SkalaTimes
O Αύγουστος είναι ο μήνας της ξεκούρασης, της θάλασσας, της ηλιοθεραπείας, του καρπουζιού, του γλυκού του κουταλιού στη βεράντα, του παγωτού και πολλών άλλων…
Ο Αύγουστος είναι επίσης ο μήνας εγγραφών στο Ωδείο Ανδρέας Γερολέμου στη Λάρνακα.
Για όλο το μήνα Αύγουστο και κάθε μέρα το Ωδείο θα δημοσιεύει μέσω του SkalaTimes μια «απλή» ερωτησούλα γύρω από τη μουσική, για να εμπλουτίσει τις γνώσεις μας, για να έχετε κάτι να παίζετε με τα παιδιά στο σπίτι (θα τα ρωτάτε και αυτά θα μαντεύουν την σωστή απάντηση).
Για σήμερα 17 Αυγούστου η ερώτηση είναι:
Ποιος έγραψε το χάρτινο το φεγγαράκι; Ο Χατζιδάκις ή ο Θεοδωράκης;
Η απάντηση (αφού μαντέψετε πρώτα) κάτω από την φωτογραφία.
Απάντηση: Τη μουσική έγραψε ο Μάνος Χατζιδάκις και τους στίχους ο Νίκος Γκάτσος.
Για τη συνεργασία του με τον Γκάτσο και για το συγκεκριμένο τραγούδι που πρώτη ερμήνευσε η Νάνα Μούσχουρη,ο Χατζιδάκις είχε “Όταν πρωτογνωριστήκαμε εγώ ήμουν δεκαεπτά ετώ κι εκείνος εικοσιοκτώ. Από το «Λεωφορείον ο πόθος» είναι και το τραγουδάκι «Χάρτινο το φεγγαράκι». Εκείνο τον καιρό δεν φανταζόμασταν ότι θα μπορούσε ποτέ ο κόσμος να τραγουδάει: «Χάρτινο το φεγγαράκι / ψεύτικη η ακρογιαλιά». Ήταν η εποχή που όλοι τραγουδούσαν: «Να το πάρεις το κορίτσι / μην το παιδεύεις» ─η αποθέωση του μικροαστισμού. Τα δικά μας τα τραγούδια τα τραγουδούσαν οι φίλοι μας μόνο”.
«Η συνεργασία του Χατζιδάκι με τον ποιητή Νίκο Γκάτσο ήταν μια συνεργασία ζωής. Όπως άλλωστε και η φιλία τους. Στα πολλά ανέσπερα τραγούδια που μας χάρισαν υπάρχουν πολλά εμβληματικά. Αναμφίβολα ένα από αυτά είναι το «Χάρτινο το φεγγαράκι», το οποίο πλάστηκε για τις παραστάσεις από το Θέατρο Τέχνης του θεατρικού έργου του Tennessee Williams Λεωφορείον ο Πόθος. Το έργο παρουσιάστηκε στην Αθήνα το 1949, δυο σχεδόν χρόνια μετά από τη θριαμβευτική πρώτη του στη Νέα Υόρκη (03.12.1947 στο θέατρο EthelBarrymoreTheatre του Broadway), σε σκηνοθεσία Κάρολου Κουν και με βασικούς πρωταγωνιστές τη Μελίνα Μερκούρη (Μπλανς Ντυμπουά) και τον Βασίλη Διαμαντόπουλο (Στάνλεϋ Κοβάλσκι). Το τραγούδι πέρα από την ομορφιά, την ευαισθησία και το αρμονικό συνταίριασμά του με το μύθο του έργου έχει μια σημαντική ιδιαιτερότητα. Θεωρείται το πρώτο τραγούδι που γεννήθηκε από πρωτότυπους στίχους του Νίκου Γκάτσου – είχαν προηγηθεί τα τραγούδια του Ματωμένου γάμου, ο Νίκος Γκάτσος όμως υπέγραψε σε αυτά την απόδοση στα ελληνικά του ποιητικού λόγου του Lorca. Είναι, όμως, έτσι; Είναι όντως το πρώτο τραγούδι σε στίχους του Νίκου Γκάτσου; Μια παλιότερη έρευνα του θέματος, που είχε κάνει ο συντάκτης αυτού του κειμένου, απέδειξε πως όχι! Πρόκειται για μια όμορφη, όσο και ανώδυνη, πλάνη. To 1933 ο σπουδαίος Αμερικανός τραγουδοποιός Harold Arlen, αξιοποιώντας στίχους των επίσης σπουδαίων Billy Rose και E.Y. Harburg, συνέθεσε το τραγούδι «It’s Only a Paper Moon» (Είναι μόνο ένα χάρτινο φεγγάρι) για το θεατρικό έργο TheGreatMagoo, το οποίο επρόκειτο να παρουσιαστεί στο Broadway. Η παράσταση αποδείχτηκε εξαιρετικά … αποτυχημένη, το τραγούδι, ωστόσο, δεν ξεχάστηκε. Χρησιμοποιήθηκε την ίδια χρονιά στην ταινία Take a Chance, ενώ σχεδόν ταυτοχρόνως το δισκογράφησε ο PaulWhitemanμε τη δημοφιλή ορχήστρα του τραγουδισμένο από την Peggy Healey. Δεκάδες μουσικοί, κυρίως της τζαζ, το δισκογράφησαν αργότερα.
Μιαν από αυτές τις ερμηνείες είχε κατά νουν, μάλλον, ο Ελία Καζάν όταν σκηνοθετούσε το 1947 στο Broadwayτο καινούριο θεατρικό έργο του Tennessee Williams A Streetcar Named Desire – Λεωφορείον ο Πόθος. Διαπίστωσε ότι ταίριαζε και στους συμβολισμούς του έργου και στην ατμόσφαιρα που επιζητούσε, έτσι ζήτησε από την πρωταγωνίστριά του JessicaTandy(Μπλανς Ντυμπουά) να το τραγουδήσει στην έβδομη σκηνή του έργου, στην οποία αυτή βρίσκεται στο λουτρό και μονολογεί – το ρόλο του Κοβάλσκι ερμήνευσε ο πολύς MarlonBrando. Στα σχετικά μάλιστα με την παράσταση σχόλια το τραγούδι αναφερόταν ως «PaperMoon» (Χάρτινο φεγγάρι). Αν εξετάσουμε τους στίχους του Αμερικάνικου τραγουδιού μαζί με αυτούς του Νίκου Γκάτσου θα διαπιστώσουμε ότι σε κάποιο σημείο οι ομοιότητές τους είναι τόσο προφανείς, που εκμηδενίζουν τις πιθανές εικασίες για συμπτώσεις. Έγραφαν οι Billy Rose και E.Y. Harburg το 1933 Say, it’s only a paper moon Sailing over a cardboard sea But it wouldn’t be make-believe If you believed in me Έγραψε ο Νίκος Γκάτσος το 1949 Χάρτινο το φεγγαράκι Ψεύτικη η ακρογιαλιά Αν με πίστευες λιγάκι Όνειρο δεν θα ᾽ταν πια
Τι είχε μάλλον συμβεί; Προφανώς όταν ο Νίκος Γκάτσος παρέλαβε από τις ΗΠΑ το δράμα του Tennessee Williams για να το μεταφράσει, ανάμεσα στα λόγια του συγγραφέα βρήκε και τους στίχους του τραγουδιού, που είχε ενταχθεί στην παρθενική παρουσίαση του έργου στο Broadway. Του άρεσαν φαίνεται, του ταίριαζαν και έτσι προσάρμοσε κάποιους από αυτούς με τον πάντοτε υπέροχο τρόπο του στα ελληνικά. Εκτός από το τετράστιχο που αναφέραμε ήδη υπάρχει και μια φράση «κλειδί» και στις δυο γλωσσικές εκδοχές: το “Withoutyourlove” στα αμερικάνικα γίνεται «Δίχως τη δική σου αγάπη» στα ελληνικά. Υπάρχει μάλιστα, και επαναλαμβάνεται, και στις δυο εκδοχές στο ίδιο σημείο. Για να γίνει απολύτως αντιληπτό παραθέτουμε στο τέλος τους στίχους και των δυο τραγουδιών – προσοχή! Οι στίχοι του τραγουδιού «Χάρτινο το φεγγαράκι» παρατίθενται, όπως ακριβώς τους τραγούδησε η Μελίνα Μερκούρη στις παραστάσεις του Θεάτρου Τέχνης το 1949 και όχι όπως διασκογραφήθηκαν εμπλουτισμένοι και κάπως παραλλαγμένοι – και έγιναν γνωστοί – αργότερα (πρώτη δισκογράφηση το 1958, από τη Νάνα Μούσχουρη). Όλη αυτή η ιστοριούλα δεν μειώνει, ούτε κατ’ ελάχιστον, την υπερπολύτιμη, την ανυπολόγιστη προσφορά του Νίκου Γκάτσου. Τη μνημονεύσαμε για να αποκατασταθεί μια μικρή ιστορική αλήθεια. Το πρώτο, επομένως, τραγούδι σε πρωτότυπους στίχους του Νίκου Γκάτσου που δημοσιοποιήθηκε δεν είναι αυτό. Ποιο είναι; ένα άλλο, όχι τόσο γνωστό, τραγούδι του Μάνου Χατζιδάκι το οποίο εκδόθηκε δισκογραφημένο τον Νοέμβριο του 1958. Το όνομά του είναι «Μαζί με σένα» και το ερμήνευσε η Νάνα Μούσχουρη». (Πηγή πληροφοριών www.musicpaper.gr)
