Του Γιώργου Κουκουμά
Ίσως πολλοί –ανεξαρτήτως ιδεολογίας και τοποθέτησης- θα δήλωναν σήμερα ότι θα ήταν περήφανοι αν βρίσκονταν στη θέση του August Landmesser, του πρωταγωνιστή αυτής της συγκλονιστικής φωτογραφίας. Θα δήλωναν με βεβαιότητα ότι είναι αυτονόητο ότι δεν θα ύψωναν το χέρι τους ναζιστικά, ακόμα κι αν όλοι γύρω τους το έκαναν βυθισμένοι σε μαζική παράκρουση όπως αυτή του αντισημιτισμού που έλεγε ότι «οι εβραίοι είναι κατώτερα πλάσματα, είναι απειλή για το έθνος».
Όμως η αλήθεια είναι ότι κανείς δεν μπορεί να μιλήσει με τόση βεβαιότητα για τον εαυτό του, ότι δηλαδή θα έχει τη δύναμη και την καθαρή σκέψη, να μείνει όρθιος ακόμα και μέσ’ τον φοβερο φασισμό του πλήθους. Γιατί αν μπορούσαμε να κάνουμε μια ιστορική αντιστοίχιση, θα έπρεπε να μετρηθούμε -αλλά πρωτίστως να αναμετρηθούμε καθείς με τον εαυτό του- πόσοι είμαστε έτοιμοι να αντισταθούμε στη μαζική παράκρουση που καταπίνει σήμερα τη δική μας κοινωνία (αλλά και άλλες στην Ευρώπη και στον κόσμο). Να σταθούμε κόντρα στο ρεύμα και απέναντι στον όχλο που ζητά «ψόφους» και να τους «βυθίσετε τις βάρκες» κάτω από κάθε διαδικτυακή είδηση για πρόσφυγες και μετανάστες. Πόσοι θα έμεναν όρθιοι ακόμα κι αν αυτός ο παροξυσμός έχει καταλάβει γνωστούς, φίλους, συνάδελφους, συγγενείς, κόσμο που –θα έλεγε κανείς- «κατά τα άλλα είναι μια χαρά», …ασυμπτωματικούς ρατσιστές. Μπορεί να είναι και ανθρώποι που γελούν απαξιωτικά με τις ρατσιστικές και τοξικές δηλώσεις του Τραμπ, αλλά την ίδια ώρα αντιδρούν σαν τα σκυλάκια του Παβλόφ όταν ο Υπουργός Εσωτερικών κ. Νουρής εξαπολύει μια ξενοφοβική δήλωση κρότου-λάμψης στοχεύοντας στη ψυχολογία του όχλου.
Προφανώς, η σημερινή κρατική (και η ευρωενωσιακή, βεβαίως) πολιτική απέναντι σε πρόσφυγες και μετανάστες δεν συνιστά σχέδιο εξόντωσης ούτε ολοκαύτωμα όπως συντελέστηκε στα χρόνια της φωτογραφίας. Από την στιγμή όμως που μια κοινωνία αποδέχεται –έστω και ανομολόγητα- μια άποψη (που ήταν και η βασική θέση των αυτουργών του ολοκαυτώματος): ότι οι άνθρωποι και οι ζωές τους μπορούν να ιεραρχηθούν, τότε η συνέχεια είναι μια πορεία ολισθηρή. Άλλωστε, το μεγάλο ερώτημα εκείνης της εποχής ήταν πώς ήταν δυνατόν ένας ολόκληρος λαός να δεχθεί αρχικά τις απελάσεις, τον αποκλεισμό των εβραίων από σχολεία και δουλειές, τα λιντσαρίσματα στους δρόμους και τέλος να προσποιείται επί χρόνια ότι δεν έβλεπε το έγκλημα των εγκλημάτων, τους φούρνους και τα στρατόπεδα συγκεντρώσεως. Πώς ήταν δυνατόν να υψώσουν σχεδόν όλοι τα χέρια τους ναζιστικά.
Γιατί η αλήθεια είναι ότι ο ρατσισμός έχει ένα πλεονέκτημα μοναδικό, που παραλύει κάθε προσπάθεια για σοβαρή συζήτηση. Απλουστεύει τα πράγματα και τα κάνει λιανά για όλα τα επίπεδα ανθρωπιάς, μόρφωσης (όχι ακαδημαϊκής) και αντίληψης: «Ο ξένος είναι εχθρός (ο φτωχός ξένος, εννοείται), είναι βρώμικος, είναι βάρβαρος.» Τόσο απλά. Δεν χρειάζεται καμιά ιδιαίτερη βάσανος σκέψης. Δεν μπαίνουν δύσκολα ερωτήματα όπως: Γιατί αφελληνίζει τον τόπο ο Σύριος ή Αφρικανός πρόσφυγας που φιλοξενείται προσωρινά στον τόπο μας και δεν τον αφελληνίζει ο Σαουδάραβας Κροίσος που παίρνει συν γυναιξί και τέκνοις κυπριακή υπηκοότητα έναντι των εκατομμυρίων του; Ποιος κερδίζει όταν οι ξένοι δουλεύουν με μισό μισθό και χωρίς δικαιώματα; Γιατί διερωτάσαι τι γυρεύουν οι Αφγανοί στην Ελλάδα, αλλά δεν διερωτήθηκες ποτέ τι έκανε 10 χρόνια ο ελληνικός στρατός στο Αφγανιστάν; Αν εσύ και το παιδί ζούσες φυλακισμένος σε αντίσκηνα μέσα στις λάσπες μαζί με 600 άλλους ανθρώπους να μοιράζεσαι 4 ντους –όπως στην Πουρνάρα της ευρωπαϊκής Κύπρου- τι θα είχες κάνει; Πού ακριβώς είναι η αντίσταση στα τουρκικά σχέδια, όταν Κύπρος και Ελλάδα στήριξαν την συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας που ταϊζει τον Ερντογάν με δισεκατομμύρια και μετατρέπει τα ελληνικά νησιά σε αποθήκες ανθρώπων; Δύσκολα ερωτήματα. Δεν θα τα πει το Sigmalive, δεν θα τα κάνει πρωτοσέλιδο η «Αλήθεια», δεν απασχολούν το Νουρή κλπ.
Είναι προφανώς πιο δύσκολο να ζητήσεις και να διεκδικήσεις αλληλεγγύη για ανθρώπους που δεν γνωρίζεις και ίσως δεν θα γνωρίσεις ποτέ, που έχουν άλλη γλώσσα, άλλο χρώμα, που δεν τους χρωστάς, δεν θα τους δεις μπροστά σου για να σου χρωστούν υποχρέωση. Που αν δοκιμάσεις να γράψεις τέτοιο σχόλιο κάτω από κάποια ειδησεογραφική ανάρτηση, θα βρεθείς αντιμέτωπος με ορδές από ορκς της διπλανής πόρτας. Αν είσαι σε κάποιο φιλικό τραπέζι και τους υποστηρίξεις, θα είσαι κατά πάσα πιθανότητα η γραφική παραφωνία. Αν είσαι πολιτικός δεν θα σε ψηφίσουν, μάλλον θα χάσεις ψήφους. Όμως όποιος θέλει να είναι στη σωστή πλευρά της Ιστορίας -όπως ο εργάτης της φωτογραφίας που μόνος του σώζει την αξιοπρέπεια του ανθρώπινου είδους- θα πρέπει να απαντήσει αν θα υψώσει το χέρι, τώρα που το υψώνουν οι πολλοί…
