Άρθρο της Δρ. Μαγδαληνής Αντρέου
Κέντρο Ισότητας και Ιστορίας του Φύλου (ΚΙΙΦ)
Όπως αναφέρει η Μύρια Βασιλειάδου «οι γυναίκες στην κυπριακή ιστορία είναι εντελώς κρυμμένες». Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, πολλές πτυχές της γυναικείας δράσης παραμένουν διαχρονικά αθέατες από την ιστορία της Κύπρου. Μια από αυτές αφορά την πορεία των Κυπρίων γυναικών προς την ψήφο η οποία ξεκινά πολύ πιο νωρίς από την ίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας το 1960. Συγκεκριμένα, όπως αναφέρουν οι αρχειακές πηγές οι γυναίκες ψηφίζουν για πρώτη φορά το 1905 όταν μια παράλειψη στον Εκπαιδευτικό Νόμο επέτρεψε σε όσες Κύπριες είχαν ακίνητη περιουσία και πλήρωναν τους σχετικούς φόρους να συμμετέχουν στην ανάδειξη των Εκπαιδευτικών Επιτροπών των ελληνοκυπριακών σχολείων.
Το γεγονός περιγράφει η εφημερίδα «Αλήθεια» τον Ιούνιο του 1905 αναφέροντας τα εξής: «Δια του Στοιχειώδους Παιδείας Νόμου… δικαίωμα ψήφου εις την εκλογήν των Επιτροπών των Σχολείων έχει «πας φορολογούμενος κάτοικος». Αλλ’ η αόριστος έκφρασις εθεωρήθη… περιλαμβάνουσα και τας φορολογούμενας γυναίκας… και ούτω μιαν ωραίαν πρωίαν αι Κυπριώτισσαι ευρέθησαν έχουσαι ό,τι μετά τόσης επιμονής και λύσσης ζητούν οι εν Ευρώπη και Αμερική ομόφυλοι αυτών. Το πράγμα… έχει αναμφιβόλως και δόσιν τίνα κωμικότητος».
Σε μια εποχή λοιπόν, στην οποία οι γυναίκες θεωρούνται «ως πράγμα και ως ον άξιον μόνον της βαναυσότητος και της κτηνωδίας του ανδρός, ως πλάσμα υποδεέστερον και πολύ κατώτερον του ανδρικού σεβασμού και της αληθούς εκτιμήσεώς του», η γυναικεία ψήφος φαίνεται να είχε έρθει πολύ νωρίς. Σύμφωνα με τα άρθρα του κυπριακού τύπου της εποχής οι γυναίκες είναι νευρικές και ευεπίφορες στις συγκινήσεις και για αυτό θα έπρεπε να προστατευθούν από τις «βρωμερότητες» των κομματικών ανταγωνισμών. «Πρέπει η γυνή πάντοτε να διατελή και να εργάζηται εντός του οίκου… Διότι εάν θελήση αυτή να επέμβη εις τα δικαιώματα της Πολιτείας προσβάλλει την αξιοπρέπειαν του ανδρός».
Παρ’ όλα αυτά, οι δυο πολιτικοί σχηματισμοί των Κιτιακών και Κυρηνειακών βρέθηκαν στην κρίσιμη περίοδο του Αρχιεπισκοπικού Ζητήματος να ανταγωνίζονται για το ποιος θα κερδίσει την γυναικεία ψήφο. «…αι γυναίκες ετοιμάζονται να κάμουν χρήσιν του χορηγηθέντος αυταίς δικαιώματος και εν Λευκωσία αι ψηφοφόροι ήρχισαν κινούμεναι και ενεργούσαι υπέρ των υποψηφίων αυτών. Η Κυριακή επιφυλάσσει ίσως εκπλήξεις δια την Λευκωσίαν και δεν θα εκπλαγώμεν αν μάθωμεν αίφνις ότι η νέα Επιτροπή των Σχολείων οιαδήποτε και αν εκλεγεί οφείλει την επιτυχίαν της εις τους νέους πανισχύρους εκλογικούς παράγοντας». Έτσι, τον Ιούνιο του 1905, ορισμένες από τις περίπου 900 γυναίκες που είχαν δικαίωμα ψήφου στην Λευκωσία φαίνεται να κατήλθαν στις κάλπες για την ανάδειξη των Εκπαιδευτικών Επιτροπών.
Η χειραφέτηση των Κυπρίων γυναικών κράτησε μόνο ένα χρόνο, καθώς το επόμενο έτος η Βρετανική Διοίκηση «διόρθωσε τον σχετικό νόμο έτσι ώστε οι γυναίκες να εξακολουθούν να φορολογούνται αλλά να χάνουν το δικαίωμα της ψήφου. Η επόμενη φορά που θα οδηγηθούν οι Κύπριες γυναίκες στις κάλπες γενικών εκλογών θα είναι το 1960 με την ανακήρυξη της Κυπριακής Δημοκρατίας. Αλλά οι Κύπριες γυναίκες είχαν ήδη κατακτήσει πολλά. Η παγιωμένη άποψη που τις ήθελε εξαρτώμενες και υποταγμένες στον άνδρα καταρρίπτεται από τα ιστορικά αρχεία.
Αν θέλετε να μάθετε περισσότερα για την ιστορία της γυναικείας ψήφου, παρακολουθήστε το φιλμάκι με τίτλο «Η πορεία των Κυπρίων γυναικών προς την ψήφο» στο οποίο η ηθοποιός Ηλιάνα Κάκκουρα, με ένα περιεκτικό και πρωτότυπο αφήγημα, ζωντανεύει την ιστορία του 1905!
Το σενάριο του φιλμ γράφτηκε από το Κέντρο Ισότητας και Ιστορίας του Φύλου, σε σκηνοθεσία του Χρίστου Πολυκάρπου και παραγωγή του Ινστιτούτου Ερευνών Προμηθέας. Το φιλμ δημιουργήθηκε στο πλαίσιο προγράμματος «Αρχείο Ιστορίας Γυναικών: Κυπριακή Διαδικτυακή Βιβλιοθήκη για το Φύλο» το οποίο υλοποιείται από το Ινστιτούτο Ερευνών Προμηθέας, το Κέντρο Ισότητας και Ιστορίας Φύλου (Κ.Ι.Ι.Φ.) και το Πανεπιστήμιο Κύπρου. Το έργο SOCIALINNO/0617/0013 συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάπτυξης και την Κυπριακή Δημοκρατία μέσω του Ιδρύματος Έρευνας και Καινοτομίας.
Πηγές:
Myria Vassiliadou, ‘Herstory: The Missing Women of Cyprus’ (Spring 1997) 9(1) The Cyprus Review 95-122, 97.
«Γυναίκες Ψηφοφόροι», Αλήθεια, 3 Ιουνίου 1905.
«Επί του περί Παιδείας Νόμου – Η ψήφος των γυναικών – Η φανερά ψηφοφορία», Σάλπιγξ, 11 Ιουνίου 1905.
«Ζητήματα και Γνώμαι – Η Γυνή εν τη Πολιτεία», Σάλπιγξ, 15 Ιουλίου 1905.
