SkalaTimes
O Αύγουστος είναι ο μήνας της ξεκούρασης, της θάλασσας, της ηλιοθεραπείας, του καρπουζιού, του γλυκού του κουταλιού στη βεράντα, του παγωτού και πολλών άλλων…
Ο Αύγουστος είναι επίσης ο μήνας εγγραφών στο Ωδείο Ανδρέας Γερολέμου στη Λάρνακα.
Για όλο το μήνα Αύγουστο και κάθε μέρα το Ωδείο θα δημοσιεύει μέσω του SkalaTimes μια «απλή» ερωτησούλα γύρω από τη μουσική, για να εμπλουτίσει τις γνώσεις μας, για να έχετε κάτι να παίζετε με τα παιδιά στο σπίτι (θα τα ρωτάτε και αυτά θα μαντεύουν την σωστή απάντηση).
Για σήμερα 7 Αυγούστου η ερώτηση είναι:
Πόσες γραμμές έχει το Πεντάγραμμο;
Η απάντηση (αφού μαντέψετε πρώτα) κάτω από την φωτογραφία
Απάντηση: Πέντε ( 5)
* «Το μουσικό πεντάγραμμο αποτελείται από πέντε παράλληλες ευθείες γραμμές σχεδιασμένες σε ίσες αποστάσεις μεταξύ τους, πάνω και ανάμεσα στις οποίες γράφονται οι μουσικοί φθόγγοι (οι νότες) της δυτικής μουσικής σημειογραφίας. Το πεντάγραμμο δεν διέθετε εξ αρχής πέντε γραμμές· η πρώτη του εφαρμογή από τον Γκουίντο ντ’ Αρέτσο χρησιμοποιούσε τέσσερις γραμμές, ένα σύστημα το οποίο χρησιμοποιείται ακόμη και στις μέρες μας, για ορισμένους τύπους μεσαιωνικής φωνητικής μουσικής. Τον 18ο αιώνα, το πεντάγραμμο έφτασε να διαθέτει ακόμη και οκτώ γραμμές (Σκαρλάττι), ωστόσο η εκδοχή των πέντε γραμμών έχει επικρατήσει από τον 15ο αιώνα.
Στην αρχή του πενταγράμμου σημειώνεται ένα κλειδί, το οποίο αποτελεί σημείο αναφοράς για τον ορισμό των νοτών που αντιστοιχούν σε κάθε γραμμή και διάστημα. Υπαρχουν διάφορα μουσικά κλειδιά, με πιο συνηθισμένο αυτό του σολ, που ορίζει ότι στη δεύτερη από κάτω γραμμή του πενταγράμμου η νότα που γράφεται είναι το σολ. Το κλειδί του φα χρησιμοποιείται για τα βαθύφωνα όργανα και ορίζει ότι στην τέταρτη από κάτω γραμμή η νότα που γράφεται είναι το φα. Υπάρχουν και τα κλειδιά του ντο που χρησιμοποιούνται πιο σπάνια και ορίζουν τη θέση που γράφεται η νότα ντο.
Μετά το κλειδί μπορεί να σημειωθεί μια ή περισσότερες υφέσεις ή διέσεις, οι οποίες αποτελούν τον λεγόμενο οπλισμό· με βάση τον οπλισμό διακρίνεται η τονικότητα του έργου. Η απουσία οπλισμού (όπως στο παράδειγμα που παρατίθεται) δεν σημαίνει απουσία τονικότητας, αφού οι τονικότητες της Ντο μείζονας και Λα ελάσσονας δεν έχουν διέσεις ή υφέσεις, ενώ μπορεί να σηματοδοτεί τον φυσικό ελάσσονα τρόπο της Ρε. Παραδοσιακά ο οπλισμός δεν μπορεί να συνδυάζει διέσεις και υφέσεις, ωστόσο στη σύγχρονη κλασική μουσική πολλοί συνθέτες επιλέγουν αυτόν τον αντισυμβατικό τρόπο γραφής. Στα δε έργα τροπικής μουσικής, ο οπλισμός δεν αντιπροσωπεύει τονικότητα, αλλά τον δρόμο πάνω στον οποίο είναι γραμμένο το έργο.
Μετά το κλειδί και τον οπλισμό ακολουθεί το σύμβολο μεγέθους του μέτρου. Συνήθως έχει τη μορφή κλάσματος και διαβάζεται π.χ. τρία τέταρτα ή επτά όγδοα (3/4 και 7/8 αντίστοιχα). Ο αριθμητής αντιπροσωπεύει τη χρονική αξία του κάθε μέτρου, ενώ ο παρονομαστής τη βασική χρονική μονάδα μέτρησης. Το μέτρο των 4/4 που είναι και το πλέον κοινό μπορεί να γραφτεί τόσο ως κλάσμα (4/4), όσο και με το σύμβολο Commontime inline.png· το μέτρο 2/2, που ενέχει τη σημασία δύο κινήσεων ανά μέτρο, συμβολίζεται αντίστοιχα με Allabreve.svg.
Για τον διαχωρισμό των μουσικών μέτρων χρησιμοποιείται η διαστολή, από την οποία προκύπτουν τα μέτρα, τα οποία και αποτελούν ενότητες συγκεκριμένης χρονικής αξίας, η οποία αντιστοιχεί στο σημειωμένο μέτρο που αναφέρεται παραπάνω. Τα μέτρα διευκολύνουν τον εκτελεστή να αντιλαμβάνεται ευκολότερα τη χρονική του θέση στο μουσικό έργο, ειδικότερα όταν το μουσικό του μέρος τείνει να είναι επαναληπτικό και να μην έχει ευδιάκριτα σημεία αναφοράς. Η διαστολή εισήχθη στη μουσική σημειογραφία περί τον 15ο αιώνα· μέχρι τότε οι μουσικοί διάβαζαν μουσική χωρίς διαστολές, υπολογίζοντας τη χρονική τους θέση μετρώντας τις αξίες των νοτών και των παύσεων. Κάποιες σύγχρονες γερμανικές εκδόσεις διατηρούν αυτή τη συνθήκη, με την προσθήκη διαστολών ανάμεσα στα πεντάγραμμα κάθε φωνής, ώστε να διευκολύνουν τους εκτελεστές.
Στις μέρες μας υπάρχουν αρκετοί τύποι διαστολής, η καθεμία από τις οποίες εξυπηρετεί συγκεκριμένες ανάγκες: η απλή διαστολή για τον διαχωρισμό των μέτρων, η διπλή διαστολή, που σηματοδοτεί αλλαγή τονικότητας, ρυθμικής αγωγής, ή ενότητας του έργου, και η τελική διαστολή, που σηματοδοτεί το τέλος μιας αυτοτελούς ενότητας (π.χ. μια άρια στα πλαίσια μιας όπερας). Τέλος, στις διαστολές μπορούν να προστίθενται σύμβολα επανάληψης, χάρη τα οποία εξοικονομείται χώρος (χαρτί και μελάνι), αλλά και επίσης αποφεύγεται το γύρισμα πολλών σελίδων».
