Ανακοίνωση Ακαδημαϊκού και Διδακτικού Προσωπικού του Τμήματος Καλών Τεχνών του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου για την πειθαρχική έρευνα εναντίων εκπαιδευτικού-καλλιτέχνη

Με αφορμή την απόφαση του Υπουργείου Παιδείας, Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νεολαίας να ξεκινήσει διαδικασία πειθαρχικής έρευνας αναφορικά με τις «ζωγραφιές που δημοσιοποιεί σε Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης, διευθυντής σχολείου», τα μέλη του Ακαδημαϊκού και Διδακτικού Προσωπικού του Τμήματος Καλών Τεχνών του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου επιθυμούμε να τοποθετηθούμε ως εξής:

1. Παρότι στo Σύνταγμα της Κυπριακής Δημοκρατίας δεν υπάρχει άρθρο που να προβλέπει την ελευθερία της καλλιτεχνικής έκφρασης, το άρθρο 19 (παρ. 1 & 2) του Κυπριακού Συντάγματος προνοεί ότι «Έκαστος έχει το δικαίωμα ελευθερίας του λόγου και της καθ’ οιονδήποτε τρόπον εκφράσεως». Σύμφωνα με την παράγραφο 3 του ίδιου Άρθρου, η ελευθερία αυτή περιορίζεται μόνο στις περιπτώσεις που υπάρχει «κίνδυνος για την ασφάλεια της Δημοκρατίας ή της συνταγματικής τάξεως ή της δημοσίας ασφαλείας ή της δημοσίας τάξεως ή της δημοσίας υγιείας ή των δημοσίων ηθών».
2. Υποστηρίζουμε ότι η καλλιτεχνική δραστηριότητα, όχι μόνο δεν πλήττει τα δημόσια ήθη, αλλά αντιθέτως μπορεί να συμβάλει στην καλλιέργεια κριτικής σκέψης, ακόμη και μέσω της αμφισβήτησης κυρίαρχων εθνικών ή θρησκευτικών αφηγήσεων. Θεωρούμε, συνεπώς, αδικαιολόγητους όποιους ισχυρισμούς περί βλάβης των δημοσίων ηθών από τη δημοσίευση ή την έκθεση των συγκεκριμένων έργων τέχνης.
3. Η απόφαση του Υπουργείου Παιδείας, Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νεολαίας συνιστά μια πρωτοφανή απόπειρα λογοκρισίας και περιορισμού του δικαιώματος της ελεύθερης έκφρασης ενός εικαστικού καλλιτέχνη. Επισημαίνουμε πως ο εν λόγω διευθυντής σχολείου διατηρεί την ιδιότητα του καλλιτέχνη – για την οποία, εξάλλου, ευθύς εξαρχής προσελήφθη στη θέση του διδάσκοντος Τέχνης. Οι κατά το Υπουργείο “ζωγραφιές” αποτελούν έργα τέχνης, τα οποία δημιούργησε και εξέθεσε εκτός της διδακτικής διαδικασίας και του δημόσιου σχολείου. Η αποτίμηση της αισθητικής ή καλλιτεχνικής τους αξίας δεν αφορά το Υπουργείο, ενώ εκφεύγει των σκοπών του παρόντος κειμένου. Τονίζουμε, ωστόσο, τους κινδύνους που εγκυμονεί η προσπάθεια να ελεγχθεί η κάθε έκφραση πεποιθήσεων (πολιτικών, καλλιτεχνικών κ.ά) των εκπαιδευτικών στην εκτός του σχολείου δημόσια σφαίρα. Ουδείς επιζητεί, ελπίζουμε, ένα Υπουργείο Ελέγχου που λογοκρίνει, κατ’ αναλογία, τα λογοτεχνικά εγχειρήματα των φιλολόγων ή, γενικότερα, την όποια έκφραση απόψεων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και στη δημόσια σφαίρα από εκπαιδευτικούς.
4. Περιορισμοί της ελεύθερης έκφρασης δύναται να προκύψουν από το γεγονός ότι η Κύπρος αποτελεί μία από τις λίγες ευρωπαϊκές χώρες που ακόμα διατηρεί – δυστυχώς – άρθρο στον Ποινικό Κώδικα που ποινικοποιεί τη βλασφημία. Η Ελλάδα, για παράδειγμα, κατάργησε τη σχετική νομοθεσία περί βλασφημίας το 2019. Καλούμε την κυβέρνηση να εξετάσει την κατάργηση του εν λόγω άρθρου, καθώς αυτό καταστρατηγεί de facto την ελευθερία της έκφρασης, επηρεάζει ιδιαίτερα τις δημιουργικές δυνάμεις της κοινωνίας, όπως οι συγγραφείς και οι καλλιτέχνες, και πλήττει την εικόνα της χώρας διεθνώς.

(Εκ μέρους των μελών ακαδημαϊκού προσωπικού και διδασκόντων Τμήματος Καλών Τεχνών)

*Δρ. Αντώνης Δανός, Αναπληρωτής Καθηγητής, Κοσμήτορας Σχολής Καλών και Εφαρμοσμένων Τεχνών
*Δρ. Κλίτσα Αντωνίου, Καθηγήτρια, Πρόεδρος Τμήματος Καλών Τεχνών
*Δρ. Έφη Κυπριανίδου, Επίκουρη Καθηγήτρια
*Δρ. Γιάννης Χρηστίδης, Επίκουρος Καθηγητής​