Δύο Κύπριοι καλλιτέχνες, η Λία Βογιατζή και ο Σώτος Σταυράκης, οι οποίοι
ζουν ανάμεσα σε Λευκωσία και Παρίσι, έτυχε η κρίση της πανδημίας του κορωνοϊου
να τους βρει στο Παρίσι, την πόλη του φωτός που όμως σκοτείνιασε, αφού λαβώθηκε
ιδιαίτερα από την πανδημία.
Οι δύο καλλιτέχνες μιλούν στο SkalaTimes για το πώς βιώνουν
αυτή η νέα πραγματικότητα, ποιος ο ρόλος και η θέση των τεχνών σε αυτή την κρίσιμη
περίοδο, αλλά και για το πώς αξιοποιούν οι ίδιοι καλλιτεχνικά τα όσα βιώνουν.
Σε μια συνέντευξη με κεντρικό πυρήνα τις τέχνες και τον πολιτισμό, ανάμεσα σε
άλλα οι συνεντευξιαζόμενοι τονίζουν ότι «Δεν μπορεί ένας ολόκληρος καλλιτεχνικός κόσμος να μην συμπεριλαμβάνεται
σε κανένα κρατικό στήριγμα, λες και είμαστε πλακαδόροι ή λες και κάνουμε τέχνη
για να περνάμε την ώρα μας. Τελικά αποφάσισαν να δώσουν ένα πολύ μικρό ένα
επίδομα για τρείς μήνες και αυτό κατόπιν της μαζικής αντίδρασης μας. Πρέπει, επιτέλους,
κάποια στιγμή να εγκαθιδρυθεί το status
του καλλιτέχνη όπως ταιριάζει σε ένα Ευρωπαϊκό κράτος. Πρέπει επιτέλους, οι
νόμοι περί πνευματικών δικαιωμάτων να εφαρμοστούν για τους επαγγελματίες των
παραστατικών τεχνών, τους συγγραφείς, ηθοποιούς, χορευτές, μουσικούς και
δημιουργούς ,τεχνικούς, και γενικά όσους ζουν από την τέχνη τους και δεν έχουν
την τέχνη ως χόμπυ. Στη Γαλλία αυτά είναι αυτονόητα εδώ και κάποιες δεκαετίες».
Της Γιώτας Δημητρίου
Αγαπητοί Λία και Σώτο έχετε επιλέξει να μοιράζετε τη ζωή σας ανάμεσα σε Λευκωσία και Παρίσι. Η κρίση του κορωνοϊού σας έχει βρει στο Παρίσι. Πώς το βιώνετε όλο αυτό που ζούμε και πως είναι η κατάσταση εκεί στο Παρίσι;
Κατ’ αρχήν, ευχαριστούμε για την πρόσκληση στο διαδικτυακό περιοδικό SkalaΤimes του οποίου παρακολουθούμε πάντα την πολύ ενδιαφέρουσα ύλη. Η συνέντευξη είναι πρωτίστως μια ευκαιρία ενδοσκόπησης, κάτι που το έχουμε απόλυτα ανάγκη την δεδομένη στιγμή.
Η πανδημία λοιπόν, μας βρήκε όντως στο Παρίσι, όπου είχαμε έρθει μετά τον «Αισθητικό Μετανάστη». Για όσους δεν γνωρίζουν, να αναφέρουμε ότι ο «Αισθητικός Μετανάστης» ήταν το τελευταίο art project του πολιτιστικού μας ιδρύματος ΚΑΤ’ΟΙΚΟΝ το οποίο, με δυο λόγια, αναφερόταν στην αισθητική απαξίωση.
Τώρα, αναφορικά με το πώς βιώνουμε την εμπειρία αυτή, σε μια πυκνοκατοικημένη μεγαλούπολη τα πράγματα είναι σίγουρα πιο πολύπλοκα από ότι σε ένα μικρό νησί όπως η Κύπρος μας. Η Γαλλία όπως γνωρίζετε είναι στο μάτι του κυκλώνα της πανδημίας και παρά την ευαισθησία της στον ανθρώπινο παράγοντα, την οργάνωση που την χαρακτηρίζει και τους πολίτες που πειθαρχούν, δυστυχώς, όπως και τόσες άλλες χώρες, βρέθηκε απροετοίμαστη.
Το να ακούς καθημερινά τόσο ψηλά νούμερα νεκρών είναι κάτι που μας φόβισε, ιδιαίτερα στην αρχή. Όμως, έχουμε εμπιστοσύνη ότι ως κράτος και ως χώρα, με την συνεργασία όλων των δυνάμεων της σωστά και οργανωμένα, θα μπορέσει να ανατρέψει την αρνητική κατάσταση και θα κρατήσει τις ισορροπίες και στον τομέα της οικονομίας για την αυριανή μέρα.
Υπάρχει φυσικά στο φόντο η μεγάλη ανησυχία για το μέλλον, για την επιβίωση μας που προδιαγράφεται δύσκολη για όλους, τόσο εδώ όσο και στην Κύπρο. Θέλουμε όμως να είμαστε αισιόδοξοι. Ο Πίνδαρος είπε ότι: «Οι ελπίδες είναι τα όνειρα όσων δεν κοιμούνται».
Αισθανόμαστε ότι, αυτή η δοκιμασία που περνούμε, ίσως αποδειχθεί ένα χρήσιμο εργαλείο. Η ανθρωπότητα τα τελευταία χρόνια είχε απορυθμιστεί και έτρεχε με ιλιγγιώδη ταχύτητα προς πάσα κατεύθυνση. Με τη «Βραδύτητα» του ο Κούντερα, θέλει να μας πει ότι, μοιραία, η ταχύτητα οδηγεί στην λήθη και ότι με τους ρυθμούς της σύγχρονης ζωής χάνεται η απόλαυση των μικρών και ωραίων στιγμών της ζωής. Είμαστε υπέρ της άποψης ότι αυτός ο ιός μας αναγκάζει να τραβήξουμε χειρόφρενο, να ξεσκονίσουμε αναγκαστικά τον πλανήτη και εμάς τους ίδιους και να αναρωτηθούμε για την ορθότητα της πορείας μας. Μπορεί να αποτελέσει ένα κάλεσμα προς επανασυντονισμό της ανθρωπότητας και ανάληψη ευθυνών αφού καλούμαστε όλοι, ως κράτη γενικά, αλλά και ως πολίτες ατομικά, να συνδράμουμε υπεύθυνα για την αντιμετώπιση ενός κοινού κινδύνου. Εξάλλου, αυτή είναι και η έννοια του υπεύθυνου πολίτη. Θα είναι μεγάλο ταξίδι πιστεύουμε, που ίσως με φρόνηση και υπομονή να μας βγει σε καλό.
ΛΙΑ: Η απομόνωση και η πειθαρχία είναι εργαλεία με τα οποία ο εικαστικός καλλιτέχνης είναι εξοικειωμένος να δουλεύει κα να δημιουργεί. Παρόλα αυτά η καραντίνα με βρίσκει σε ένα πολύ μικρό χώρο, συνηθισμένο φαινόμενο γι’ αυτή την πόλη για πολλούς, κάτι που εμένα προσωπικά μου δημιουργεί ένα αίσθημα ασφυξίας. Το εργαστήριο μου, εδώ στο Παρίσι, δεν είναι ακόμα διαθέσιμο λόγω τεχνικών δυσκολιών, κάτι που με αναγκάζει να δουλεύω στο σπίτι, όσο μπορώ. Όμως η υπόκωφη ανησυχία για το μέλλον με ανησυχεί καθώς με αποσυντονίζει και με καθυστερεί από τους στόχους και την δουλειά μου.
Όμως, ακόμα και μέσα σε αυτά τα ακραία μέτρα περιορισμού, το Παρίσι παραμένει για μένα συγκλονιστικό γεμάτο εικόνες που εμπνέουν. Έχω ιδιαίτερη σχέση με αυτή την πόλη. Όσο ακραία και αντιφατική και να είναι η κατάσταση, η επίδραση του σε μένα είναι παρηγορητική, είναι ένας «Έρωτας στα χρόνια της χολέρας»
Είναι απίστευτο πόσο ευρηματικοί και δημιουργικοί μπορούν να γίνουν οι άνθρωποι εδώ, είτε με τη στάση τους, είτε με το χειροκρότημα τους, είτε με την υπομονή και την θέληση για βοήθεια και αλληλεγγύη. Θέλω να κρατώ αυτό. Για πολλά από αυτά έχω βίντεο και φωτογραφικό υλικό.
Λία βλέπω στο προσωπικό σου λογαριασμό στο facebook φωτογραφίες από μπαλκόνια του Παρισιού και είναι λες και κάθε φωτογραφία αφηγείται μια ιστορία, μια ιστορία της καραντίνας και της νέας πραγματικότητας, της κοινωνικής αποστασιοποίησης…..Να υποθέσω πως ετοιμάζεις κάτι καλλιτεχνικό με έμπνευση από την καραντίνα;
ΛΙΑ: Έχω ένα πολύ μεγάλο φωτογραφικό αρχείο, από την εικαστική μου δουλειά και από το Θέατρο. Η φωτογραφία είναι εργαλείο της δουλειάς μου αφού με την άμεση επικοινωνιακή της δύναμη προσφέρει τόσο αισθητική ικανοποίηση όσο και την δυνατότητα πιο άμεσης πρόσληψης των προσωπικών μου προθέσεων από τους άλλους. Στον προσωπικό μου λογαριασμό στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, διερωτώμαι, ως αποδέκτης της κατάστασης, πώς καταγράφεται μια Πανδημία ως αισθητική εμπειρία. Οι έντονες προσωπικές εμπειρίες είναι καθοριστικές για τον καλλιτέχνη και εξαρτάται από πολλές παραμέτρους, αντικειμενικές και υποκειμενικές, το αν θα αξιωθούν να γίνουν έργο.
Για παράδειγμα, περνώ καθημερινά από ένα κατάστημα 20 τ.μ ενός ανθρώπου που διορθώνει ποδήλατα και από ότι φαίνεται μένει κιόλας στον ίδιο χώρο! Από τον σωματότυπο του φαίνεται ότι είναι ποδηλάτης και η ηλικία του γύρω στα 70. Έχει λοιπόν κάνει μια αυτοσχέδια κατασκευή με δύο κυλίνδρους όπου ουσιαστικά κάνει ποδήλατο επιτόπου ενώ με το ένα χέρι κρατιέται από τη σκάλα για ισορροπία! Είμαστε σχεδόν δυο μήνες κλειστοί σε καραντίνα και τέτοιες συμπεριφορές και εικόνες δίνουν αισιοδοξία.
Σώτο στο προσωπικό σου λογαριασμό στο facebook σε μια ανάρτηση σου έγραψες:
«Είναι πάντως άξιον απορίας.
Αφενός γεμίσαμε καλλιτέχνες,
αφετέρου δεν είμαστε ακόμα αρκετοί για να τους ενδιαφέρουμε έστω ως αριθμός ψηφοφόρων!
Οι κατάλογοι τι λένε ρε παιδιά;
Πόσοι πρέπει να γίνουμε για να μας δώσουν σημασία;»
Τι ακριβώς εννοούσες;
ΣΩΤΟΣ: Χαίρομαι που το ρωτάς.
Μιλούσα βέβαια για την έλλειψη στήριξης μέτρων από το Κυπριακό κράτος προς τους καλλιτέχνες της Κύπρου. Ξέρετε, ένα κράτος μπορεί να προσδοκά στην βελτίωση της κοινωνίας του μέσα από την ελεύθερη και συστηματική επαφή των πολιτών του με τις τέχνες.
Ωστόσο, ενώ υπάρχει η βούληση από πλευράς κράτους, παρατηρείται μια πάγια αναβολή, όσο αφορά στα δικαιώματα του κόσμο της Τέχνης, η οποία δεν μπορεί πλέον να γίνει ανεχτή και ιδιαίτερα κάτω από αυτές τις ακραίες συνθήκες. Δεν μπορεί ένας ολόκληρος καλλιτεχνικός κόσμος να μην συμπεριλαμβάνεται σε κανένα κρατικό στήριγμα, λες και είμαστε πλακαδόροι ή λες και κάνουμε τέχνη για να περνάμε την ώρα μας. Τελικά αποφάσισαν να δώσουν ένα πολύ μικρό ένα επίδομα για τρείς μήνες και αυτό κατόπιν της μαζικής αντίδρασης μας. Πρέπει, επιτέλους, κάποια στιγμή να εγκαθιδρυθεί το status του καλλιτέχνη όπως ταιριάζει σε ένα Ευρωπαϊκό κράτος. Πρέπει επιτέλους, οι νόμοι περί πνευματικών δικαιωμάτων να εφαρμοστούν για τους επαγγελματίες των παραστατικών τεχνών, τους συγγραφείς, ηθοποιούς, χορευτές, μουσικούς και δημιουργούς ,τεχνικούς, και γενικά όσους ζουν από την τέχνη τους και δεν έχουν την τέχνη ως χόμπυ. Στη Γαλλία αυτά είναι αυτονόητα εδώ και κάποιες δεκαετίες. Αυτό βέβαια δεν έγινε τυχαία. Είναι μια χώρα που έχει μεν υψηλή φορολογία αλλά αυτό επιτρέπει να υπάρχει ένα κράτος πρόνοιας. Είναι αμφίδρομο. Αν συνεισφέρουμε όλοι μετά μπορούμε να μοιραστούμε όλοι. Εμείς, οι άνθρωποι των τεχνών και των γραμμάτων δηλαδή, ενώ συνεισφέρουμε στους φόρους δεν έχουμε δικαίωμα να καρπωθούμε βασικά δικαιώματα όπως οι υπόλοιποι, π.χ ιατροφαρμακευτική κάλυψη, σύνταξη, ανεργιακό. Είναι δίκαιο αυτό;
Πως πρέπει οι Κύπριοι καλλιτέχνες να διεκδικήσουν μια καλύτερη μοίρα για τον πολιτισμό στη Κύπρο;
ΣΩΤΟΣ: Νομίζω, με συντονισμό, οργάνωση, ομόνοια και επιμονή.
Αρχικά πρέπει να υπάρξει ένας κρατικός Φορέας που θα καταγράψει τον πραγματικό αριθμό των επαγγελματιών από όλο το φάσμα των τεχνών. Δυστυχώς, ακόμα και αυτό το ανάλαβαν κάποιες μονάδες από εμάς τους οι καλλιτέχνες! Έχετε υποθέτω δει κάποιες πρωτοβουλίες ατόμων ή και ομάδων που προσπαθούν να καταρτήσουν τις λίστες από τα Σωματεία των Ηθοποιών των Εικαστικών και των Μουσικών κτλ. Είναι μια αρχή, όμως δεν αρκεί, αν το κράτος δεν είναι διαθέσιμο να βοηθήσει.
Πρέπει επιτέλους να στηριχθούν οι ήδη υπάρχουσες υποδομές. Οι Πολιτιστικές Υπηρεσίες π.χ πρέπει να ενισχυθούν για να μπορέσουν να σηκώσουν αυτό το μεγάλο φορτίο.
Ωστόσο, εμείς ως καλλιτέχνες, πιστεύουμε ότι έχουμε εξαντλήσει τα περιθώρια. Επαφίεται στο κράτος, τώρα, να αναλάβει την υλοποίηση αυτής της υπόθεσης. Επείγει ο εκσυγχρονισμός των δομών του Πολιτισμού. Δεν ξέρω αν είναι μια καυτή πατάτα που κανείς δεν θέλει να αναλάβει αλλά δεν είναι δα και το Κυπριακό! Δεν ζητάμε ελεημοσύνη. Ζητάμε τα αυτονόητα.
Τι είναι αυτό που χρειάζεται η Κύπρος έτσι ώστε να δοθεί περισσότερη στήριξη και σημασία στον πολιτισμό και κατ’επέκταση στους καλλιτέχνες;
Ευθύνη προγραμματισμός και ευαισθησία για άμεση στήριξη από το κράτος και αναγνώριση των καλλιτεχνικών επαγγελμάτων. Ο καλλιτέχνης ενώ είναι ένας αφοσιωμένος και φιλότιμος εργάτης, θεωρείται λιγάκι συνώνυμο του φυγόπονου έστω και αν εργάζεται 7/7 και 16 ώρες το εικοσιτετράωρο. Η κοινωνία ως επι το πλείστο έχει αρχίσει να ωριμάζει και έχει δεχτεί τους καλλιτέχνες, όμως ακόμα δεν έχει αντιληφθεί ότι πρέπει να αμείβονται και οι καλλιτέχνης για την εργασία τους.
Υπάρχει κάτι που λέγεται πνευματικό δικαίωμα! Όταν βλέπουμε ένα έργο ακούμε μια σύνθεση, θαυμάζουμε έναν πίνακα, πρέπει να γνωρίζουμε ότι δεν έγινε μόνο του, ούτε έγινε εύκολα και γρήγορα. Κάποιος ξόδεψε πολύ χρόνο, πολλή σκέψη, πολύ χρήμα για να το υλοποιήσει. Κάποιοι άνθρωποι ιδρώνουν και ματώνουν για να γίνουν τα έργα τέχνης.
Δεν μπορούμε να τα βλέπουμε όλα στη ζούλα, στο διαδίκτυο! Η ίδια η κοινωνία πρέπει να το απαιτήσει αυτό. Δεν γίνεται τα κανάλια να παίζουν σαν μαριονέτες τις επαναλήψεις για εκατοστή φορά και να μην καταβάλλεται κανένα δικαίωμα ποτέ στους δημιουργούς και στους συντελεστές και όλα αυτά με την ανοχή του κράτους.
Στη Γαλλία αν κατεβάσεις μια ταινία ή ένα τραγούδι παράνομα, έρχεται το πρόστιμο στο σπίτι και σε βρίσκει! Είναι απλό, απλά δεν θέλουν να το κάνουν στην Κύπρο γιατί υπάρχουν άλλα συμφέροντα.
Οι άνθρωποι των τεχνών είναι ένα εξαιρετικά χρήσιμο κομμάτι της κοινωνία. Η επίδραση που ασκεί το κομμάτι αυτό στην κοινωνία είναι τεράστια. Αν δεν αφομοιωθεί στο σύστημα ενός κράτους αυτό το εξαιρετικό δυναμικό του πληθυσμού, αναγκαστικά θα λειτουργεί ως τροχοπέδη για την υπόλοιπη κοινωνία. Αυτό, προφανώς, δεν συμφέρει κανένα από τα δύο μέρη.
Λία: Εδώ και 12 χρόνια οι επαγγελματίες εικαστικοί (ΕΙ.ΚΑ) αγωνίζονται να περάσουμε το καθεστώς (Status) του καλλιτέχνη, σε συνεργασία με τις Πολιτιστικές Υπηρεσίες και τους αρμοδίους του κράτους. Προσπαθούμε, να κατοχυρωθούμε ως νομική οντότητα, και παλεύουμε για την αυτονόητη νομοθετική στήριξη, για να έχουμε δηλαδή και εμείς την κάλυψη που έχουν όλοι οι εργαζόμενοι. Επίσης για το θέμα των πνευματικών δικαιωμάτων, στη Γαλλία για τους εικαστικούς υπάρχει droit de suite πάνω στην μεταπώληση ή την κληρονομικότητα των έργων, δηλαδή ο καλλιτέχνης έχει δικαιώματα στην μεταπώληση και κληρονομικότητα του έργου του. Εδώ όμως το θέμα σκοντάφτει στους εκάστοτε κυβερνώντες που είναι ενήμεροι και δεν ανταποκρίνονται, προβάλλοντας πάντοτε μια δικαιολογία έλλειψης πόρων ή έλλειψης χρόνου. Πρέπει να ενισχύσουν τις Πολιτιστικές Υπηρεσίες. Τώρα όμως είναι υποχρεωμένοι να σταθούν ενώπιος ενωπίω.
Μήπως όμως είναι παντού σε όλες τις χώρες που δεν δίνεται η απαιτούμενη στήριξη και σημασία στο κόσμο της τέχνης; Στο Παρίσι πχ πως είναι;
ΣΩΤΟΣ: Και στην Ελλάδα, αλλά δεν είναι έτσι σε άλλες χώρες της Ευρώπης. Π.χ η Γερμανία, θυμάστε ότι για την Πανδημία έδωσε 50 δις. για στήριξη των καλλιτεχνών. Στο Παρίσι, το θέμα των πνευματικών δικαιωμάτων εφαρμόζεται.Επίσης, υπάρχει μια ενιαία αρχή για τους ανθρώπους του θεάματος (Intermittent des Spectacles), ηθοποιούς, τραγουδιστές και τεχνικούς η οποία εξασφαλίζει μια ιατρική κάλυψη και ένα βασικό επίδομα στους ανθρώπους των παραστατικών τεχνών. Για τους ανθρώπους του θεάματος αρκεί να δουλέψουν 507 ώρες τον χρόνο για να παίρνουν το βασικό επίδομα και την ιατροφαρμακευτική κάλυψη. Έτσι ένας καλλιτέχνης μπορεί να συντηρείται αφού τα επαγγέλματα μας είναι εκ φύσεως περιοδικό. Δεν θεωρείται ανύπαρκτος ή παρίας! Αυτό είναι δίκαιο και ηθικά σωστό. Το να ζεις με τα βασικά θέλει πολλά κότσια και αγάπη στη Τέχνη σου. Όποιος δεν αντέχει ή δεν μπορεί να συντηρείται από την Τέχνη του μπορεί πάντα να αλλάξει δουλειά.
Οι Γάλλοι συνάδελφοι αισθάνονται καλά με τα μέτρα του κράτους και δηλώνουν ότι θα αγωνιστούν να διατηρήσουν τα δικαιώματα τους παρά την δικαιολογημένη τους ανησυχία για το μέλλον. Ακόμα εν μέσω πανδημίας η Γαλλική κυβέρνηση έδωσε 22 εκατομμύρια επιπλέον για να ενισχύσει τους καλλιτέχνες.
Πώς είναι οι μέρες σας τώρα με το lockdown εκεί στο Παρίσι;
ΣΩΤΟΣ: Σε αυτές τις συνθήκες είναι σημαντική η προσπάθεια. Διαβάζουμε, μαγειρεύουμε, καθαρίζουμε, όπως όλος ο κόσμος, φαντάζομαι. Τηλέφωνα με αγαπημένα πρόσωπα, φίλους, συναδέλφους, μαθητές της Λίας κλπ. Η Λία έχει μια μανία με τα φυτά η οποία τώρα άρχισε να γίνεται κάπως ανεξέλεγκτη. Πολλαπλασιάζει τις μικρές γλάστρες που μπορούν να χωρέσουν σε δύο κάγκελα παραθύρων. Ανεξέλικτες γίνονται και οι επιδρομές μας στη κουζίνα. Με την καραντίνα το σώμα αναγκάστηκε να προσαρμοστεί βίαια σε αφύσικους περιορισμούς. Βλέπετε, πριν, το περπάτημα ήταν η έξοδος μας και η ευχαρίστηση μας. Όλα αυτά περιλαμβάνουν την Μπριζίτ, το σκυλί μας, που είναι απίστευτος μπαλαντέρ της ψυχολογικής μας κατάστασης. Αυτό που μας προσφέρουν τα ζώα είναι αναντικατάστατο. Εδώ βέβαια υπάρχουν τα περιοριστικά μετρά και στο χρόνο και στην ακτίνα που μπορείς να κινηθείς, κάτι που σε βάζει σε μια επανάληψη, αισθάνεσαι να είσαι ο Bill Murray στο Groundhog day. Το πιο τραγικό είναι η απομόνωση και η απαγόρευση επαφής με τους άλλους ανθρώπους. Κάπως έτσι λοιπόν είναι μια «κανονική μέρα» αυτό τον καιρό.
Εναλλακτικά, αν ξυπνήσουμε πολύ χάλια, τα πράγματα απλοποιούνται, δηλαδή, βουλιάζουμε στην απελπισία, κοιτάμε τα social media και μαγειρεύουμε. Αυτά μπορεί να μην ακούγονται τόσο άσχημα αλλά όταν υποβόσκει ένα αβέβαιο μέλλον και κάθε έξοδος στο supermarket είναι ρωσική ρουλέτα, τότε τα πράγματα παίρνουν άλλη διάσταση.
ΛΙΑ: Παρόλο τον περιορισμό του χώρου, προσπαθώ όσο μπορώ και όσο μου επιτρέπεται να δουλεύω στο σπίτι, πράγμα που δεν είναι καθόλου εύκολο, δηλαδή να δουλεύεις στο χώρο που ζεις. Εκκρεμεί η διαμόρφωση του εργαστηρίου μου η οποία είχε προγραμματιστεί από το φθινόπωρο. Υπήρξαν όμως πολλές τεχνικές δυσκολίες και αναποδιές και τώρα έχει μπλοκαριστεί. Αυτό μου δημιουργεί ένα επιπλέον άγχος για την προγραμματισμένη έκθεση μου τον Οκτώβριο στη Κύπρο και Νοέμβριο στο Παρίσι. Επιπλέον, είχα προγραμματίσει να πηγαινοέρχομαι για τα θέματα του εργαστηρίου των μαθητών μου στη Λευκωσία. Όλα αυτά, η ανησυχία μας για το μετά, το πού θα είμαστε και το πού δεν θα είμαστε, η μια κατάσταση που προλαβαίνει την άλλη, δημιουργούν μια χιονοστιβάδα πραγμάτων και καταστάσεων, μπλεγμένα το ένα με το άλλο, που έρχονται και με διαλύουν. Από την άλλη βρήκα χρόνο να κάνω και πράγματα που παραμελούσα καιρό, όπως π.χ αρχειοθέτηση της δουλειάς μου, φωτογραφικού υλικού κ.α.
ΣΩΤΟΣ: Μετά από 13 χρόνια πήγαινε-έλα Κύπρο-Γαλλία, πέρσι είχαμε αποφασίσει να επενδύσουμε στο συγκεκριμένο project και έτσι ο χρόνος στη Γαλλία ήταν περισσότερος. Τώρα όσο μπορώ, ασχολούμαι με το επόμενο project του KAT’OIKON, προσπαθώ να γράφω και να μεταφράζω και κάνω ότι άλλο μπορεί να γίνει εξ αποστάσεως.
Ποιός πρέπει να είναι ο ρόλος της τέχνης σε εποχές σαν αυτή που διανύουμε, κατά τη δική σας άποψη;
ΣΩΤΟΣ: Ο Σαίξπηρ είπε ότι «ο σκοπός της Τέχνης είναι να δώσει σχήμα στη Ζωή».
Αυτό ταιριάζει ωραία στην Ελληνική γλώσσα αφού, ά-σχημο είναι τελικά ό,τι δεν έχει σχήμα. Προσωπικά, ρόλος της τέχνης νομίζω, είναι να μας θυμίζει με συγκινησιακό τρόπο ότι η ζωή είναι μυστήριο. Είναι ερμηνεία της ζωής μέσα από συγκίνηση. Είναι η προσπάθεια μας να μιμηθούμε τον θεό. Είναι δικαιοσύνη, είναι δημοκρατία. Είναι πολλά.
Ο ρόλος της αυτή τη δεδομένη στιγμή δεν αλλάζει λοιπόν. Μετά την επιστήμη, την Πολιτική, τους ιστορικούς και τους διανοούμενους που θα κάνουν την γενική αποτίμηση της κατάστασης, η σκυτάλη περνάει στην τέχνη που είναι και ο τελικός αποδέκτης του γενικού συναισθήματος όλου αυτού που περνάμε. Σκοπός της τέχνης, αυτή την δεδομένη στιγμή, νομίζω, είναι να μεταβάλει αυτή την εμπειρία σε έργο, για να μπορέσει να το επικοινωνήσει, με όλους τους τρόπους που προσφέρει η τέχνη γενικά, έτσι ώστε να μπορέσει να υπάρξει ένα πνευματικό κέρδος.
ΛΙΑ: Είναι εκπληκτικό το γεγονός ότι η Τέχνη πολλές φορές προλαβαίνει την ζωή. Ακούμε στίχους τραγουδιών που ενώ γράφτηκαν πριν την εξάπλωση του ιού μιλάνε για απομόνωση και μοναξιά σαν να γράφτηκαν γι’ αυτό ακριβώς που περνάμε, σαν να το προέβλεπαν. Βλέπουμε ταινίες επιστημονικής φαντασίας που λίγο πολύ προφήτευσαν την σημερινή κατάσταση. Φτάνεις να διερωτάσαι αν η Τέχνη μιμείται την Ζωή ή τελικά η Ζωή μιμείται την Τέχνη. Η αξία της τέχνης είναι διαχρονικά το ίδιο σημαντική λόγω της επικοινωνιακής της δύναμη και αυτό έχει φανεί τώρα όσο ποτέ, ίσως. Για φανταστείτε πώς θα το περνάγαμε όλο αυτό χωρίς μουσική, κινηματογράφο και γενικά χωρίς αυτό που προσφέρει η τέχνη.
Ετοιμάζετε κάποια έκθεση, κάποιο project για μέσα στο 2020;
ΣΩΤΟΣ: Αν και προς το παρόν τελούμε εν αναμονή λόγω της καραντίνας, ως ΚΑΤ’ΟΙΚΟΝ ετοιμάζουμε το project με τίτλο Προσωπογραφίες/Hands-free το οποίο θα ξεκινήσει από Κύπρο και θα καταλήξει Παρίσι. Άλλωστε αυτός είναι και ένας λόγος για τον οποίο βρισκόμαστε εδώ. Πρόκειται για μια συνεργασία του συμπολίτη σας, συγγραφέα Κώστα Μαννούρη και της Λίας Βογιατζή. Πρόκειται ουσιαστικά, για ένα διάλογο της λογοτεχνίας και της ζωγραφικής. Θα σας πούμε περισσότερα, μόλις βγούμε από αυτή την κατάσταση, ευχόμαστε σύντομα.
Τέλος, θα ήθελα να κλείσουμε με μια φράση από τον καθένα σας που να περιγράφει τα συναισθήματα ή τις σκέψεις σας αυτό το διάστημα.
ΛΙΑ: Ξεχώρισα τους πρώτους στίχους από το ποίημα Το Μέτρον: Ο άνθρωπος, του Νίκου Εγγονόπουλου: «Η ζωή, ο Θάνατος και αναμεσίς η Τέχνη…»
ΣΩΤΟΣ: Καθώς έτυχε να διαβάζω τελευταία τον Χέντενμπεργκ (Νοβάλις), ένα απόσπασμα από το έργο του Ύμνοι στη Νύχτα:
«Παντοτινά τώρα απ΄τα πάντα χωρισμένοι
Όσα η ψυχή γλυκά ποθεί κι αποζητά.
Μακριά από εκείνους που τους ήταν λατρεμένοι
Τους μάταιους θρήνους τους και τ’αναφηλιτά,
ίδαν σαν σ’όνειρο μονάχα οι πεθαμένοι,
την ανημπόρια μας που δέσμιους μας κρατά»…
(μεταφρ.Κ. Κουτσουρέλης, Περισπωμένη 2011)
11 Μαίου 2020 Παρίσι
