Υπόμνημα παρέδωσε η ΠΟΓΟ το Σάββατο 21 Νοεμβρίου τις Αστυνομίκες Διευθύνσεις.
Αντιπροσωπεία της ΠΟΓΟ μαζί με την Γ.Γ της ΠΟΓΟ και Βουλευτή Αμμοχώστου Σκεύη Κουκουμά, την Βουλευτή Λάρνακας Ευανθία Σάββα και την Επαρχιακή Γραμματέα ΑΚΕΛ Λάρνακας Χρυστάλλα Αντωνίου παρέδωσαν το πιο κάτω υπόμνημα.
Το φαινόμενο της ενδοοικογενειακής βίας βρίσκεται σε ένταση τα τελευταία χρόνια ενώ παράλληλα διαπιστώνεται η αύξηση καταγγελιών και η αναζήτηση βοήθειας από θύματα. Η οικονομική και η υγειονομική κρίση που βρίσκονται υπό εξέλιξη επέδρασαν, ως ήταν αναμενόμενο, καταλυτικά στην αύξηση των κρουσμάτων. Στον αντίποδα ωστόσο, καταγράφεται και η έλλειψη ουσιαστικής πολιτικής από μέρους του Κράτους για πρόληψη και αντιμετώπιση της βίας και στήριξης των θυμάτων.
Την ίδια ρίζα έχουν και οι κοινωνικές πιέσεις που ασκούνται στη γυναίκα, ιδιαίτερα η ντροπή που αισθάνεται να καταγγείλει και να δημοσιοποιήσει το γεγονός. Εδώ εντάσσονται και οι συνήθεις παραινέσεις για υπομονή και ανοχή που δέχεται η γυναίκα από το συγγενικό και φιλικό της περιβάλλον. Η στερεοτυπική αντίληψη ότι η βία μέσα στην οικογένεια θεωρείται αυστηρά οικογενειακή υπόθεση συνεπάγεται ότι η δημοσιοποίηση του προβλήματος αντιμετωπίζεται με κοινωνική προκατάληψη, που είναι αυξημένη μέσα στις μικρές κοινωνίες όπως η κυπριακή.
Η πανδημία COVID 19, δεν δοκιμάζει μόνο τα παγκόσμια συστήματα υγείας, αλλά και τη δέσμευσή μας για ισότητα και ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Σε όλο τον κόσμο καταγράφεται αύξηση στις καταγγελίες για βία κατά των γυναικών από τους συντρόφους τους, εξαιτίας και της κρίσης του κορωνοϊού. Μιας βίας που βασίζεται σε πεποιθήσεις ότι η ισότητα δεν είναι απαραίτητη και ότι το δίκαιο που πρέπει να επικρατεί είναι αυτό του πιο ισχυρού.
Αυτό που διαπιστώνεται επίσης είναι το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια το κράτος έχει ουσιαστικά αναθέσει εξ ολοκλήρου το ρόλο της εμπλοκής και διαχείρισης μιας σειράς κοινωνικών ζητημάτων σε ΜΚΟ όπως είναι η σεξουαλική κακοποίηση ανηλίκων, η φιλοξενία ασυνόδευτων ανηλίκων, η μελέτη της καταλληλότητας ανάδοχων οικογενειών, αποδομώντας και με αυτό τον τρόπο τους δικούς του μηχανισμούς. Η απουσία κρατικών δομών και κατ’ επέκταση η μετάθεση των ευθυνών του κράτους και της ουσιαστικής εμπλοκής του, προκαλεί διάσπαση του συνολικού πολιτικού του ρόλου, στην αντιμετώπιση του ζητήματος της ενδοοικογενειακής βίας.
Αυτή τη στιγμή, το μεγαλύτερο βάρος πέφτει στους ώμους ΜΚΟ οι οποίες με κρατικές χορηγίες από την μια, αλλά και τη ανάγκη εξασφάλισης δωρεών και εισφορών από την άλλη, για κάλυψη μεγάλου μέρους του κόστους λειτουργίας προγραμμάτων και υποδομών, καταφέρνουν να διατηρούν τηλεφωνικό κέντρο και στέγες φιλοξενίας θυμάτων. Θέση μας είναι ότι παρά τη διαχρονική συμβολή ΜΚΟ στην αντιμετώπιση σειράς κοινωνικών ζητημάτων ο ρόλος τους θα έπρεπε να ήταν ενισχυτικός προς τις κρατικές υπηρεσίες και όχι να τις υποκαθιστούν εξ ολοκλήρου.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που τηρούνται στο Γραφείο Χειρισμού Θεμάτων Βίας στην Οικογένεια και Κακοποίηση Ανηλίκων, του Τμήματος Καταπολέμησης Εγκλήματος του Αρχηγείου Αστυνομίας, ο παγκύπριος ετήσιος αριθμός των αναφερόμενων περιστατικών/καταγγελιών βίας στην οικογένεια για το έτος 2019 ανήλθε σε 1137. Σημειώνεται ότι για το έτος 2018 ανήλθε σε 942, για το έτος 2017 σε 788, ενώ για τα έτη 2016 και 2015 ανήλθε σε 835 και 951 αντίστοιχα.
Το τελευταίο διάστημα, κατά την περίοδο των περιοριστικών μέτρων για την αντιμετώπιση της πανδημίας παρατηρήθηκε «έκρηξη» των περιστατικών, με το ΣΠΑΒΟ να κάνει λόγο για αύξηση των κλήσεων κατά 50% και να ανφέρει εναγωνίως ότι δεν είναι σε θέση να ανταποκριθεί. Συγκεκριμένα όπως έχει ανακοινωθεί, τον Μάρτιο και μέχρι τις 22 Απριλίου καταγράφηκαν 5000 κλήσεις, από τις οποίες, 2800 δεν απαντήθηκαν. Για το Μάρτιο οι 230 κλήσεις αφορούσαν καθαρά περιστατικά βίας και 36 εξ αυτών, προχώρησαν με αναφορά στις ΥΚΕ και την Αστυνομία. Ταυτόχρονα έχουν καταγραφεί 15 περιπτώσεις που ζήτησαν την μεταφορά τους σε χώρο φιλοξενίας.
Ανησυχία προκαλεί ο άγνωστος αριθμός περιστατικών που δεν μπορούν να καταγγελθούν αφού η συνεχής παρουσία ενός βίαιου συζύγου ή συντρόφου, δεν επιτρέπει την πρόσβαση σε υπηρεσίες στήριξης και καταγγελίας του δράστη.
Ως Γυναικείο Κίνημα ΠΟΓΟ, ενδυναμώνουμε τη φωνή και διεκδικούμε το δικαίωμα των θυμάτων να καταγγέλλουν με ασφάλεια τη βία εναντίον τους. Έχουμε επεξεργαστεί μια σειρά από θέσεις και προτάσεις, οι οποίες θα μπορούν να ενισχύσουν το πλαίσιο πρόληψης και αντιμετώπισης της βίας στην οικογένεια τόσο άμεσα, σε συνθήκες της πανδημίας, όσο και μεσοπρόθεσμα:
Άμεση λήψη μέτρων για:
Επανεξέταση από τις ΥΚΕ, όλων των περιπτώσεων που είχαν αναφερθεί τα τελευταία 4 χρόνια για ενδοοικογενειακή βία και επανεκτίμηση της όλης κατάστασης που επικρατεί στο σπίτι, ώστε να αξιολογηθεί εκ νέου η επικινδυνότητα της κάθε περίπτωσης. Ένα από τα σοβαρά προβλήματα που φαίνονται σε κάθε τραγική περίπτωση ενδοοικογενειακής βίας είναι η απουσία ορθής αξιολόγησης και εκτίμησης του κινδύνου. Αυτή η υποτίμηση της επικινδυνότητας, είτε γιατί τα θύματα προέρχονται από φτωχές οικογένειες, είτε έχουν μεταναστευτικό βιογραφικό, αφήνει τους θύτες να δρουν σχεδόν ανενόχλητοι, με αποτέλεσμα σε αρκετές περιπτώσεις να φθάνει μέχρι τη γυναικοκτονία.
Αναβάθμιση και επαρκής στελέχωση των ΥΚΕ, στα πλαίσια εκσυγχρονισμού τους, με επιπλέον επιστημονικό προσωπικό (κοινωνιολόγους, ψυχολόγους) εξειδικευμένη υπηρεσία που να ασχολείται αποκλειστικά με θέματα οικογένειας και παιδιού (προληπτικές υπηρεσίες και θέματα βίας).
Άμεση έναρξη διαδικασιών εξασφάλισης από τις ΥΚΕ, χώρων για την ασφαλή προσωρινή φιλοξενία θυμάτων στις επαρχίες Λάρνακας και Αμμοχώστου μέχρι την δημιουργία κατάλληλων υποδομών στις δύο επαρχίες.
Ενίσχυση του Συνδέσμου Πρόληψης και Αντιμετώπισης της Βίας στην Οικογένεια ώστε να μπορεί να ανταποκρίνεται στα αυξημένα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας.
Αναβάθμιση του τηλεφωνικού κέντρου, ώστε να μην παρουσιάζεται το απαράδεκτο φαινόμενο των συσσωρευμένων αναπάντητων κλήσεων. Αποτελεί τεράστιο βήμα για ένα θύμα να πάρει τηλέφωνο για καταγγελία και στήριξη. Για αυτό είναι απαράδεκτο να μένουν κλήσεις αναπάντητες και να στέλνεται το μήνυμα στα θύματα ότι είναι αβοήθητα.
Αξιοποίηση και άλλων σύγχρονων μέσων επικοινωνίας (Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης) για να διευκολύνονται τα θύματα στην καταγγελία και αναζήτηση βοήθειας. Είναι σημαντικό, πέραν της λειτουργίας τέτοιων εναλλακτικών τρόπων επικοινωνίας να υπάρχει άμεση ανταπόκριση και σε αυτούς τους τρόπους.
Περαιτέρω στήριξη των καταφυγίων για να καλύψουν τα αυξημένα περιστατικά. Προς το σκοπό αυτό να αξιοποιηθούν σχέδια φιλοξενίας θυμάτων με τις οικογένειες τους σε ξενοδοχεία σε όλες τις πόλεις στις περιπτώσεις που δεν υπάρχει κίνδυνος ασφάλειας των θυμάτων.
Μεσοπρόθεσμα
Διαμόρφωση πρωτόκολλων αξιολόγησης και αποτελεσματικού ελέγχου στις ΜΚΟ που τους έχουν ανατεθεί Προγράμματα και δομές προστασίας γυναικών και παιδιών για την ποιότητα των προγραμμάτων που λειτουργούν.
Παροχή νομικής αρωγής στα θύματα ενδοοικογενειακής βίας χωρίς περιορισμούς και γραφειοκρατικές διαδικασίες.
Δημιουργία ταμείου για τα θύματα βίας στην βάση του άρθρου 26 του Περί Βίας στην Οικογένεια (Πρόληψη και Προστασία Θυμάτων) Νόμου του 2000 (119(I)/2000).
Δημιουργία νέου πλαισίου οικονομικής στήριξης των θυμάτων βίας, η οποία να αναγνωρίζει την ιδιαιτερότητα και τις αυξημένες ανάγκες τους. Σήμερα εκείνο που εφαρμόζεται είναι η παροχή του ΕΕΕ στα θύματα, εφόσον πληρούν τις προϋποθέσεις και όταν αποχωρήσουν από τις δομές φιλοξενίας. Θεωρούμε ότι το ΕΕΕ δεν αποτελεί το κατάλληλο εργαλείο οικονομικής στήριξης για τα θύματα ενδοοικογενειακής βίας και για αυτό το λόγο ένας μεγάλος αριθμός επιστρέφει πίσω στις εστίες βίας. Θα πρέπει να
υπάρξει ένα νέο σχέδιο το οποίο να συνυπολογίζει την ιδιαιτερότητα των περιπτώσεων και να αντιμετωπίζει πλήρως τις ανάγκες των θυμάτων.
Επαναλειτουργία των Κέντρων Οικογενειακής Καθοδήγησης και περαιτέρω συνεργασία και στήριξη των Αρχών Τοπικής Αυτοδιοίκησης, για λειτουργία παρόμοιων Προγραμμάτων από τους Δήμους και Κοινοτικές Αρχές.
Ενίσχυση και στήριξη της οικογένειας με εμπλοκή της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας, για λειτουργία υποδομών και υπηρεσιών, που να στηρίζουν τις οικογένειες που είναι ευάλωτες στη βία.
Δημιουργία Προγράμματος Διαμεσολάβησης στις περιπτώσεις διαζυγίου.
Αναβάθμιση της διατμηματικής συνεργασίας μεταξύ Υπουργείων και εμπλεκόμενων υπηρεσιών όπως ΥΚΕ, Αστυνομία, Εθνική Φρουρά, για την αποτελεσματικότερη διαχείριση και πρόληψη περιστατικών βίας.
Έναρξη, διαδικασιών λειτουργίας στις Επαρχίες Λάρνακας και Αμμοχώστου, δομών φιλοξενίας θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας, υπο την ευθύνη των ΥΚΕ.
Συνολική αναθεώρηση του Εγχειριδίου Διατμηματικών Διαδικασιών, για τα θύματα βίας που δημιουργήθηκε το 2002 στην βάση των σύγχρονων δεδομένων που επικρατούν στο ζήτημα. Το 2017, αναθεωρήθηκε μέρος του, που αφορούσε την διαχείριση περιστατικών βίας στην οικογένεια.
Δημιουργία συντονιστικού φορέα υπό την Συμβουλευτική Επιτροπή για τη Βία, ο οποίος θα έχει την ευθύνη της ετοιμασίας όλων των εφαρμοστικών νόμων και των απαραίτητων τροπολογιών που προκύπτουν από την κύρωση της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης, αλλά και της εφαρμογής όλων των προνοιών που δεν χρειάζονται ξεχωριστούς νόμους.
Προτεραιότητα στην προώθηση του Νομοσχεδίου, το οποίο, ποινικοποιεί όλες τις μορφές βίας ενάντια στις γυναίκες, σύμφωνα με τις πρόνοιες της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης.
Νομοθετική ρύθμιση και προώθηση υποθέσεων βίας εναντίον γυναικών, ενώπιον της δικαιοσύνης, ανεξάρτητα από την επιθυμία ή μη του θύματος, για να διωχθεί ποινικά ο θύτης, αφού είναι γνωστό ότι σε πολλές περιπτώσεις τα θύματα αποσύρουν την καταγγελία λόγω φόβου. Η βία κατά των γυναικών δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται ως ιδιωτική υπόθεση από την Κυπριακή Δημοκρατία.
Αναβάθμιση, του ειδικού Γραφείου Χειρισμού Θεμάτων Βίας στην Οικογένεια της Αστυνομίας και αύξηση της παρουσίας γυναικών στην αστυνομία και το νομικό σύστημα
(παγκοσμίως είναι λιγότερες από το 10%), στοιχείο που τεκμηριωμένα συνδέεται με το ποσοστό καταγγελίας των περιστατικών βίας από τις γυναίκες θύματα καθώς επίσης και με την καταδίκη των δραστών.
Αντιμετώπιση του διαχρονικού προβλήματος της απονομής δικαιοσύνης στην Κύπρο. Από τη μια υπάρχει η χρονοβόρα διαδικασία του διαζυγίου και από την άλλη οι χρονοβόρες διαδικασίες εκδίκασης υποθέσεων βίας που διαρκούν 4 και πλέον χρόνια.
Η όλη κατάσταση θα πρέπει επιτέλους ν’ αντιμετωπιστεί, ώστε να πάψει να θεωρείται άνευ ουσίας η οποιαδήποτε δικαστική διαδικασία, εκ μέρους των θυμάτων, αλλά και να τα θέτει σε πραγματικό κίνδυνο, αφού ο δράστης διακινείται ανενόχλητος όλο το διάστημα μέχρι την ολοκλήρωση της δικαστικής διαδικασίας.
Διεξαγωγή μελέτης για τον εκσυγχρονισμό και τη διαφάνεια στις διαδικασίες καταγγελίας, διαχείρισης και εκδίκασης υποθέσεων βίας κατά των γυναικών σε όλους τους αρμόδιους θεσμούς (αστυνομία, δικαστήρια, ΥΚΕ).
Εκσυγχρονισμός και αναβάθμιση από πλευράς Υπουργείου Δικαιοσύνης, των Πρωτοκόλλων επικινδυνότητας για αξιολόγηση κινδύνου, καθώς και αξιολογόγηση της δυνατότητας και του βαθμού επικινδυνότητας για μετακίνηση του θύτη από το σπίτι, αντί μετακίνησης του θύματος. Ιδιαίτερα σε περιόδους με μέτρα κατ΄οίκον περιορισμού. Τα πρωτόκολλα να καταστούν υποχρεωτικά και να μην αντιμετωπίζονται ως απλές συστάσεις προς τους αστυνομικούς που έχουν την ευθύνη να τα εφαρμόσουν.
Εκπαίδευση τόσο των μελών της Αστυνομίας, όσο και των λειτουργών των ΥΚΕ, (όλων των εμπλεκομένων), για να μπορούν να αναγνωρίσουν τις διαφορετικές μορφές βίας (σωματική, λεκτική, σεξουαλική, οικονομική).
Παρακολούθηση του Προβλήματος της Βίας, μέσω της δημιουργίας κεντρικής τράπεζας δεδομένων, για καταγραφή όλων των περιστατικών βίας, περιλαμβανομένων των τηλεφωνικών/διαδικτυακών κλήσεων σε γραμμές βοήθειας, καταγγελιών και αναφορών στην Αστυνομία, στις ΥΚΕ και σε ΜΚΟ και διεξαγωγή επιστημονικών ερευνών για το ζήτημα και τις διάφορες πτυχές και οπτικές του. Αξιοποίηση των αποτελεσμάτων και συμπερασμάτων για διαμόρφωση πολιτικών, προς αναχαίτιση του προβλήματος, καθώς και στήριξης και ενδυνάμωσης ευάλωτων στη βία ομάδων.
Οργάνωση εκστρατειών διαφώτισης του κοινού, γύρω από τις επιπτώσεις της ενδοοικογενειακής βίας στα θύματα. Οι πολίτες και ιδιαίτερα τα μέλη των ευάλωτων ομάδων του πληθυσμού είναι απαραίτητο να γνωρίζουν τα δικαιώματα τους και τις προσφερόμενες υπηρεσίες έχοντας απρόσκοπτη πρόσβαση σε αυτές.
Ένταξη στο εκπαιδευτικό σύστημα, της ουσιαστικής ενδυνάμωσης των κοινωνικών δεξιοτήτων και αντιστάσεων των παιδιών ενάντια στη βία, καθώς και των αξιών της ισοτιμίας και του αλληλοσεβασμού των φύλων, την αλλαγή των στερεότυπων αντιλήψεων για το ρόλο των δύο φύλων και την καλλιέργεια δεξιοτήτων διαλόγου και διαπραγμάτευσης.
Αντιλαμβανόμαστε πλήρως την ιδιαιτερότητα της περιόδου που διανύουμε, αλλά είναι σε τέτοιες στιγμές που το κοινωνικό κράτος θα πρέπει να ενισχύεται και όχι να θυματοποιείται με λογικές περιορισμών και συρρίκνωσης.
Θεωρούμε ότι τα δικαιώματα των γυναικών θα πρέπει να βρίσκονται στην πρώτη γραμμή. Και ένα θετικό μήνυμα που μπορούμε να εξάξουμε από την τρέχουσα κρίση της πανδημίας, είναι ότι τα πράγματα μπορούν να αλλάξουν γρήγορα σε σχέση με τις πολιτικές που προτείνουμε εδώ και πολύ καιρό, για την πρόληψη και αντιμετώπιση της έμφυλης βίας. Υπάρχει, επομένως, μια ευκαιρία να μετατρέψουμε την εμπειρία της πανδημίας COVID-19, σε μια ευκαιρία να αλλάξουμε τα πράγματα προς το καλύτερο.
