Χαίρομαι που είμαι μαζί σας σήμερα σε αυτή την τηλε-ημερίδα και σας καλωσορίζω. Απευθύνομαι στην Ημερίδα με ικανοποίηση γιατί αυτή τη μέρα ειδικά, με τη συμβολική σημασία που έχει η «Παγκόσμια Ημέρα κατά του Σχολικού Εκφοβισμού», το Παρατηρητήριο για τη Βία στο Σχολείο του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου διοργανώνει αυτή την επιστημονική εκδήλωση.
Διαχρονικά η βία στο σχολείο είναι ένα κοινωνικό φαινόμενο που συναντάται σε όλες τις κοινωνίες. Έχει σοβαρές επιπτώσεις σε πολλά επίπεδα. Τόσο για τη μαθησιακή διαδικασία, όσο πολύ πιο άμεσα για τη ψυχική και κάποτε την ίδια τη σωματική υγεία των παιδιών, των μαθητών και μαθητριών. Η βία στο σχολείο προκαλεί βεβαίως φόβο και δημιουργεί ανασφάλεια, οδηγώντας κάποτε και σε περιθωριοποίηση ορισμένων παιδιών που γίνονται θύματα. Παραβιάζει βεβαίως την αρχή του ασφαλούς σχολείου και το δικαίωμα των μαθητών/-τριών να εκπαιδεύονται μέσα σε ένα οικείο και φιλικό περιβάλλον, μέσα σε ένα χώρο όπου δεν θα απειλούνται.
Ο σχολικός εκφοβισμός, μια από τις συνήθεις μορφές εκδήλωσης της βίας στο σχολικό περιβάλλον αναγνωρίζεται ως ένα πολύ σημαντικό πρόβλημα και ως η πιο διαδεδομένη τελικά μορφή επιθετικής συμπεριφοράς στο πλαίσιο του σχολείου. Η εκφοβιστική συμπεριφορά αποτελεί απειλή για τη συναισθηματική ισορροπία και ευημερία και την ίδια την εκπαίδευση. Επομένως είναι και εμπόδιο που αποτρέπει να πετύχουμε μαθησιακούς στόχους. Τελικά αποβαίνει παράγοντας που επηρεάζει τη γενικότερη λειτουργία και την ποιότητα του σχολικού περιβάλλοντος. Αυτή η συμπεριφορά κάποτε μπορεί να είναι διάχυτη και παίρνει διάφορες μορφές, οι οποίες στο παρελθόν πολλές φορές περνούσαν απαρατήρητες. Είναι δύσκολα διαχειρίσιμες σε ατομικό επίπεδο και μπορεί να πάρουν τη μορφή επιβολής του «δυνατότερου» ή «θρασύτερου» προς τον «αδύνατο» ή «συνεσταλμένο», αλλά και τη μορφή ομαδικής επιθετικότητας σε παιδιά που έτσι απομονώνονται ή και νοιώθουν αποκλεισμό. Περισσότερο όμως προσοχή θέλει όταν παίρνει «αθώα» μορφή γιατί ασκείται «ασυναίσθητα», δηλαδή χωρίς κάν να το αντιλαμβάνεται ο «θύτης» και ενδεχομένως δεν γίνεται εύκολα αντιληπτή ως επιθετική συμπεριφορά και εκφοβισμός.
Το σχολείο υιοθετεί βεβαίως πολιτική μηδενικής ανοχής. Οφείλει να περιορίσει ή και να εξαλείψει τη βία και αυτή τη μορφή βίας. Γι’αυτό καθορίζει μια πολιτική πρόληψης και διαχείρισης του σχολικού εκφοβισμού η οποία εφαρμόζεται από τα μέλη της εκπαιδευτικής κοινότητας, συμπεριλαμβανόμενων των παιδιών. Όταν μιλάμε για μηδενική ανοχή στη βία, πρώτα απ’όλα αναφερόμαστε στην καλλιέργεια και ανάπτυξη μια σχολικής κουλτούρας και νοοτροπίας που τάσσεται καθαρά εναντίον της βίας και αποσκοπεί να την περιορίζει μέσα από την επιρροή ενός συλλογικού πνεύματος συνεργασίας, αλληλοσεβασμού, αλληλοπεριχώρησης θα έλεγα. Ενώ εκεί όπου χρειάζεται πρέπει να προβλέπονται και κυρώσεις.
Το σχολικό περιβάλλον χαρακτηρίζεται από πολλές μορφές ετερότητας. Όπως βεβαίως το φύλο και η εμφάνιση, αλλά και η ταυτότητα φύλου ή και ο σεξουαλικός προσανατολισμός, η εθνικότητα και η κοινότητα, τυχόν αναπηρίες κ.ο.κ. Γι’ αυτό έχει νομική, πρακτική και ηθική υποχρέωση να αναγνωρίζει, να καλωσορίζει, να σέβεται και τελικά να αγκαλιάζει όλα τα παιδιά. Και να τους διασφαλίζει ένα περιβάλλον απαλλαγμένο από εκφοβιστικές συμπεριφορές και κάθε άλλη μορφή βίας.
Σε αυτό το πλαίσιο έρχεται και η Εθνική Στρατηγική του ΥΠΠΑΝ για την Πρόληψη και Διαχείριση της Βίας στο Σχολείο (2018-2022) έχει σκοπό να διατηρεί και να προάγει ασφαλές και φιλικό σχολικό περιβάλλον, όπου μέσα σε συνθήκες αλληλοσεβασμού και δημοκρατικής συμπεριφοράς όλα τα παιδιά απολαμβάνουν τα δικαιώματά τους, αποκτούν γνώσεις και δεξιότητες, καλλιεργούν αξίες και στάσεις ζωής ώστε να αναπτύξουν στο μέγιστο τις δυνατότητές τους, ενώ νοιώθουν ότι συμμετέχουν ισότιμα. Οι Διευθύνσεις του Υπουργείου και οι άλλες υπηρεσίες μας εργάζονται συστηματικά για την πρόληψη, αλλά και την αντιμετώπιση των διαφόρων μορφών βίας, στηρίζοντας τους εκπαιδευτικούς μέσα από επιμορφωτικές δράσεις, αλλά ενδυναμώνοντας ταυτόχρονα τους μαθητές και τις μαθήτριες μας. Υπάρχει εξάλλου και ευρύτερο ενδιαφέρον στην κοινωνία, όπως μαρτυρά και πρωτοβουλία της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Παιδείας που προώθησε πρόσφατα ένα νομοθέτημα που μπορεί να μας φανεί χρήσιμο.
Με ιδιαίτερη χαρά όμως καλωσορίζω εδώ τους δυο κύριους ομιλητές στην Ημερίδα, τους καθηγητές Δρα Κωνσταντίνο Κόκκινο, από το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο της Θράκης και τον Δρα Θεόδωρο Γιοβαζολιά, από το Πανεπιστήμιο της Κρήτης. Είναι και ο συμβολισμός ιδιαίτερος, από τη Θράκη και την Κρήτη μέχρι την Κύπρο ενώνουμε σήμερα τις προσπάθειές μας για ένα καλύτερο και ασφαλές σχολείο. Ευχαριστούμε τους δυο ειδικούς που θα επιχειρήσουν να ρίξουν φως σε σημαντικές πτυχές του θέματος, όπως είναι πρώτα απ’ όλα η διασαφήνιση, διευκρίνηση όλων των μορφών που μπορεί να πάρει ο σχολικός εκφοβισμός, δηλαδή τρόπον τινά ο ορισμός του, αλλά και ο ρόλος των εμπλεκομένων ή παρισταμένων, όπως λέγεται, καθώς και πρακτικές παρέμβασης του σχολείου και των εκπαιδευτικών.
Είμαι, επίσης, στην ευχάριστη θέση να καλωσορίσω και όσους και όσες εκπαιδευτικούς συμμετέχουν σε αυτή την τηλε-ημερίδα. Δεν μπορεί παρά να τονίσω ότι πρόκειται για πρωινό Σαββάτου, κάτι που αποδεικνύει τη σημασία του ενδιαφέροντος που δείχνετε. Είναι πράγματι πολύ σημαντικό να ενεργοποιηθούμε όλοι και να συνεργαστούμε για την πρόληψη και κατάλληλη διαχείριση αυτής της τόσο δυσάρεστης και επιζήμιας κοινωνικής συμπεριφοράς μέσα στο σχολείο. Ξέρω ότι σας απασχολεί πολύ και είναι κάτι που συναντάτε και σας δυσκολεύει κάθε μέρα. Το Υπουργείο με τη συνεργασία ευρύτερα τόσο των ειδικών υπηρεσιών, αλλά και όλων των εκπαιδευτικών, επιδιώκει να διευκολύνει το έργο τους και να τους δώσει την ευκαιρία να αναδείξουν το παιδαγωγικό έργο τους μέσα σε ένα ασφαλές σχολείο για όλους.
Ευχαριστώ φυσικά και το Παρατηρητήριο για τη Βία στο Σχολείο και το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο για τη διοργάνωση αυτής της Ημερίδας.
Εύχομαι σε όλους και τους μια παραγωγική ημέρα και κλείνοντας επιθυμώ να τονίσω ότι το Υπουργείο Παιδείας, Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νεολαίας, ως ο κατ’ εξοχήν θεσμός προώθησης τους μάθησης και του πολιτισμού έχει υποχρέωση να βεβαιώνεται ότι όλοι μέσα στο σχολικό περιβάλλον απολαμβάνουν το πολύτιμο αγαθό τους παιδείας χωρίς εκφοβιστικές ή τους βίαιες συμπεριφορές. Θέλουμε σχολική κοινότητα που θα λειτουργεί με τρόπο οικείο και φιλικό για όλους και θα τους εμπνέει για μάθηση και δημιουργία.
