Mια ομιλία «μάθημα ζωής» στους αποφοίτους της Ερασμείου Ελληνογερμανικής Σχολής από τον καθηγητή φιλοσοφίας και συγγραφέα Θεοφάνη Τάση, πριν από λίγες μέρες.
Σας ευχαριστώ που με προσκαλέσατε και χαίρομαι που βρίσκομαι εδώ σ’ αυτήν την μοναδική στιγμή του βίου σας. Αποφοιτήσατε από το Λύκειο και πετύχατε στις πανελλήνιες εξετάσεις σε μια από τις δυσκολότερες περιόδους των τελευταίων δεκαετιών σε αντίξοες συνθήκες. Εν τω μέσω μιας πανδημίας μελετούσατε και τώρα ετοιμάζεστε να σπουδάσετε σ΄ έναν κόσμο πιο αβέβαιο από ποτέ. Ανεξάρτητα από το πώς θα εξελιχθεί η πανδημία έχετε ήδη μάθει να μην θεωρείτε πολλά πράγματα αυτονόητα και μέχρι ενός σημείου συμφιλιωθήκατε με την ενδεχομενικότητα της ανθρώπινης ύπαρξης. Ο κόσμος επανέρχεται σταδιακά παρά την σκιά μιας πιθανής αναζωπύρωσης σε μια φυσιολογική πλην όμως διαφορετική καθημερινότητα όπου η ζωή ολόκληρη εξακολουθεί να βρίσκεται μπροστά σας. Σ’ αυτόν τον αλλαγμένο κόσμο με τους νέους κανόνες ανοίγονται σε εσάς αδιανόητες μέχρι σήμερα δυνατότητες και προσφέρονται πρωτόγνωρες ευκαιρίες. Να το έχετε κατά νου όχι μόνο σήμερα που είναι μια μέρα γιορτής. Αυτός ο νέος κόσμος θα διαμορφωθεί από την γενιά σας. Γι’ αυτό όπως σας συγχαίρω για την αποφοίτησή σας ελπίζω κάποτε να σας συγχαρώ για την πορεία και την συνεισφορά σας σ’ αυτόν. Όμως θα ήθελα ν’ απευθυνθώ και στους γονείς σας καθώς αυτή η μέρα ανήκει και σε εκείνους. Αγωνιστήκατε ν’ αναθρέψετε τα παιδιά σας και τώρα ήρθε η στιγμή να δρέψετε τους καρπούς των κόπων σας. Συγχαρητήρια τα ξεφορτωθήκατε! Το σπίτι άδειασε! Μπορείτε να χρησιμοποιείτε ελεύθερα το μπάνιο και ν’ ακούτε την μουσική που προτιμάτε! Απόφοιτες/οι ενηλικιωθήκατε πλέον και μακριά από τους γονείς θα αντιληφθείτε για πρώτη φορά πόσα σας προσέφεραν προτού αργότερα συνειδητοποιήσετε πόσο τους μοιάζετε. Δεν θα ξαναζήσετε ποτέ μαζί τους εκτός αν μείνετε ταπί! Το ίδιο θα σας λείψουν τα αδέρφια σας όσο παράξενο και αν σας φαίνεται ύστερα από τους καβγάδες στα χρόνια τα οποία ζούσατε μαζί στο ίδιο σπίτι. Να τ’ αγαπάτε, μεγαλώνοντας θα εκτιμήσετε το κοινό παρελθόν που μοιράζεστε. Πιθανώς να προσκαλέσατε έναν φιλόσοφο για να σας μιλήσει ευελπιστώντας σε σοφές συμβουλές, αλλά αν οι φιλόσοφοι είχαμε τις οριστικές απαντήσεις στο πώς να ζει κανείς θα τις είχαμε εφαρμόσει οι ίδιοι. Εντούτοις εφόσον με προσκαλέσατε θα σας δώσω όχι δυο τρεις, αλλά δεκατρείς συμβουλές. Δεκατρείς, διότι γεννήθηκα σε μια χρονιά δίσεκτη με δεκατρία φεγγάρια και επειδή το ονοματεπώνυμό μου αποτελείται από δεκατρία γράμματα. Ως εκ τούτου το δεκατρία είναι ο τυχερός μου αριθμός και ίσως οι προληπτικές/οί ανάμεσά σας να μετανιώνετε τώρα για την πρόσκληση. Ωστόσο είναι πια αργά για ν’ αλλάξετε γνώμη. Ιδού οι συμβουλές ή, μάλλον, προτροπές:
1. Κάντε φίλους.
Ορισμένες από τις σημαντικότερες και δια βίου φιλίες θα είναι αυτές των φοιτητικών χρόνων. Στο μέλλον αυτοί οι φίλοι θα είναι δίπλα σας για ν’ αναπολείτε με νοσταλγία, αλλά και για να σας συμπαραστέκονται. Ίσως να μην το κάνουν με τον τρόπο που θα θέλατε, ίσως να το κάνουν αργά σημασία έχει ότι θα σας νοιάζονται. Στο πέρασμα του χρόνου ορισμένες φιλίες θα σβήσουν αθόρυβα, άλλες θα τελειώσουν με έκρηξη, μερικές θα συνεχίζουν από συνήθεια και νέες θα γεννιούνται ωστόσο θα υπάρχουν πάντα φιλίες που θα σας κάνουν να νιώθετε μερικές φορές ότι γι’ αυτές αξίζει η ζωή.
2. Ερωτευτείτε.
Έχετε ερωτευτεί μέχρι τώρα όμως οι μεγαλύτεροι και σφοδρότεροι έρωτες βρίσκονται μπροστά σας. Μερικοί θα μείνουν ανεκπλήρωτοι, άλλοι θα εκπληρωθούν και θα ξεθωριάσουν ή θα ευδοκιμήσουν. Μην λησμονείτε πώς όταν είναι αληθινοί είναι συνήθως επικίνδυνοι και επώδυνοι, διότι δοκιμάζουν τα όρια του εαυτού διευρύνοντάς τα. Έρωτας είναι μια αμοιβαία παρεξήγηση με ημερομηνία λήξης που ενίοτε οδηγεί στο θαύμα. Μπορείτε να ελπίζετε σ’ αυτό όπως μπορείτε επίσης να στοιχηματίζετε στο τζόκερ.
3. Κάντε αυτό που αγαπάτε ή αγαπήστε αυτό που κάνετε. Μερικές/οί θα σταδιοδρομήσετε ευκολότερα, άλλες/οι θα εξαντληθείτε στην βιοπάλη, ορισμένες/οι θα εκπληρώσετε τα όνειρά σας και κάποιες/οι αποτυγχάνοντας θα ονειρευτείτε ξανά ή θα γίνετε πραγματίστριες/τές ίσως και κομφορμίστριες/τές. Ωστόσο εύχομαι σε όλες/ους όσο δύσκολο και αν μοιάζει να μην εργάζεστε με πρωταρχικό στόχο τα χρήματα, την εξουσία ή την κοινωνική αναγνώριση, αλλά αποζητώντας νόημα. Αυτό επιτυγχάνετε συνήθως ευκολότερα, αλλά όχι αποκλειστικά, όταν απολαμβάνετε την εργασία σας καθαυτή ή/και εργάζεστε προσφέροντας με κάποιο τρόπο στους συνανθρώπους. Το ότι ο βίος σας θα είναι μεστός νοήματος δεν σημαίνει ότι θα είστε ευτυχισμένες/οι. Το νόημα είναι αναγκαία, αλλά όχι ικανή συνθήκη ευτυχίας.
4. Μεγαλώσατε σ’ έναν κόσμο με έξυπνα κινητά, όπου αν είχατε μια απορία την «γκουγκλάρατε» ένα ρήμα που δεν υπήρχε όταν ήμουν μαθητής Λυκείου. Όταν θέλατε να προσανατολιστείτε κάπου δεν ανοίγατε έναν χάρτη, για ν’ ακούσετε μουσική δεν αγοράζατε δίσκους στο δισκοπωλείο, για να στείλετε ένα γράμμα δεν πηγαίνατε στο ταχυδρομείο. Είστε πιο κοσμοπολίτες, ανεκτικότεροι, διαθέτετε οικολογική συνείδηση και έχετε πρόσβαση στο σύνολο της ανθρώπινης γνώσης. Είστε εικονιστικά υποκείμενα. Υβρίδια ενός ενσώματου και ενός ψηφιακού εαυτού. Ως ψηφιακοί ιθαγενείς τείνετε να βιώνετε τις εμπειρίες μέσω τις ψηφιακής εικόνας και λιγότερο δια ζώσης στο εδώ και τώρα. Φροντίζοντας επιμελώς την ψηφιακή εικόνα εαυτού συχνά παραμελείτε τον ενσώματο εαυτό έτσι ώστε αυτή να μετατρέπετε σε είδωλο στο οποίο ξενώνεστε. Γι’ αυτό απολαύστε το σώμα σας με όλους τους πιθανούς τρόπους. Ποτέ δεν θα είναι ξανά τόσο υπέροχο. Πιστέψτε με.
5. Να πίνετε πολύ νερό και να λέτε ευχαριστώ.
6. Αγαπάτε τις πατρίδες σας την Ελλάδα, την Ευρώπη, τον πλανήτη και τους τόπους όπου θα γίνετε αυτό που είστε.
Αν δεν γνωρίζετε από που έρχεστε, τότε δεν θα ξέρετε που πηγαίνετε και μόνο όποιος αγαπά πραγματικά την πατρίδα του μπορεί ν’ αποκτήσει περισσότερες. Για να μάθετε ποιοι είστε πρέπει να σκαλίσετε τις ρίζες σας. Αφουγκραστείτε λοιπόν πώς συνομιλούν εντός σας οι πρόγονοι και οι επερχόμενες/οι. Βελτιώνοντας τα ελληνικά, τούς καταλαβαίνετε καλύτερα και γίνεστε περισσότερο ελεύθερες/οι. Επιπλέον, όσο αρτιότερα ομιλείτε την ελληνική τόσο ευκολότερα και καλύτερα θα μαθαίνετε ξένες γλώσσες ώστε ν’ αγαπήσετε νέες πατρίδες. Γι’ αυτό επιμεληθείτε τα ελληνικά σας.
7. Γίνετε αιμοδότες και μην κάνετε πολλά τατουάζ για τα περισσότερα θα μετανιώσετε στα σαράντα ή και νωρίτερα. Το ίδιο ισχύει για τις αναρτήσεις στο Instagram.
8. Να συμπάσχετε.
Θα απογοητευτείτε, θα διαψευστείτε, θα εξαπατηθείτε, θα αυταπατηθείτε, θα αρρωστήσετε, θα χάσετε χρήματα, κατοικίδια, αγαπημένους, θα αδικηθείτε και θα ατυχήσετε. Η ζωή με ανεξάντλητη φαντασία και επιμονή θα σας κάνει να υποφέρετε με απρόβλεπτους τρόπους γι’ αυτό μην προξενείτε οδύνη. Είμαστε εύθραυστοι και παροδικοί φερθείτε λοιπόν με συμπόνοια σε όλα τα ζωντανά όντα.
9. Ποδηλατήστε. Λίγο έως πολύ θα σας κάνουν την ζωή ποδήλατο, συνεπώς καλύτερα να είστε προετοιμασμένες/οι. Το ποδήλατο είναι αθόρυβο, άοσμο και προσφέρει μια εμπειρία ξενοιασιάς και ελευθερίας. Είναι ένα δημοκρατικό μέσο μεταφοράς. Έχετε δει τον Χίτλερ, τον Κιμ Γιονγκ Ουν ή οποιονδήποτε δικτάτορα να ποδηλατεί; Τέλος, είναι ένας τρόπος να προστατεύετε το φυσικό περιβάλλον το οποίο συνιστά ένα από τα σημαντικότερα καθήκοντα της γενιάς σας. Εύχομαι εσείς να πετύχετε εκεί όπου εμείς αποτύχαμε καθώς πλέον το μέλλον του πλανήτη βρίσκεται στα χέρια σας.
10. Επιμεληθείτε τον εαυτό σας θα είναι κοντά σας όταν οι υπόλοιποι θα σας έχουν εγκαταλείψει. Για να τον επιμεληθείτε θα πρέπει να τον γνωρίσετε. Όσο περισσότερη αυτογνωσία διαθέτετε τόσο καλύτερα θα επιμελείστε εαυτόν και όσο καλύτερα επιμελείστε εαυτόν τόσο περισσότερο θα τον γνωρίζετε. Γι’ αυτό αθληθείτε, διαλογιστείτε, γράψτε ημερολόγιο, κάντε τακτικές ιατρικές εξετάσεις, νηστέψτε και ασκήστε όσες περισσότερες τέχνες μπορείτε έτσι ώστε συνολικά να καλλιεργήσετε μια αναστοχαστική τέχνη του βίου.
11. Να κοιμάστε νωρίς ή να ξενυχτάτε μέχρι πρωίας. Αν θυμάστε ένα ξενύχτι, τότε κάνατε κάτι λάθος.
12. Να είστε αυθεντικές/οι και να πράττετε με τον δικό σας τρόπο αυτό που πιστεύετε ότι είναι το σωστό και όχι το εύκολο ή αυτό που περιμένουν από εσάς. Ανεξάρτητα από το αν πιστεύετε στην ύπαρξη μιας αντικειμενικής και καθολικής αλήθειας στην οποία να θεμελιώνονται οι αξίες και πεποιθήσεις σας να πράττετε αυτό που πιστεύετε ότι είναι το σωστό τόσο στον προσωπικό και στον επαγγελματικό σας βίο όσο επίσης ως πολίτες. Η δημοκρατία στην οποία γεννηθήκατε και μεγαλώσατε δεν είναι άτρωτη ούτε αιώνια. Αυταρχικές δημοκρατίες εμφανίζονται στην Ευρώπη και ο ψηφιακός γραφειοκρατικός καπιταλισμός της Κίνας, ένα άνευ προηγουμένου καθεστώς βιοπολιτικού ελέγχου, υπόσχεται στους πολίτες του ασφάλεια και υλική ευημερία έναντι πολιτικών ελευθεριών συνιστώντας μια μη ανθρωποκεντρική εναλλακτική στην φιλελεύθερη δημοκρατία. Παράλληλα ολοένα περισσότερες ανθρώπινες δραστηριότητες εκχωρούνται συνήθως αβίαστα και ανεξέταστα σε αλγορίθμους. Προστατέψτε λοιπόν τα ψηφιακά δεδομένα σας, χρησιμοποιήστε με φρόνηση την ψηφιακή τεχνολογία ώστε να υπερασπιστείτε και να εμπλουτίσετε την δημοκρατία μαζί με την αυτονομία σας.
13. Μην συγκρίνεστε με άλλους και μην ζηλεύετε το παιχνίδι είναι δύσκολο και μερικές φορές στημένο άλλοτε θα κερδίζετε, άλλοτε θα χάνετε στο τέλος όλοι τερματίζουμε μόνοι. Μέχρι τότε μάθετε να συγχωρείτε, να κλαίτε, να γελάτε, να είστε γενναιόδωρες/οι με τον χρόνο, τα αισθήματα και την σκέψη σας. Μάθετε να βιώνετε την ζωή σας αγωνιζόμενες/οι, αλλά επίσης γιορτάζοντάς την με ανεμελιά και στοχασμό “ψυχάς έχοντες κυμάτων εν αγκάλαις”.
Καλή τύχη και ευχάριστες περιπέτειες!
