O γνωστός εκπαιδευτικός ψυχολόγος της πόλης μας, Ανδρέας Δημητρίου, μιλά στο SkalaTimes για τις «μέρες του κορωνοϊου» που διανύουμε και για τον τρόπο που πρέπει να το χειριστούμε όσον αφορά τα παιδιά.
Μια πολύ ενδιαφέρουσα συνέντευξη που αφορά όλους όσους βρίσκονται γύρω από παιδιά.
Της Γιώτας Δημητρίου
Aνδρέα, εσύ ως εκπαιδευτικός ψυχολόγος πιστεύεις πως μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τα παιδιά η παραμονή στο σπίτι και το γεγονός ότι όλοι μας ως κοινωνία δεν ζούμε πλέον σε κανονικούς ρυθμούς;
Γιώτα μου καταρχάς να σε ευχαριστήσω ακόμη μια φορά που μου δίνεις το βήμα να μιλήσω στους γονείς για την νέα πραγματικότητα του κορωνοϊού που όλοι ζούμε τις τελευταίες μέρες. Είναι μια δύσκολη πραγματικότητα που προκαλεί σε όλους μας άγχος, ανασφάλεια και αβεβαιότητα για το παρόν και για το μέλλον του εαυτού μας, των παιδιών μας, των αγαπημένων μας προσώπων, αλλά και των ευάλωτων ομάδων του πληθυσμού. Τα συναισθήματα αυτά που βιώνουμε είναι απολύτως φυσιολογικά. Οι συνθήκες που διανύουμε σήμερα είναι διαφορετικές από αυτές που είχαμε καθημερινά και ο οργανισμός μας προσπαθεί να βρεί τρόπους να ισορροπήσει. Πολλοί από εμάς κάνουμε χρήση γνώριμων τρόπων αντιμετώπισης σε καταστάσεις κρίσης που είχαμε παλαιότερα ή/και προσπαθούμε να δοκιμάσουμε νέους τρόπους αντιμετώπισης οι οποίοι μπορεί να μας ωφελέσουν. Πάμε λοιπόν πίσω στα παιδιά μας και στις οικογένειες μας και να δούμε μαζί πως επηρεάζει την οικογενειακή λειτουργία η πανδημία του κορωνοϊού.
Όλα τα συστήματα της κοινωνίας όπως και αυτό της οικογένειας περνάνε κρίση, τρικυμία όπως την λέω εγώ, και απαιτεί από όλους μας που μετέχουμε στο κάθε σύστημα καλή και ασφαλή πλόηγηση. Η οικογένεια την παρούσα χρονική στιγμή επηρεάζεται, δοκιμάζεται γιατί πολλές καθημερινές ρουτίνες δεν μπορούν να πραγματοποιηθούν από το κάθε μέλος της οικογένειας. Άλλαξε η ρουτίνα όλων των μελών, μια ρουτίνα που έκανε το κάθε μέλος της οικογένειας να αισθάνεται ασφάλεια. Έτσι, οι γονείς ως καλοί καπετάνιοι του πληρώματος της οικογένειας τους πρέπει με ψυχραιμία να εντοπίσουν μαζί με το πλήρωμα (βλέπε παιδιά) νέες ρουτίνες για καθημερινή επιβίωση. Οι πρώτες μέρες είναι και θα είναι δύσκολες για όλους μας λόγω του ότι θα πενθήσουμε μια γνώριμη και ασφαλής κατάσταση. Έτσι και τα παιδιά μας ίσως να θέλουν το χρόνο τους για να μπουν στους νέους ρυθμούς της καθημερινότητας τους. Απαιτείται εκ μέρους των γονέων υπομονή και επιμονή για εξήγηση της νέας κατάστασης και να τοποθετήσουν τα παιδιά τους σε μια άλλη ρουτίνα η οποία σιγά-σιγά θα συνηθιστεί.
Θεωρώ ως εκπαιδευτικός ψυχολόγος ότι μπορεί τα παιδιά μας να επηρεαστούν σε μαθησιακό, συναισθηματικό και κοινωνικό επίπεδο. Μαθησιακά γιατί δεν θα μπορούν να λάβουν τις γνώσεις με το γνώριμο τρόπο που λάμβαναν στην τάξη τους από τους εκπαιδευτικούς τους, συναισθηματικά γιατί αρκετές ασχολίες και ενδιαφέροντα τους σε πρωινό και απογευματινό χρόνο έχουν διακοπεί και κοινωνικά γιατί βιώνουν την κοινωνική απομάκρυνση από τους φίλους τους. Ωστόσο, Γιώτα μου προσέχω αυτές τις μέρες από την καθημερινή τρίβη μου με γονείς και παιδιά πως τα παιδιά μας επιβιώνουν. Είναι ανθεκτικά τα περισσότερα παιδιά γιατί αρκετοί από εμάς τους ενήλικες είμαστε αισιόδοξοι και ανθεκτικοί. Δηλαδή, τι έχω προσέξει. Οι γονείς οι οποίοι κατανόησαν με ψυχραιμία τα νέα κοινωνικά δεδομένα, συζήτησαν χωρίς υπερβολές, ήρεμα, απλά και κατανοητά με τα παιδιά τους για τον κορωνοϊό, αυτά τα παιδιά φαίνεται να είναι ήρεμα και να ανταποκρίνονται χωρίς προβλήματα στην νέα κατάσταση. Με άλλα λόγια αυτό που θέλω να αναφέρω είναι πως η συμπεριφορά των παιδιών μας εξαρτάται από τις δικές μας στάσεις και αντιδράσεις. Οι γονείς οι οποίοι αντιδρούν ήρεμα στις επιπτώσεις του κορονοϊού έχουν και παιδιά στο σπίτι τα οποία είναι και αυτά ήρεμα, χωρίς άγχος και πανικό. Δηλαδή, χωρίς κλινική συμπτωματολογία άγχους και πανικού. Επιπλέον παρατήρησα σύσφιξη των οικογενειακών σχέσεων μέσα από αυτή την κρίση. Πολλοί γονείς μου ανάφεραν στο τηλέφωνο και στο γραφείο πως ήρθαν πιο κοντά με τα παιδιά τους και πως οι δραστηριότητες που κάνουν αυτές τις μέρες μαζί τους τους βοήθησαν να μάθουν αρκετά για τα παιδιά τους και να μειώσουν κατ΄ επέκταση τα προβλήματα συμπεριφοράς που είχαν στο σπίτι. Είναι αυτό που λέμε Γιώτα μου σε κάθε συνέντευξη που έχουμε μαζί. Τα περισσότερα παιδιά δεν κουβαλούν προβλήματα από τη γέννηση τους, αλλά αυτά δημιουργούνται από τη σχέση που σχηματίζουμε μαζί τους. Τα παιδιά θέλουν την προσοχή μας, τη σημασία μας, το ενδιαφέρον μας, το χρόνο μας, το παιχνίδι μας και αν δεν το έχουν τότε μας φωνάζουν με αντιδραστικό τρόπο. Η κρίση λοιπόν του κορωνοϊού έφερε κάτι καλό. Τις οικογένειες μαζί και ενωμένες. Η ανάγκη για επιβίωση Γιώτα μου μας φέρνει πιο κοντά. Ας κρατήσουμε λοιπόν όλα αυτά τα συναισθήματα και μετά την κρίση. Αυτό είναι το στοίχημα των γονέων!
Τι
μπορεί να βοηθήσει έτσι ώστε τα παιδιά να μην το βιώσουν όλο αυτό ως κάτι
τρομακτικό;
Πολλά πράγματα
μπορούν να βοηθήσουν. Πρωτίστως, η δική μας στάση, των ενηλίκων. Ναι, να
προσέχουμε, να τηρούμε τις οδηγίες των αρμόδιων αρχών αλλά όχι να είμαστε
αγχωμένοι όλη την μέρα και να μοιρολογούμε μπροστά στα παιδιά μας. Δεν πρέπει
να συζητούμε μαζί με άλλους ενήλικες για θάνατους, για κρούσματα και να
ανησυχούμε για τη ζωή μας και το μέλλον μας. Αρκετά παιδιά αγχώνονται και παρανοούν
αυτά που εμείς λέμε. Δεύτερον, θα πρέπει να μιλήσουμε με τα παιδιά μας για την
νέα κατάσταση και να ακούσουμε όλές τις σκέψεις και τα συναισθήματα τους. Έχω
αναρτήσει στην επαγγελματική μου σελίδα στο Facebook «Ανδρέας Δημητρίου Εκπαιδευτικός/Σχολικός Ψυχολόγος» αρκετά παραμύθια και
κοινωνικές ιστορίες για τον κορωνοϊό και πως εισαγάγουμε τα παιδιά μας στην νέα
κατάσταση. Τρίτον, θα πρέπει να έχουμε μια ρουτίνα από το πρωί μέχρι και το
βράδυ ευχάριστη και διασκεδαστική με τα παιδιά μας. Να τη σχεδιάσουμε μαζί με
τα παιδιά μας, να την οπτικοποιήσουμε και να τη τηρούμε με ευλάβεια. Θα πρέπει
να εντάξουμε στη ζωή τους δραστηριότητες δημιουργίας, καλλιτεχνίας,
χειροτεχνίας αθλητισμού, μαγειρικής, και μάθησης για να μην είναι βαρετή η ζωή
μέσα στο σπίτι.
Τα παιδιά του δημοτικού είναι σωστό να παρακολουθούν ειδήσεις και να ακούνε τους ενήλικες να μιλάνε για τον κορωνοίο και πιθανούς θανάτους κτλ;
Παν μέτρον άριστον λέω πάντα Γιώτα μου. Τα μεγαλύτερα παιδιά μπορούν εάν επιθυμούν να παρακολουθούν τις καθημερινές ειδήσεις και να συζητούμε μαζί τους τις σκέψεις και τις ανησυχίες τους. Τα μικρότερα παιδιά πιστεύω πως δεν χρειάζεται να τα υποβάλουμαι στην έκθεση αυτών των αρνητικών ειδήσεων μιας και δεν μπορούν να αφομοιώσουν τις εικόνες και το περιεχόμενο τους. Το ζήτημα του κορωνοϊού δεν πρέπει να έχει πρωταρχική θέση στη ζωή της οικογένειας. Δεν πρέπει ο κορωνοϊός να αντικαταστήσει την λειτουργία στο σπίτι. Πρέπει να το συζητήσουμε όπως αναφέραμε αλλά όχι με υπερβολές. Το ίδιο και με τις ειδήσεις. Από εμάς τους ενήλικες πάλι εξαρτάται. Έχει τόσα πολλά πράγματα που μπορούμε να κάνουμε με τα παιδιά μας καθημερινά. Ας αφήσουμε τις ειδήσεις στην ώρα τους και ας μην κάνουμε τον κορωνοϊό τη μεγαλύτερη είδηση στη ζωή μας. Αν κυριαρχήσει τις σκέψεις μας τότε θα έχουμε αρκετά προβλήματα και δυσκολίες τις οποίες και το παιδί θα έχει.
Τα
περισσότερα παιδιά είναι πάνω από ένα ipad
ή κινητό. Η επαφή με τη φύση (μια βόλτα στη θάλασσα, σε ένα πάρκο κτλ) αυτές
τις μέρες μπορεί να βοηθήσει;
Μεγάλο ζήτημα
ανοίγεις Γιώτα μου. Η τεχνολογία είναι μέρος της ζωής μας, μικρών και μεγάλων.
Και εδώ χρειάζεται μέτρο και όριο. Μπορεί τώρα το παιδί να είναι πολλές ώρες
στο σπίτι όπως και εμείς αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε το όριο στην έκθεση σε όλες
τις οθόνες. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας και η Αμερικάνικη Παιδιατρική
Εταιρεία τονίζει πως όλο το 24ωρο ένα παιδί μπορεί να εκτίθεται 2 ώρες σε όλες
τις οθόνες. Όχι σε μια οθόνη αλλά σε όλες τις οθόνες επαναλαμβάνω. Άρα τις
υπόλοιπες ώρες θα πρέπει να διερεύνησουν οι γονείς μαζί με τα παιδιά τους
εναλλακτικές επιλογές διασκέδασης και ψυχαγωγίας. Μέσα στις επιλογές μπορεί να
είναι και η βόλτα στη θάλασσα και στη φύση χωρίς να είμαστε κοντά σε άλλους
ανθρώπους. Η φύση και η θάλασσα μπορεί να μας προσφέρει αρκετά. Ηρεμία, κίνηση,
εξερεύνηση και μάθηση. Ωστόσο, σύμφωνα με τις οδηγίες των αρμοδίων αρχών θα
πρέπει να είμαστε προσεκτικοί για αυτές τις βόλτες. Αν το αρμόδιο Υπουργείο
Υγείας τονίσει πως θα πρέπει να περιορίσουμε εντελώς τις κινήσεις στη θάλασσα
και στη φύση τότε θα πρέπει να συμμορφωθούμε σε αυτές τις οδηγίες για μη
εξάπλωση του ιου.
Ποια συμβουλή δίνεις στους γονείς γι αυτές τις μέρες;
Οι γονείς αυτές τις μέρες να είναι ήρεμοι, προσεχτικοί με τους κανόνες υγιεινής, χωρίς πανικό και βέβαια να είναι σωστά μοντέλα συμπεριφοράς. Να μιλάνε με ψυχραιμία και χωρίς αγωνία στη λεκτική και μη λεκτική επικοινωνία με τα παιδιά τους. Να είναι κοντά, διαθέσιμοι για συνομιλία, να ασκούν ενεργητική ακρόαση και να κάνουν ανοιχτές ερωτήσεις στα παιδιά τους για να εντοπίζουν τις κρυμμένες σκέψεις και συναισθήματα τους. Η ζωγραφική αυτές τις μέρες μπορεί να βοηθήσει τους γονείς να αντιληφθούν τι νιώθει το παιδί τους. Επίσης, οι γονείς να μην είναι χαλαροί αυτές τις μέρες. Να συνεχίζουν να τοποθετούν όρια με επιβραβεύσεις και λογικές συνέπειες αν χρειάζονται.
Μπορείς
να μας πεις ενδεικτικά μερικές ασχολίες που ενδέχεται να βοηθήσουν στην
ψυχολογία των παιδιών αυτές τις μέρες που δεν πάνε στο σχολείο;
Το καθημερινό
πρόγραμμα των παιδιών Γιώτα μου μπορεί και θα πρέπει να είναι πλούσιο. Μπορεί
να περιλαμβάνει κατασκευές, χειροτεχνίες, ρομποτική, αθλητικές δραστηριότητες,
μαγειρική, επιτραπέζια παιχνίδια, ταινίες με εκπαιδευτικό περιεχόμενο,
εκπαιδευτικά παιχνίδια σε υπολογιστή, μάθηση μέσω υπολογιστή, μάθηση σε βιβλίο
και τετράδιο, διάβασμα βιβλίων, βόλτα στη θάλασσα και στη φύση, περίπατο με
ποδήλατο, οικογενειακά γεύματα, συζήτηση με οικογένεια, παιχνίδι στην αυλή,
δουλειές στο σπίτι, lego, μουσική, τραγούδι,
χορό, παιχνίδι με κατοικίδιο ζώο, lego, γυμναστική κτλ.
Σημαντικό είναι οι γονείς να ακούσουν και τις επιλογές του παιδιού τους.
Τέλος, αν κάποιος γονιός θέλει να σε επισκεφτεί αυτές τις μέρες αλλά δεν θέλει να βγει από το σπίτι του, μπορείτε να κάνετε συνεδρία μέσω Skype;
Σύμφωνα με τις συστάσεις των ευρωπαικών και κρατικών φορέων ψυχολογίας τα γραφεία των ψυχολόγων μπορεί να είναι ακόμη ανοιχτά μέχρι νεοτέρας ειδοποιήσεως. Έτσι και το δικό μου γραφείο παραμένει ανοιχτό τήρωντας όλους τους κανόνες υγιεινής και τους κανόνες ασφάλειας. Ο χώρος μου φιλοξενεί την παρούσα στιγμή 1 άτομο ανά 8 τετραγωνικά μέτρα. Για τους μικρούς μου φίλους και φίλες κάτω των 12 χρόνων αν υπάρχει αναγκαιότητα και κρισιμότητα τότε μπορεί να έρθουν και να έχουν θεραπευτική παρέμβαση με τήρηση των κανόνων ασφάλειας και υγιεινής. Στις περιπτώσεις των παιδιών της συγκεκριμένης ηλικιακής ομάδας που δεν υπάρχει αναγκαιότητα και κρισιμότητα έρχομαστε σε συννενόηση με τους γονείς για αναβολή των θεραπευτικών συναντήσεων. Επίσης, για το υφιστάσμενο εξυπηρετούμενο κοινό μου που έχει ανάγκη ψυχολογικές υπηρεσίες από μένα και δεν επιθυμεί την μετάβαση του στο γραφείο μου για λόγους προστασίας μπορεί να αιτηθεί για διαδικτυακή συμβουλευτική φτάνει να υπάρχει συννενόηση μαζί μου στο τηλέφωνο επικοινωνίας 99-299300. Επίσης, για έκτακτα περιστατικά μπορώ να έχω και τηλεφωνική συζήτηση με τους γονείς.
