Γράφει η Γιώτα Δημητρίου
Δημοσιογράφος
Εμψυχώτρια Δημιουργικής Γραφής
Ίδρυμα Πολιτιστικής Δημιουργίας Λάρνακας
Τηλέφωνο: 24001502
«Η ενθάρρυνση της δημιουργικότητας και η καλλιέργεια της φαντασίας είναι από τις πιο παραμελημένες πλευρές της ανατροφής των παιδιών μας. Τα παραγεμίζουμε σαν γαλοπούλες με γνώσεις και πληροφορίες, ενώ αφήνουμε τη φαντασία τους να λιμοκτονεί. Τα παιδιά εισέρχονται στο σχολείο προικισμένα με πλούσια φαντασία και αποφοιτούν με φαντασίες ατροφικές ή στραγγαλισμένες. Μαθαίνουν να υπηρετούν την πραγματικότητα, ενώ θα έπρεπε να μαθαίνουν να την ξεπερνάνε. Δεδομένου του κρίσιμου ρόλου της φαντασίας στη δημιουργικότητα και την καινοτομία, ο αρνητικός αντίκτυπος στην κοινωνία είναι τεράστιος» -Ευγένιος Τριβιζάς
Αυτές τις μέρες που τα παιδιά θα μένουν στο σπίτι οι γονείς καλούνται να ανακαλύψουν νέους ίσως τρόπους απασχόλησης και ψυχαγωγίας των παιδιών, όχι απλά «για να περάσει η ώρα», αλλά και για να ψυχαγωγηθούν και να κερδίσουν κάτι μέσα από την ενασχόληση που θα επιλέξουν.
Η δημιουργική γραφή δεν χρειάζεται «εξοπλισμό», ούτε ειδικό χώρο, θέλει μόνο χρόνο, φαντασία και έναν ενήλικα να καθοδηγήσει το παιδί ή τον έφηβο. Και ξαφνικά μέσα από αυτή την ενασχόληση το παιδί μπορεί να κάνει τα πιο μακρινά του ταξίδια σε ένα μικρό δωμάτιο, μπορεί να δει εικόνες και να βιώσει συναισθήματα μέσα από ένα κόσμο μυθοπλασίας.
Αυτό που λέω συχνά στα εργαστήρια δημιουργικής γραφής είναι πως συνήθως τα
παιδιά / έφηβοι που διαβάζουν βιβλία είναι πιο εύκολο να περπατήσουν το
μονοπάτι της δημιουργικής γραφής, χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει πως ένα παιδί
που δεν διαβάζει δεν μπορεί.
(Για τον σημαντικό ρόλο της λογοτεχνίας και των καλών βιβλίων στην ψυχολογία
και διαμόρφωση της προσωπικότητας των παιδιών/εφήβων θα γράψω σε άλλο άρθρο).
Πριν δώσουμε κάποια tips για δημιουργική γραφή, καλό είναι να δούμε τα οφέλη της δημιουργικής γραφής σε ένα παιδί ή έφηβο, σύμφωνα πάντα με τους ειδικούς:
1. Το βοηθάει να εκφράσει συναισθήματα, να ξεκαθαρίσει ιδέες και πεποιθήσεις ή πολλές φορές και να αποκτήσει γνώσεις για το θέμα/αντικείμενο για το οποίο θέλει να γράψει.
2. Ενισχύει την προσοχή, τη μνήμη και την κατανόηση.
3. Βοηθάει στην καλλιέργεια συναισθηματικής νοημοσύνης.
4. Βοηθάει στην καλλιέργεια της φαντασίας (θυμάστε τι έχει πει ο Ευγένιος Τριβιζάς για την φαντασία και την ευφυΐα).
5. Έχει ποικίλα ψυχολογικά οφέλη όπως άλλωστε και τα περισσότερα είδη τέχνης.
6. Αυξάνει την αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμηση του.
Είναι εν κατά κλείδι ένα πολύ ωφέλιμο χόμπυ.
Οδηγίες για την αρχή:
Δώστε στο παιδί σας τον απαραίτητο χρόνο για να συζητήσετε πριν του δώσετε ένα χαρτί και ένα μολύβι για να γράψει την ιστορία του.
Ρωτήστε το για τι πράγμα θα ήθελε να γράψει. (Μπορεί να βασιστεί σε αληθινά γεγονότα ή σε μυθοπλασία ή σε ένα συνδυασμό των δύο).
Ενημερώστε το πώς μπορεί να πάρει μια υπάρχουσα ιστορία/παραμύθι και να την αλλάξει, να την κάνει διαφορετική. (Να δώσει άλλο τέλος, να είναι διαφορετικοί ο χαρακτήρες των ηρώων, ή να γράψει δική του ιστορία με γνωστούς ήρωες πχ Σταχτοπούτα κοκ).
Αν στην ιστορία που θα γράψει θα αναφέρει ξένες χώρες ή ζώα, καλά κάνετε να ψάξετε μαζί του στο διαδίκτυο να βρείτε πληροφορίες για όσα επέλεξε να αναφέρει στην ιστορία του. Όσο κι αν είναι μυθοπλασία αυτά που θα γράψει, η αληθοφάνεια είναι απαραίτητο συστατικό μιας καλογραμμένης ιστορίας.
Μην αναφέρεστε στις ιστορίες δημιουργικής γραφής ως «έκθεση». Στην δημιουργική γραφή δεν γράφουμε εκθέσεις. Οι εκθέσεις είναι για το σχολείο και έχουν άλλους κανόνες. Στην δημιουργική γραφή πχ ΔΕΝ μας ενδιαφέρουν τα ορθογραφικά λάθη και καλά κάνετε να το ξεκαθαρίσετε στο παιδί από την αρχή, είναι απίστευτο πόσο μπορεί να αλλάξει το γράψιμο του προς το καλύτερο, αφού το απελευθερώνει. (Μη αγχώνεστε για την ορθογραφία, όταν γράψει την ιστορία θα του εξηγήσετε και την σωστή ορθογραφία των λέξεων, αλλά να θυμάστε πως δεν είναι αυτό το ζητούμενο στη δημιουργική γραφή).
Υπάρχουν πολλά «κλειδιά δημιουργικής γραφής» που κάνουν πιο νόστιμες τις ιστορίες μας.
Μερικά από αυτά τα οποία μπορείτε να δώσετε στο παιδί σας και να τα εξηγήσετε είναι:
1. Παρομοιώσεις – Μεταφορές
2. Εικόνες (πχ αντί να γράψει «κάθισε στην καρέκλα» γράφει «κάθισε στην καφέ δερμάτινη καρέκλα» και αμέσως δημιουργεί εικόνα στον αναγνώστη. Οι εικόνες δημιουργούνται με τις λεπτομέρειες).
3. Αληθοφάνεια. Ακόμη κι αν γράφουμε για δράκους, να γράφουμε έτσι ώστε όλα να μοιάζουν σαν να έχουν γίνει στην πραγματικότητα.
4. Δεν λέμε, αλλά δείχνουμε. Δεν λέμε «ήταν θυμωμένος» βάζουμε μια σκηνή που δείχνει ότι ήταν θυμωμένος. Έτσι γίνεται πιο ενδιαφέρον για τον αναγνώστη.
5. Ξυπνάμε αισθήσεις στον αναγνώστη όταν γράφουμε με λεπτομέρειες για αντικείμενα και πράγματα. Παραδείγματα: Aντί «κοίταξε ένα λουλούδι», «κοίταξε ένα κόκκινο τριαντάφυλλο που μοσχοβολούσε» (ο αναγνώστης βλέπει το κόκκινο τριαντάφυλλο και ενδεχομένως και να το μυρίσει νοερά). Αντί «η μητέρα του μαγείρευε ένα νόστιμο φαγητό», «η μητέρα του μαγείρευε μακαρόνια με κιμά και μια μυρωδάτη σάλτσα ντομάτας»). Σκοπός; Ο αναγνώστης να βλέπει εικόνες, να ξυπνούν οι αισθήσεις του (όρασης, όσφρησης, αφής κ.α) μέσα από τις λέξεις της ιστορίας μας.
Στα δικά μου εργαστήρια και μαθήματα δημιουργικής γραφής στο Ίδρυμα Πολιτιστικής Δημιουργίας Λάρνακας χρησιμοποιώ βιβλία Αμερικανών καθηγητών δημιουργικής γραφής, μια πολύ αγαπημένη μου που με έχει διδάξει πολλά ως προς τον τρόπο διδασκαλίας είναι η Natalie Goldberg (και η προσωπική μου βίβλος το βιβλίο της «Writing Down the Bones»).
Στην Ελλάδα, μια σπουδαία καθηγήτρια δημιουργικής γραφής και συγγραφέας η οποία έχει γράψει και βιβλία δημιουργικής γραφής, είναι η Σοφία Νικολαϊδου. (Aγαπημένο μου βιβλίο της το «Πώς έρχονται οι Λέξεις»).
Σε συνέντευξη που είχε δώσει όταν την ρώτησαν τι είναι η δημιουργική γραφή η κυρία Νικολαϊδου είχε πει το εξής:
«Θα χρησιμοποιήσω ένα παράδειγμα: όσο και να εξηγώ στους μαθητές μου τι είναι ο ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος με τομή στην όγδοη συλλαβή, το πιο πιθανό είναι να αντικρίζω βαριεστημένα βλέμματα. Από τη στιγμή που θα τους πω: παιδιά, ας φτιάξουμε τον δικό μας δεκαπεντασύλλαβο, να, σαν κι αυτούς που είδαμε στα δημοτικά τραγούδια που διαβάσαμε πριν από λίγο, η τάξη θα ζωντανέψει και οι μαθητές θα αντιληφθούν στην πράξη, δηλαδή γράφοντας, το συγκεκριμένο στοιχείο στιχουργικής. Στη δημιουργική γραφή λοιπόν η γραφή αντικρίζεται με τη δημιουργία, συνεπώς με την επινόηση. Και επινόηση, στην περίπτωσή μας, μπορεί να σημαίνει μυθοπλασία, μεταφορά, παραγωγή κειμένων πάνω στο ίχνος άλλων, παραδειγματικών λογοτεχνικών κειμένων».
Δώστε στα παιδιά σας κόλλες και μολύβια και αφήστε τα να καλλιεργήσουν την φαντασία τους, να εκφραστούν και να ταξιδέψουν αυτές τις μέρες που θα βρίσκονται στο σπίτι. Αδιαμφισβήτητα είναι μια ασχολία πολύ καλύτερη από τα Ipad και τα κινητά.
«Αν οι άνθρωποι άφηναν ελεύθερη τη φαντασία τους, θα είχαμε ένα κόσμο με λιγότερη συννεφιά και περισσότερα ουράνια τόξα, με περισσότερες κόκκινες κλωστές παραμυθιών και λιγότερες αλυσίδες, με λιγότερα συρματοπλέγματα και περισσότερα τετράφυλλα τριφύλλια, με λιγότερη άσφαλτο και περισσότερες μαργαρίτες που λένε πάντα σ’ αγαπώ».
-Ευγένιος Τριβιζάς.
