Γράφει ο δικηγόρος Ηλίας Χρίστου
Θέμιδος 8, γραφείο 301
6057 Λάρνακα
Τηλέφωνο 24 665 656
Σε ένα κόσμο ανισοτήτων όπου συνωστίζονται δισεκατομμύρια άνθρωποι με το βλέμμα σε ένα καλύτερο αύριο, η ύπαρξη περίπου 70 εκατομμύριων υπό μετακίνηση ανθρώπων δεν προκαλεί καμία έκπληξή. Συχνά οι όροι «πρόσφυγας» και «μετανάστης» χρησιμοποιούνται χωρίς καμία διαφοροποίηση στην δημόσια συζήτηση. Πάρα ταύτα υπάρχει ουσιώδης διαφοροποίηση, η οποία λόγω των οικονομικών, πολιτικών και θρησκευτικών συνθήκων έχει καταστεί δυσδιάκριτη.
Πρόσφυγας σύμφωνά με το αρ. 3 του περί Προσφύγων Νόμου«αναγνωρίζεται το πρόσωπο που, λόγω βάσιμου φόβου καταδίωξης του για λόγους φυλετικούς, θρησκευτικούς, ιθαγένειας ή ιδιότητας μέλους συγκεκριμένου κοινωνικού συνόλου ή πολιτικών αντιλήψεων, είναι εκτός της χώρας της ιθαγενείας του και δεν είναι σε θέση, ή, λόγω του φόβου αυτού, δεν είναι πρόθυμο, να χρησιμοποιήσει την προστασία της χώρας αυτής, ή πρόσωπο, που δεν έχει ιθαγένεια, το οποίο, ενώ είναι εκτός της χώρας της προηγούμενης συνήθους διαμονής του ως αποτέλεσμα αυτών των καταστάσεων, δεν είναι σε θέση ή, λόγω του φόβου αυτού, δεν είναι πρόθυμο να επιστρέψει σ’ αυτή και στο οποίο δεν έχει εφαρμογή το άρθρο 5.»
Σύμφωνα με τον Περί Αλλοδαπών και Μεταναστευσης Νόμο, “μεταvάστης” σημαίvει αλλoδαπό o oπoίoς, χωρίς vα είvαι μόvιμα εγκατεστημέvoς στη Δημοκρατία, vόμιμα εισέρχεται σε αυτήν με σκoπό vα διαμείvει εκεί μόvιμα. Συνάγεται δε, ότι μπορεί να επιστρέψει στην χώρα προέλευσης του χωρίς να διώκεται ή να κινδυνεύει η ζωή του.
Η ειδοποιός διαφορά, μελετώντας και τα υπόλοιπα άρθρα του Νόμου, τα οποία δεν αναφέρω για λόγους οικονομίας, είναι ότι ο μετανάστης επιλέγει να μετακινηθεί και μπορεί να επαναπατριστεί οποτεδήποτε, ενώ ο πρόσφυγάς αναγκάζεται να εγκαταλείψει την πατρίδα λόγω φόβου ή και καταδίωξης και δεν μπορεί να επιστρέψει σε αυτήν.
Εμβαθύνοντας στους πιο πάνω νόμους, διαπιστώνει κανείς ότι υπάρχει ακόμα μια πολύ σημαντική διαφορά σχετικά με την μεταχείριση αυτών που εισέρχονται στην Δημοκρατία.
Πρόσωπο το οποίο εισέρχεται παράνομα μεν στην Δημοκρατία, κάτω από συνθήκες που περιγράφονται στον περί Προσφύγων Νόμο δεν υπόκειται σε τιμωρία λόγω μόνο της παράνομης εισόδου ή διαμονής του, νοουμένου ότι παρουσιάζεται, χωρίς αδικαιολόγητη καθυστέρηση στις αρχές και εκθέτει τους λόγους της παράνομης εισόδου ή διαμονής του και υποβάλλει αίτηση για πολιτικό άσυλο ή και προσωρινής προστασίας.
Συνεπώς η υποβολή αίτησης πολιτικού ασύλου όπως περιγράφεται πιο πάνω δίδει και την δυνατότητα σε αυτόν να αιτηθεί προστασίας από την Δημοκρατία ώστε να του αναγνωριστεί από την αρμόδια αρχή το καθεστώς του Πρόσφυγα κάτι το οποίο δεν συμβαίνει σε καμία περίπτωση όταν ένα πρόσωπο εισέρχεται στην δημοκρατία ως μετανάστης και δεν συντρέχουν λόγοι ώστε να υποβάλει αίτηση για προσωρινή προστασία. Αντιθέτως όταν αλλοδαπό πρόσωπο εισέρχεται στην Δημοκρατία σύμφωνα με το άρθρο 9 του περί Αλλοδαπών και Μετανάστευσης Νόμο αλλά και τις επιφυλάξεις του άρθρου 8 χωρίς διαβατήριο ή προξενική θεώρηση τότε θεωρείται απαγορευμένος μετανάστης.
Η ταύτιση των δυο εννοιών με βάση τα σημερινά δεδομένα είναι κατά την άποψη μου πραγματική καθότι μετά την εφαρμογή του περί Προσφύγων Νόμου οποιοδήποτε πρόσωπο δεν πληρούσε τα κριτήρια ώστε να εισέλθει στην Δημοκρατία νόμιμα υπέβαλε με την άφιξη του αίτημα για πολιτικό άσυλο ως πρόσφυγας με αποτέλεσμα να δικαιούται να διαμείνει λαμβάνοντας συμπληρωματική ή και προσωρινή προστασία μέχρι να εξεταστεί το αίτημα του για πολιτικό άσυλο. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα η διάκριση μεταξύ μεταναστών και προσφύγων στην δημοσία συζήτηση και όχι μόνο, να εξανεμιστεί.
Οι δε αιτήσεις σε όλα τα κράτη μέλη εκτοξευτήκαν σε δυσθεώρητα ύψη και κυρίως μη διαχειρίσιμα από τα κράτη μέλη. Στην απόφαση (ΕΕ) 2015/1601 του Συμβουλίου της Ευρώπης ημερομηνίας 22 Σεπτεμβρίου 2015 για τη θέσπιση προσωρινών μέτρων στον τομέα της διεθνούς προστασίας υπέρ της Ιταλίας και της Ελλάδας αναφέρθηκαν τα ακόλουθα:
«Η πρόσφατη κατάσταση κρίσης στη Μεσόγειο έκανε τα θεσμικά όργανα της Ένωσης να αναγνωρίσουν αμέσως τις πρωτοφανείς μεταναστευτικές ροές σε αυτή την περιοχή και να απευθύνουν έκκληση για απτά μέτρα αλληλεγγύης υπέρ των κρατών μελών που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή»
To γεγονός ότι στην απόφαση του Συμβουλίου δεν γίνεται λόγος για προσφυγικές ροές αλλά για μεταναστευτικές ροές κατά την άποψη μου επιβεβαιώνει την ταύτιση των δύο εννοιών αλλά και την ύπαρξη μιας νέας τάξης πραγμάτων σκεπτικισμού που αμφισβητεί έντονα το κατά πόσο αντιμετωπίζουμε πρόβλημα προσφυγικών ροών ή μεταναστευτικών. Το γεγονός αυτό όπως εξηγήθηκε και ανωτέρω έχει και πραγματική νομική σημασία καθώς αν δεν πρόκειται για εν δυνάμει πρόσφυγες εν τη έννοια του όρου που δίδεται από τον Νόμο αλλά για μετανάστες τότε η είσοδος τους σε ευρωπαϊκό έδαφος είναι παράνομη.
Η νέα τάξη πραγμάτων είχε ως αποτέλεσμα στην Ελλάδα να παρθεί απόφαση για αναστολή της διαδικασίας ασύλου για ένα μήνα λόγω της απόφαση της Τουρκίας να μην συγκρατεί πλέον τις μεταναστευτικές ροές προς την Ευρώπη για όσους εισέρχονται στη χώρα από 1η Μαρτίου. Την απόφαση αυτή προσέβαλαν τρεις Σύριοι στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) δια μέσω του Τούρκου δικηγόρου τους, μέσω του οποίο ζητούσαν από το δικαστήριο να λάβει προσωρινά μέτρα κατά της Ελλάδας, χαρακτηρίζοντας παράνομη την απόφασή της.
Το ΕΔΔΑ απορρίπτοντας την προσφυγή των Σύριων αιτητών και αποδεχόμενο την θέση της Ελληνικής Δημοκρατίας επισήμανε τα ακόλουθα:
«από τις 27 Φεβρουαρίου η Ελλάδα δέχεται αιφνίδια, μαζική και διογκούμενη μετακίνηση πληθυσμών υπηκόων τρίτων χωρών που συγκεντρώνονται στα ανατολικά χερσαία και θαλάσσια σύνορα της χώρας. Η μετακίνηση αυτή, όπως προκύπτει απ’ όλες τις ενδείξεις, κατευθύνεται και ενθαρρύνεται από την Τουρκία, που χρησιμοποιεί τα συγκεντρωμένα άτομα ως πιόνια για να ασκήσει διπλωματική πίεση.
Οι συνθήκες αυτές συνιστούν ενεργή, σοβαρή, εξαιρετική και ασύμμετρη απειλή κατά της εθνικής ασφάλειας της χώρας, την ώρα μάλιστα που ενώ έχει καταστεί σαφές από την ελληνική κυβέρνηση ότι δεν επιτρέπεται καμία διέλευση στη χώρα από μη νόμιμες πύλες εισόδου, συνεχίζεται η απόπειρα συγκεντρωμένων πληθυσμών να εισέλθουν με τη βία σε ελληνικό έδαφος.
Η χώρα έχει τη συνταγματική υποχρέωση να προστατεύει τα σύνορά της και να διαφυλάσσει την ακεραιότητά της, χρησιμοποιώντας όποιο μέτρο χρειαστεί. Τα ελληνικά σύνορα είναι και εξωτερικά σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η προστασία τους διασφαλίζει τα συμφέροντα όλων των κρατών-μελών της ΕΕ. Οι έκτακτες συνθήκες που έχουν διαμορφωθεί στα σύνορα, καθιστούν ούτως ή άλλως αδύνατη την εξέταση αιτήσεων ασύλου, διαδικασία αυστηρά εξατομικευμένη».
Η απόφαση αυτή δίνει και στην Κυπριακή Δημοκρατία ένα νέο νομικό όπλο την αναστολή της υποβολής αίτησης για πολιτικό άσυλο ώστε να αντιμετωπίσει το κύμα των μεταναστευτικών ροών με αποφασιστικό τρόπο και πολλοί είναι αυτοί που ισχυρίζονται ότι θα πρέπει να τύχει εφαρμογής.
Κατά την άποψη μου θα πρέπει να υπάρξει στάθμιση των έννομων αγαθών που διακυβεύονται δηλαδή από την μια της προστασία των προσφύγων και των ανθρώπων που βρίσκονται σε άμεση ανάγκη και κίνδυνο και από την άλλη της δυνατότητας μιας ευρωπαϊκής χώρας να προστατεύσει τα σύνορα της από όσους με πρόσχημα των ανθρώπινο πόνο επιβουλεύονται την ασφάλεια και την κυριαρχία της.
ΥΓ. Σαφέστατα το πολύ σημαντικό αυτό θέμα την δεδομένη στιγμή περνά σε δεύτερη μοίρα εν όψη και της πανδημίας του κορωνοϊού. Είναι σημαντικό λοιπόν αυτές τις ιδιαίτερα κρίσιμες στιγμές να ακολουθήσουμε πιστά τα μέτρα που έχουν εξαγγελθεί ώστε να περιορίσουμε στο μέγιστο τις ανθρώπινες απώλειες. Καλή δύναμη σε όλους!
