκαρφάλωμα, δυσκολία να περιμένει στη σειρά). Τα συμπτώματα απροσεξίας μπορεί να περάσουν απαρατήρητα διότι από τα μικρά παιδιά συνήθως δεν απαιτείται να διατηρούν την προσοχή τους για μεγάλο χρονικό διάστημα (Κάκουρος & Μανιαδάκη, 2012). Η αξιολόγηση απαιτεί πολλαπλά βήματα και αφορά τη συλλογή πολλών πληροφοριών από διάφορες πηγές. Στην αξιολόγηση λαμβάνουν μέρος οι γονείς, το παιδί, το σχολείο του παιδιού και άλλα σημαντικά για το παιδί άτομα.

Η Λογοθεραπευτική παρέμβαση προϋποθέτει τον καθορισμό των συμπεριφορών. Αποσκοπεί στην κοινωνική αλληλεπίδραση, στη βλεμματική επαφή, στη συγκέντρωση της προσοχής, στις εκφράσεις του προσώπου, τις χειρονομίες, και άλλες μορφές κυρίως μη λεκτικής επικοινωνίας. Στην έλλειψη των κατάλληλων σχέσεων με συνομηλίκους, στην άκαμπτη προσκόλληση σε αντικείμενα και ενδιαφέροντα, στην προσήλωση σε συνήθειες ή ενδιαφέροντα που έχουν να κάνουν με επικοινωνιακές δραστηριότητες, αλλά και στη δυσκολία κατανόησης ή χρήσης των μεταφορικών εννοιών (Καμπανάρου, 2007).