Γράφει ο Χρίστος Πηλακούτας
Λογοθεραπευτής
Κατά τη διάρκεια της προγλωσσικής περιόδου (0-18 μηνών), όλα τα βρέφη, ανεξαρτήτως του γλωσσικού περιβάλλοντος στο οποίο μεγαλώνουν, διανύουν παρόμοια εξελικτικά στάδια στην ομιλία τους (Okalidou, Petinou, 2010).
Παίρνοντας τα στάδια φώνησης από την αρχή, παρατηρούμε πως τους πρώτους 2 μήνες ζωής ενός βρέφους, οι ανατομικοί περιορισμοί της στοματικής κοιλότητας του εμποδίζουν την ελεύθερη και άνετη κίνηση της γλώσσας, με αποτέλεσμα οι εκφορές να μοιάζουν με άναρχες κραυγές και ανακλαστικούς ήχους (π.χ. βήχας, κλάμα, κ.λπ.)(Oller, 1980, από το βιβλίο Okalidou & Petinou, 2010).
Στη διάρκεια του σταδίου του «Αγουδίσματος» (δεύτερο στάδιο φώνησης, 2-4 μηνών), οι άναρθρες κραυγές συνεχίζονται, όμως σταδιακά διαφοροποιούνται με την εμφάνιση των ψευδολαρυγγικών ήχων [κ], [g], [γ], [χ] και των ψευδοφωνηέντων [υ] και [ε] ([υ] = ου). Ο συνδυασμός αυτών των ήχων οδηγεί στην παραγωγή της πολύ γνωστής σε όλους μας ψευδολέξης «αγού» (Okalidou & Petinou, 2010).
Από τον τέταρτο μήνα μέχρι τον έκτο, το βρέφος μπαίνει στο στάδιο του «Φωνητικού Παιχνιδιού», κατά τη διάρκεια του οποίου αποκτά μεγαλύτερο έλεγχο της φώνησης λόγω και των ανατομικών αλλαγών που παρατηρούνται στη στοματική και λαρυγγική του κοιλότητα. Αρχίζει να πειραματίζεται με τον επιτονισμό της φωνής του και να παράγει φωνήεντα και σύμφωνα που μοιάζουν με τα πραγματικά. Επίσης, σε αυτό το στάδιο σηματοδοτείται και η απαρχή του βαβίσματος (Kampanarou, 2007; Okalidou & Petinou, 2010).
Σύμφωνα με τις Okalidou και Petinou (2010), το τέταρτο στάδιο ονομάζεται «Στάδιο Κανονικού Βαβίσματος και Παραγωγής Αναδιπλασιαζόμενων και Ποικιλόμορφων Συλλαβών» και αφορά τους μήνες 6 έως 12. Αποτελεί ένα πολύ σημαντικό στάδιο όπου το φωνητικό ρεπερτόριο και μοτίβο της ομιλίας του παιδιού αρχίζει να αποκτά επιτονισμό και περισσότερη φωνητική ευκρίνεια (πιο καταληπτοί ήχοι. Ο αναδιπλασιασμός και οι επαναλήψεις των συλλαβών έχουν ως αποτέλεσμα την παραγωγή των [μαμαμα], [παπαπα] κ.α., χωρίς να εννοούν όμως την μαμά και τον μπαμπά (δυστυχώς για τους γονείς τους). Το αναδιπλασιαζόμενο βάβισμα είναι αποτέλεσμα και της φωνητικής επανατροφοδότησης του βρέφους (δηλαδή βαβίζει – ακούει το βάβισμα – και ξανά βαβίζει), συμπεριφορά που παρατηρείται μεν, αλλά σταματά σταδιακά στα κωφά βρέφη λόγω της στέρησης ακουστικών ερεθισμάτων (Stoel-Gammon & Ottomo, 1986; Okalidou & Petinou, 2010). Από τα μέσα περίπου του σταδίου αυτού (από τον 9ο μήνα έως τον 12ο) το παιδί αρχίζει να αποκτά σταδιακά λέξεις με νόημα. Η παραγωγή των ήχων γίνεται πιο καθαρή και η φώνηση μοιάζει με «πραγματική ομιλία». Τα πρώτα σύμφωνα που παρατηρούνται στην ομιλία των παιδιών ανεξαρτήτως γλώσσας είναι τα χειλικά [p], [b], [m] (π, μπ, μ) (Kampanarou, 2007; Okalidou & Petinou, 2010).
Στο πέμπτο και τελευταίο στάδιο (Ιδιολεκτικό στάδιο 14-18 μηνών) το βάβισμά μπορεί να συνεχίζεται με μειωμένη όμως συχνότητα. Το παιδί μπορεί να ελέγξει την προσωδία και τον επιτονισμό των συλλαβών που παράγει (προσωδία + επιτονισμός = ρυθμός) και αρχίζει να φτιάχνει δικές του λέξεις δίνοντάς τους το δικό του νόημα όπως π.χ. «μιμί» για χυμό (Okalidou & Petinou, 2010).
Σε περιπτώσεις όπου παρατηρείτε στα παιδία σας σημαντικές αποκλίσεις μεταξύ αυτών των σταδίων καλό θα ήταν να συμβουλευτείτε έναν Λογοθεραπευτή όσο πιο έγκαιρα γίνεται, και αυτός με τη σειρά του θα σας συμβουλέψει ανάλογα.
