Μάιος! Μήνας των λουλουδιών, των μυρωδιών, των χρωμάτων και της «Ονόσμα της Τροόδιας», του εντυπωσιακού είδους που ευδοκιμεί στο Τρόοδος. Ωστόσο, τον φετινό Μάιο, όπως εξάλλου και τους δύο προηγούμενους μήνες, θα τον υποδεχτούμε με μέτρα προστασίας και σίγουρα δεν θα είναι εύκολο να γιορτάσουμε την Πρωτομαγιά, τη γιορτή των λουλουδιών και της Άνοιξης, με μάσκα στο πρόσωπο και μακριά από τους αγρούς.
Η υγεία όμως προέχει! Αν συνεχίσουμε να τηρούμε τις αποστάσεις και να συμπεριφερόμαστε υπεύθυνα, πολύ σύντομα θα είμαστε σε θέση να χαρούμε από κοντά την ανθισμένη κυπριακή φύση και, ενδεχομένως, να προλάβουμε να θαυμάσουμε και την «Ονόσμα την Τροόδια», το λουλούδι του Μάη, η οποία θα είναι ανθισμένη μέχρι τον Ιούνιο. Μπορεί να μην είναι και ιδιαίτερα γνωστό το συγκεκριμένο λουλούδι, ωστόσο είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακό.
Πρόκειται για ενδημικό είδος της Κύπρου που περιορίζεται στο Εθνικό Δασικό Πάρκο (ΕΔΠ) Τροόδους και στην περιοχή Παπούτσας, σε μία μόνο θέση. Απαντά σε κοινότητες πολυετών πόων και ημίθαμνων που αναπτύσσονται σε βραχώδεις και πετρώδεις πλαγιές σε σερπετινωμένα πετρώματα, σπάνια σε διαβάση ή γάββρο, σε υψόμετρο από 1200 έως 1950 μέτρα.
Ονοματολογία
Το
επιστημονικό της (Λατινικό) όνομα είναιOnosmatroodi. Το
όνομα του γένους Onosmaαναφέρεται από τους Πλίνιο,
Διοσκουρίδη και Γαληνό και προέρχεται από τις ελληνικές λέξεις «όνος» και οσμή (Εκ
του όνος και οσμή ως οσμούμενον υπό των αναζητούντον αυτό όνων). Το
επίθετο troodi δόθηκε
στο είδος επειδή εντοπίστηκε στην περιοχή του Τροόδους. Το γένος Onosma ανήκει
στην οικογένεια Boraginaceae και περιλαμβάνει 150 περίπου
είδη, με εξάπλωση την Ευρώπη και την Ασία. Στην Κύπρο, το γένος
αντιπροσωπεύεται με συνολικά έξι είδη, από τα οποία τα τρία είναι ενδημικά.
Περιγραφή
Είναι,
ημιθαμνώδες χαμαίφυτο, ύψους 10-30 εκ., του οποίου τα φύλλα βάσης είναι
διατεταγμένα σε ακανόνιστο ρόδακα, είναι αργυροπράσινα, παχιά, αδρότριχα και
σπατουλοειδή, με κοντό μίσχο. Τα ανώτερα φύλλα είναι χωρίς μίσχο, λίγο
μακρύτερα, με πυκνές, απλές, αδρές τρίχες και στις δύο επιφάνειες. Τα άνθη του
είναι σωληνοειδή, κίτρινα, κρεμάμενα προς το έδαφος, 1,5-1,7 x 0,3 εκ, σε κυματοειδείς ταξιανθίες με
φυλλοειδή βράκτια. Ο κάλυκας είναι αδρότριχος, στενά κωδωνοειδής, μήκους
περίπου 13 mm. Ανθίζει συνήθως από μέσα με
τέλη Απρίλιου μέχρι τον Ιούνιο, ανάλογα και με τις καιρικές συνθήκες.
Καθεστώς
διατήρησης και απειλές
Το
μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού του (πέραν του 95%) βρίσκεται σε κρατική δασική
γη, με ελεγχόμενες δραστηριότητες, ενώ ολόκληρος ο πληθυσμός του είναι εντός
του Δικτύου Natuta
2000, στις περιοχές ΕΔΠ Τροόδους (CY5000004) και Μαδαρή-Παπούτσα (CY2000005). Το είδος
χαρακτηρίζει τον οικότοπο προτεραιότητας Σερπεντινόφιλα
λιβάδια της Κύπρου (62B0*),
του παραρτήματος I της Οδηγίας των Οικοτόπων (92/43/ΕΟΚ). Επιπρόσθετα, περιλαμβάνεται
στο Κόκκινο Βιβλίο της Χλωρίδας της Κύπρου, όπου χαρακτηρίζεται ως «Εύτρωτο»
(Vulnerable). Έχει καταρτιστεί σχέδιο παρακολούθησης του ενδιαιτήματος του που
υλοποιείται από το Τμήμα Δασών και οι θέσεις του είδους έχουν χαρτογραφηθεί με
ακρίβεια, προκειμένου να αποφευχθεί η υποβάθμισή τους.
Έχει χαμηλή αναπαραγωγική επιτυχία, γεγονός που οφείλεται στο ότι πολλά άνθη δεν δίνουν καρπό αλλά και στην χαμηλή φυτρωτικότητα. Ο πληθυσμός του είδους απειλείται κυρίως από δραστηριότητες αναψυχής στο ΕΔΠ Τροόδους και υπερσυλλογή από ερευνητές.
