της Δρ. Μαγδαληνή Αντρέου
Κέντρο Ισότητας και Ιστορίας του Φύλου (ΚΙΙΦ)
Όπως αναφέρει η διεθνής βιβλιογραφία, η οικονομική δραστηριότητα των γυναικών είναι συχνά αθέατη. Στην Κύπρο δε, η μη-ορατότητα των γυναικών στην ιστοριογραφία γενικά, επεκτείνεται σε όλες της κοινωνικοοικονομικές ομάδες του γυναικείου πληθυσμού. Περισσότερο όμως κρυμμένες από την ιστορία είναι οι εργαζόμενες γυναίκες των κατώτερων οικονομικών στρωμάτων. Η καθημερινή ζωή γυναικών που εργάζονται σε δουλειές, οι οποίες έχει επικρατήσει να θεωρούνται «γυναικείες», δεν έχουν απασχολήσει ιδιαίτερα την κυπριακή ιστοριογραφία. Ένα σπάνιο αρχείο που δίνει φωνή στις εργαζόμενες γυναίκες αποτελεί το «Δελτίο της Ένωσης Εργαζομένων Γυναικών Λεμεσού» του 1942 το οποίο ανήκει στο Αρχείο της ΠΟΓΟ και το οποίο φυλάσσεται ψηφιοποιημένο στην ηλεκτρονική κυπριακή βιβλιοθήκη για το φύλο, Clio for gender.
Στο κείμενο με τίτλο «Στη δική μας θέληση στέκει…», μια εκ των συντακτριών του Δελτίου, η Αντιγόνη Αρτέμη, θέτει το επίκαιρο ρητορικό ερώτημα «Πόση αλήθεια σημασία πρέπει να δοθεί στη γυναίκα και πόση αντίθετα μικρή σημασία δίνει η σημερινή μας κοινωνία». Όπως αναφέρει η Αρτέμη, για την εργαζόμενη γυναίκα στην Κύπρο του 1940, οι επιλογές για εργασία είναι πολύ συγκεκριμένες. Για όσες νεαρές γυναίκες των πόλεων κατορθώσουν να σπουδάσουν, τα επαγγέλματα της δασκάλας, της νηπιαγωγού ή της υπαλλήλου σε γραφείο αποτελούν μονόδρομο. Την ίδια στιγμή, όσες προέρχονται από τα κατώτερα οικονομικά στρώματα των χωριών ως μοναδική επιλογή έχουν «το έργο της υπηρεσίας που αρχίζει πολλές φορές κι’ από την πιο τρυφερή ηλικία των 6-7 χρόνων»!
Κοινή συνισταμένη για όλες τις εργαζόμενες γυναίκες αποτελεί σύμφωνα με την Αρτέμη η ματαίωση των ελπίδων τους για μια ζωή με αξιοπρέπεια. «Πόσες φορές δεν ξενύχτησε η φτωχή ραφτούλλα… για να τελειώσει ένα φόρεμα χορού της χαϊδεμένης κόρης τ’ αριστοκράτη. Μα δεν αμοίφθηκε όσο έπρεπε… Όσο για την υπηρέτρια… (αυτή) καταντά αγνώριστη απ’ τη σκληρή δουλειά και την κακοζωή… και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, μια καλή πρωΐα θα βρεθεί στους δρόμους με τη σφραγίδα της άτιμης, της πρόστυχης, που ξεμυάλισε το γυό του σπιτιού…» Συνεχίζοντας, το κείμενο εστιάζει στις γυναίκες εργαζόμενες του εργοστασίου οι οποίες προβάλλουν ήδη από την δεκαετία του 1940 το διαχρονικό αίτημα της αύξησης του μισθού και της μείωσης των ωρών εργασίας.
Όπου και εάν εργάζεται η γυναίκα των οικονομικά ασθενέστερων τάξεων, «οι δρόμοι των ονείρων της»,όπως αναφέρει το κείμενο, είναι κλειστοί. Ιδιαίτερη μνεία, σύμφωνα με την Αρτέμη, οφείλεται στη γυναίκα που εργάζεται εντός σπιτιού, αλλά και την άνεργη η οποία «έχει τις πιο πολλές φροντίδες και…έχει πάντοτε την ιδέα ότι άλλοι την ταΐζουν… αδιάφορα αν η ίδια κάνει περισσότερη δουλειά από τον πατέρα, ή αδερφό, ή τον σύζυγο.».
Όπως αναφέρει κλείνοντας η Αντιγόνη Αρτέμη, αν «δεν γίνει η γυναίκα οικονομικά ανεξάρτητη, ποτέ, μα ποτέ δεν θα χαρεί τη ζωή της… Ας ενωθούμε λοιπόν όλες, οργανωμένες, ας δώσουμε τα χέρια… Ας σπάσουμε τις αλυσίδες μας. Έτσι, θα μπορέσουμε να ζήσουμε πιο καλά, και θα επιτύχουμε μια ανθρωπινότερη και ευτυχισμένη ζωή».
Το Δελτίο αυτό αποτελεί μια ανεκτίμητη ιστορική μαρτυρία προερχόμενη από την πέννα γυναικών της εργατικής τάξης της Κύπρου. Από την εν λόγω πηγή, όπως και τις αρχειακές πηγές ευρύτερα, προκύπτει ότι οι γυναίκες της Κύπρου ήταν κάθε άλλο παρά απούσες από την κοινωνική, οικονομική, πολιτική,πολιτισμική αλλά και την αθλητική ιστορία του τόπου.
*Περισσότερες πληροφορίες για την ιστορία των Κυπρίων γυναικών μπορείτε να βρείτε στη διαδικτυακή πλατφόρμα clioforgender.com.cy η οποία δημιουργήθηκε από το Κέντρο Ισότητας και Ιστορίας του Φύλου σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Ερευνών Προμηθέας και το Πανεπιστήμιο Κύπρου στα πλαίσια του έργου «Αρχείο Ιστορίας Γυναικών: Κυπριακή Διαδικτυακή Βιβλιοθήκη για το Φύλο». Το έργο SOCIALINNO/0616/0013 συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης και την Κυπριακή Δημοκρατία μέσω του Ιδρύματος Έρευνας και Καινοτομίας.
*Πηγές Άρθρου: «Πρώτο Δελτίο Ένωσης Εργαζομένων Γυναικών Λεμεσού», 1942, Αρχείο ΠΟΓΟ.
