Με αισθήματα βαθύτατης λύπης αποχαιρετούμε σήμερα τον Μιχάλη Πασιαρδή, έναν από τους επιφανέστερους λογοτέχνες μας. Η ποίησή μας και ο θεατρικός μας λόγος χάνουν έναν από τους σημαντικότερους θεράποντές τους, έναν άνθρωπο που ταύτισε την ύπαρξή του με τον Λόγο και τον υπηρέτησε με συνέπεια και σταθερότητα από τα μαθητικά του ήδη χρόνια, όπως μπορεί κανείς να διαπιστώσει φυλλομετρώντας τα τεύχη της Μαθητικής Εστίας, περιοδικού του Παγκυπρίου Γυμνασίου, σχολείο στο οποίο ο ποιητής ολοκλήρωσε την εγκύκλιά του μόρφωση. Σε ένα από αυτά διαβάζουμε ανάμεσα στους εφηβικούς στίχους του, που προοιωνίζονταν σε ανύποπτο χρόνο την ανοδική του πορεία στα κυπριακά και στα νεοελληνικά γράμματα: «Μες στους αθθούς ολογρονίς / έν’ η Τζυρκά γεμάτη / σιύβκει τζι’ ο Πενταδάκτυλος / που ’πάνω τζιαι φιλά τη».
Η γενέτειρα του Μιχάλη Πασιαρδή, το Τσέρι, όπου είδε το φως το 1941, καθώς και η οικογένειά του, μπορούν σήμερα να αισθάνονται ιδιαίτερα περήφανοι, για τον δικό τους διακεκριμένο άνθρωπο, που χάραξε με τον δικό του ξεχωριστό τρόπο ανεξίτηλη πορεία, η οποία είναι βέβαιο ότι θα παραμείνει κτήμα εσαεί για τις επερχόμενες γενιές. Υπερήφανοι αισθανόμαστε και εμείς ως Πολιτεία και ως Υπουργείο Παιδείας, Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νεολαίας, για τη βαρύτιμη και πολυσήμαντη παρακαταθήκη του Μιχάλη Πασιαρδή στη γενική μας παιδεία, στον πολιτισμό μας – και ειδικότερα στους τομείς της ποίησης και του θεάτρου.
Όντας ένας από τους κορυφαίους εκπροσώπους της γενιάς της Ανεξαρτησίας, ο Πασιαρδής, αφενός πέτυχε να υπερβεί τα όρια του ατομισμού και να φθάσει στο επίπεδο της αποκρυστάλλωσης και έκφρασης των συλλογικών οραμάτων, αλλά και διαψεύσεων, σε στίχους που έφτασαν στα χείλη του λαού μας, μέσω των πάμπολλων μελοποιήσεων που αξιώθηκε η ποίησή του. Αφετέρου, δεν εγκλωβίστηκε στον ασφυκτικό μικρόκοσμο της ιδιωτικής λογοτεχνικής έκφρασης, αλλά ταύτισε το δικό του λογοτεχνικό σύμπαν με τον κόσμο της Κύπρου, όπως είναι ιδιαίτερα εμφανές στα θεατρικά του έργα που είχε τη χαρά να δει να ανεβάζονται με μεγάλη επιτυχία στη σκηνή και να μεταδίδονται από το ραδιόφωνο και την τηλεόραση.
Ο κόσμος αυτός, ο κόσμος της Κύπρου, «όπου το θαύμα λειτουργεί ακόμη», κατά την προσφιλή στον μεταστάντα ρήση του Γ. Σεφέρη, ως μια όψη του σύγχρονου ελληνισμού, αποτυπώνεται στο έργο του Πασιαρδή μέσω της ισοζυγισμένης και πάντοτε λειτουργικής χρήσης άλλοτε της νεοελληνικής και άλλοτε της κυπριακής διαλέκτου. Χειρίστηκε τη διάλεκτό μας με σεβασμό και αγάπη, χωρίς υπερβολές και ακρότητες, ως μία πτυχή της πολύμορφης παράδοσής μας, την οποία τόσο αγάπησε. Η σχέση του με την παράδοση ήταν διαρκής και συστηματική, καθώς δεν την αντιμετώπιζε με τάσεις νοσταλγίας ή ωραιοποίησης, αλλά τη θεωρούσε ως έναν πλήρη και συγκροτημένο φορέα και κώδικα αξιών, απαραίτητων στον αγώνα του λαού μας για εθνική και φυσική επιβίωση. Δεν είναι δε λίγες οι φορές που στην ποίησή του αναδεικνύει τις υψηλές κλασικές αξίες, με πρώτιστες εκείνες του αρχαιοελληνικού μέτρου και της λιτότητας: «Το λλίον ένι το πολλύν, τούτη ένι η αρκοντιά μας, / πάππου προς πάππου σ’ τούντην γην τζι εμείς τζιαι τα παιθκιά μας / τζι αν θέλετε η Τζιύπρου μας πάλε να ξαναζήσει, / μέσα στο λλίον το πολλύν καθένας μας να ζήσει».
Ο Μιχάλης Πασιαρδής δεν ήταν μόνο άνθρωπος της ποίησης και του θεάτρου. Ήταν στον ίδιο ύψιστο βαθμό και άνθρωπος του ραδιοφώνου. Συνέδεσε τον εαυτό του με το Ραδιοφωνικό Ίδρυμα Κύπρου, στο οποίο εργάστηκε για τέσσερις σχεδόν δεκαετίες και στο οποίο επανερχόταν σχεδόν καθημερινά μετά την αφυπηρέτησή του, ως το τελευταίο διάστημα. Οι εκπομπές λόγου και μουσικής τις οποίες επιμελήθηκε, καθώς και οι εκπομπές του με θέμα τον κόσμο της Κύπρου και τους ανθρώπους της, που μεταδίδονταν μέχρι πρόσφατα, μόρφωσαν και διαπαιδαγώγησαν τον λαό μας με θέματα και προσεγγίσεις υψηλής αισθητικής και παιδείας.
Δεν θα ήταν υπερβολή να λεχθεί ότι ο Μιχάλης Πασιαρδής κατέχει μια ξεχωριστή και αξιοζήλευτη θέση στη συλλογική μας συνείδηση, στην παιδεία και στον πολιτισμό μας. Η Κυπριακή Δημοκρατία, αναγνωρίζοντας την πολυσήμαντη προσφορά του, τον τίμησε πρώτα με το Κρατικό Βραβείο Ποίησης, το 1972, με το Αριστείο Γραμμάτων και Τεχνών το 2016, ενώ το 2015 είχε τιμηθεί με το Μεγάλο Βραβείο Θεάτρου του Θεατρικού Οργανισμού Κύπρου.
Αποχαιρετούμε, λοιπόν, στο μεγάλο του ταξίδι, με αισθήματα δέους και συγκίνησης τον μεγάλο μας ποιητή, με στίχους δικούς του, που έγραψε αποχαιρετώντας ο ίδιος τον άλλο μεγάλο ομοχώριό του, και μεγάλο τέκνο της Κύπρου, Θοδόση Πιερίδη: «Ήταν τα χρόνια λιγοστά μα ο χρόνος είναι μέγας / και μες στου χρόνου τα φτερά σα μες στην αρμονία / θα μένουν τα τραγούδια σου, τρεχάμενα νερά / μέσα στο φως να σμίγουνε, – πολύβουη συμφωνία».
Στην οικογένεια και στους οικείους του Μιχάλη Πασιαρδή εκφράζω τα ειλικρινή συλλυπητήρια της Πολιτείας και εμού προσωπικά.
Αιωνία του η μνήμη.
Σημ.: Tον επικήδειο λόγο ανέγνωσε, εκ μέρους του Υπουργού Παιδείας, Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νεολαίας, ο Διευθυντής Μέσης Γενικής Εκπαίδευσης κ. Κυπριανός Λούη.
