H Μαρίνα Χριστοφή – Ειδική Παιδαγωγός, στο εκπαιδευτικό θεραπευτικό κέντρο Care Act στη Λάρνακα, μας μιλά για το κλάδο της ειδικής εκπαίδευσης, για το ρόλο του Care Act στην κοινωνία της πόλης μας, αλλά και για τις δυσκολίες οι οποίες έχουν να κάνουν με το σύστημα εκπαίδευσης στον τόπο μας, αλλά και με την ίδια την κοινωνία. Σε μια πολύ ενδιαφέρουσα συνέντευξη η Μαρίνα μιλά στο SkalaTimes για όλα όσα ενδιαφέρουν κάθε γονέα και κάθε εκπαιδευτικό.
SkalaTimes
Μαρίνα που έχεις σπουδάσει και τι;
Είμαι απόφοιτη πτυχιούχος του Πανεπιστήμιου Θεσσαλίας, Βόλου στην Ελλάδα, στο Παιδαγωγικό Τμήμα της Ειδική Αγωγής στην κατεύθυνση δασκάλων. Κατά την διάρκεια των προπτυχιακών μου σπουδών έκανα ένα έτος την πρακτική μου άσκηση σε δημοτικό σχολείο στις τάξεις Α – Στ Δημοτικού και ένα έτος σε ειδικά σχολεία και τμήματα ένταξης όπου ασχολήθηκα με μαθητές με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες σε μαθησιακά και κινητικά προβλήματα. Η αγάπη μου όμως για την ειδική αγωγή δεν σταμάτησε στο πτυχίο κι έτσι τον Οκτώβριο του 2020 ξεκίνησα και συνεχίζω μέχρι σήμερα τις μεταπτυχιακές μου σπουδές στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Λευκωσίας στην Κύπρο, στο Τμήμα της Ειδικής και Ενιαίας Εκπαίδευσης.
Γιατί αποφάσισες να ακολουθήσεις τον δρόμο της ειδικής αγωγής;
Η αγάπη μου για τα παιδιά ήταν το μεγάλο μου κίνητρο το οποίο με ωθήσει να πάρω την απόφαση να ακολουθήσω τον δρόμο της εκπαίδευσης. Συγκεκριμένα η ειδική αγωγή ήταν το μόνο που μου τράβηξε το ενδιαφέρον στον τομέα της εκπαίδευσης και ήθελα να ασχοληθώ επαγγελματικά. Η πληθώρα των μορφών διδασκαλίας και τα ποικίλα μέσα διδασκαλίας για τα παιδιά με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες με οδήγησαν να θέσω ως πρώτη επιλογή το Παιδαγωγικό Τμήμα της Ειδικής Αγωγής του Πανεπιστήμιου Θεσσαλίας. Ήταν μια ξεκάθαρη και καθοριστική απόφαση για μένα καθώς και μια από τις πιο σωστές επιλογές που είχα κάνει στην ζωή μου.
Να μας εξηγήσεις λίγο καλύτερα τι εννοούμε όταν λέμε ειδική εκπαίδευση;
Η ειδική εκπαίδευση είναι μια επιστήμη η οποία εστιάζει στην ψυχολογία και τη διδασκαλία των παιδιών με ειδικές ανάγκες. Στόχοι της ειδικής αγωγής είναι η ανάπτυξη της προσωπικότητας των μαθητών με αναπηρία και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, η βελτίωση των δυνατοτήτων και των δεξιοτήτων τους καθώς και η ένταξη τους στο οικογενειακό περιβάλλον, στο εκπαιδευτικό σύστημα, στην κοινωνική ζωή και στην επαγγελματική dραστηριότητα.
Στην ειδική αγωγή εντάσσονται τα παιδιά που έχουν διαγνωστεί με:
-μαθησιακές δυσκολίες (δυσλεξία, δυσαναγνωσία (αναγνωστικές δυσκολίες), δυσαριθμησία, δυσγραφία)
-νοηματική καθυστέρηση
-αναπτυξιακές διαταραχές (φάσμα του αυτισμού)
-συναισθηματικές και συμπεριφορικές διαταραχές (ΔΕΠ-διαταραχές επικοινωνίας
-προβλήματα ακοής (κώφωση, βαρηκοΐα)
-προβλήματα όρασης (τύφλωση, οπτική αναπηρία, μερική όραση)
-σωματικές / κινητικές διαταραχές (εγκεφαλική παράλυση)νευρολογικές διαταραχές
-χαρισματικότητα και ταλέντο (υπερ-ευφυή παιδιά)
-πολύπλοκες αναπηρίες
Ποια είναι τα προβλήματα και οι δυσκολίες που συνήθως αντιμετωπίζεις με τα παιδιά που εργάζεσαι; Δηλαδή εννοώ δυσκολίες οι οποίες έχουν να κάνουν με το σύστημα εκπαίδευσης στον τόπο μας ή με την ίδια την κοινωνία.
Οι δυσκολίες εντός των γενικών σχολείων είναι πολλές. Η ειδική εκπαίδευση για να επιτύχει χρειάζεται τα παρακάτω χαρακτηριστικά: ειδικές διαγνωστικές, ιατρικές, ψυχολογικές και εκπαιδευτικές υπηρεσίες, ειδικά προγράμματα, ειδικούς χώρους, ειδικά όργανα και ειδικές τεχνικές διδασκαλίας. Η εκπαίδευση για τα παιδιά με αναπηρίες παρέχεται σε τέσσερα περιβάλλοντα: σε τάξη γενικού σχολείου με εξατομικευμένη υποστήριξη σε προσωπική βάση, σε ειδικές μονάδες εντός του γενικού σχολείου καλύπτοντας τις ανάγκες σε μικρές ομάδες μαθητών, σε ειδικά σχολεία και κατ’ οίκον όπου τα επισκέπτονται εκπαιδευτές καθημερινά ή κάποιες φορές της εβδομάδας. Έτσι, αρχικά βλέπουμε ότι τα παιδιά αποσύρονται από τις «κανονικές» τάξεις προκειμένου να παρακολουθούν μαθήματα ειδικής υποστηρικτικής διδασκαλίας και λογοθεραπείας. Ένα άλλο πρόβλημα είναι η έλλειψη ελέγχων σε προσχολικό επίπεδο από εμπειρογνώμονες με κατάλληλη κατάρτιση. Πρέπει να καταρτιστούν διαγνωστικά κέντρα και να στελεχωθούν από ειδικούς σε θέματα εκπαίδευσης, λογοθεραπευτές, εργοθεραπευτές και εκπαιδευτικούς ψυχολόγους για στήριξη των παιδιών με αναπηρία.
Επιπρόσθετα οι περισσότεροι δάσκαλοι με πολλά χρόνια εργασιακής εμπειρίας δεν μπορούν να εφαρμόσουν διάφορες μορφές διδασκαλίας που να μπορούν οι μαθητές με αναπηρία να ανταπεξέλθουν γιατί η αρχική τους κατάρτιση δεν περιελάβανε ενότητες σε θέματα που αφορούσαν την αναπηρία. Ακόμη υπάρχει έλλειψη υλικοτεχνικών δομών και εργαλείων διδασκαλίας που συμβάλλουν στην ενσωμάτωση των παιδιών με αναπηρίες εντός του σχολείου. Οι υπηρεσίες των παιδιών με αναπηρία είναι διαχωρισμένες από όλες τις κύριες υπηρεσίες καθώς βλέπουμε συχνά ιατρικές αντιλήψεις της αναπηρίας όπως «ειδικά» σχολεία, «ειδικές» ρυθμίσεις μέσα σε σχολεία γενικής εκπαίδευσης και «ειδικοί» παιδαγωγοί. Γενικά όλα λειτουργούν σε ένα διαχωριστικό εκπαιδευτικό σύστημα. Σημαντικό όμως ρόλο στην ενσωμάτωση των παιδιών με αναπηρία παίζει και η κοινωνία. Η πολιτεία έχει την ευθύνη να αποφύγει την δημιουργία περιοριστικού περιβάλλοντος για τα παιδιά με ειδικές ανάγκες και να τους βοηθήσει να ενταχθούν στο ενιαίο κορμό της εκπαίδευσης. Δυστυχώς η κοινωνία καθιστά τα άτομα ανάπηρα, αφού βάζει φραγμούς που περιορίζουν τη ισότιμη συμμετοχή τους στην κοινωνική ζωή. Πρέπει να καταλάβουμε ότι το «πρόβλημα» σταματά να εστιάζεται στο ίδιο το άτομο, αλλά μεταφέρεται στην αποτυχία της κοινωνίας να ανταποκριθεί στις ανάγκες των ατόμων με αναπηρία.
Θεωρείς ότι τα παιδιά ειδικής εκπαίδευσης πρέπει να ολοκληρώνουν την εκπαίδευση τους σε ειδικά σχολεία ή να ενταχθούν στα κανονικά σχολεία;
Ο βασικότερος στόχος των ειδικών παιδαγωγών είναι η ένταξη των παιδιών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες στα γενικά σχολεία. Το όραμα μας είναι η δημιουργία «Ενός Σχολείου» για όλους ανεξαρτήτως διαφορετικότητας. Έτσι θεωρώ ότι τα παιδιά ειδικής εκπαίδευσης ΠΡΕΠΕΙ να ολοκληρώνουν την εκπαίδευσης τους στα γενικά σχολεία. Το κάθε παιδί δικαιούται δωρεάν φοίτηση σε δημοτικό σχολείο για την παροχή της ειδικής αγωγής και εκπαίδευσης που προσδιορίζεται σύμφωνα με τις διατάξεις του νόμου και το Υπουργικό Συμβούλιο μεριμνά για την πρόσληψη αναγκαίου επιστημονικού προσωπικού και για την εξασφάλιση κάθε άλλης αναγκαίας επιστημονικής υπηρεσίας. Παιδιά για τα οποία έχει προσδιοριστεί ειδική αγωγή και εκπαίδευση πρέπει να φοιτούν σε συνηθισμένα σχολεία με κατάλληλες υποδομές σύμφωνα με το εκπαιδευτικό πρόγραμμα του Υπουργείου, προσαρμοσμένο στις δικές τους ανάγκες και στο εξατομικευμένο πρόγραμμα τους. Οφείλουμε ως πολιτεία να διαμορφώσουμε όχι μόνο τα σχολεία αλλά και όλους τους χώρους με βάση τις δυνατότητες τους. Άλλωστε, το σχολείο
είναι η πρώτη συμμετοχή των μαθητών σε ένα σύνολο και δεν πρέπει να τους
στερούμε αύτη την ευκαιρία. Από το σχολείο ξεκινούν σιγά σιγά να προετοιμάζονται για την ενσωμάτωση τους στην κοινωνία ως αυριανοί πολίτες.
Πόσο δύσκολο είναι για το παιδί με αυτισμό, να συνυπάρχει με τους υπόλοιπους μαθητές που δεν ανήκουν στο φάσμα του αυτισμού;
Ας ξεκινήσω πρώτα λέγοντας τι είναι ο αυτισμός. Ο αυτισμός είναι μια αναπτυξιακή διαταραχή και τα παιδιά με αυτισμό έχουν συνήθως προβλήματα στην επικοινωνία, στην κοινωνικοποίηση και στην συμπεριφορά τους. Από τον ορισμό και μόνο καταλαβαίνει κανείς ότι υπάρχει δυσκολία στην συνύπαρξη των παιδιών με αυτισμό μεταξύ των υπόλοιπων μαθητών.
Παρ’ όλα αυτά, μπορεί να γίνει προσπάθεια από τη δασκάλα της γενική τάξης για την ενσωμάτωση των παιδιών με αυτισμό στο σύνολο της τάξης. Μπορεί να διαφοροποιήσει το πρόγραμμα της διδασκαλίας με διάφορες τεχνικές όπου όλα τα παιδιά θα έχουν την ευκαιρία να συμμετέχουν χωρίς να υπάρχει κάποιο εμπόδιο. Για παράδειγμα η δασκάλα μπορεί να εφαρμόσει κατά την διάρκεια του μαθήματος ομαδοκεντρικές δραστηριότητες όπου όλοι οι μαθητές θα συνυπάρχουν και θα λειτουργούν στο πλαίσιο μιας κοινής ομάδας.
Οι γονείς τι ρόλο μπορούν να παίξουν στην βελτίωση μόρφωσης του ή ένταξης του στην κοινωνία;
Τόσο οι δάσκαλοι όσο και οι γονείς θα πρέπει να αποτελούν πρότυπο για τα παιδιά. Όπως ανάφερα προηγουμένως τα παιδιά περνούν πολλές ώρες τις ημέρας τους στο σχολείο. Όμως οι γονείς αποτελούν σημαντικό πυρήνα στην βελτίωση της μόρφωσης των παιδιών και στην μελλοντική τους ένταξη στην κοινωνία. Είναι σημαντικός λοιπόν ο ρόλος των γονέων απέναντι στα παιδιά τους, πόσο μάλλον οι γονείς που έχουν παιδιά με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, όπου τα παιδιά αυτά συνεχώς αναζητούν την βοήθεια και την στήριξη των γονέων τους ακόμη και για τα πιο απλά. Φοβούνται ότι χωρίς αυτούς δίπλα τους θα αποτύχουν. Εδώ είναι που οι γονείς οφείλουν να στηρίξουν και να ενθαρρύνουν τα παιδιά τους στο εκπαιδευτικό κομμάτι και στην συμμετοχή τους στην κοινωνική ζωή. Ο ρόλος τον γονέων θα πρέπει να είναι συμβουλευτικός και καθοδηγητικός. Για να είναι όμως σε θέση οι γονείς να βοηθήσουν τα παιδιά τους θα πρέπει πρώτα οι ίδιοι να αποκτήσουν επιπλέον γνώσεις γύρω από τα θέματα που απασχολούν τα παιδιά τους μέσω διάφορων σεμιναρίων.
Το ότι εργάζεσαι σε ένα χώρο όπως το care act τι σημαίνει για σένα, αλλά και τι σημαίνει για ένα γονέα που σκέφτεται να φέρει το παιδί του στο care act;
Το γεγονός ότι εργάζομαι στο Care Act μου προσφέρει πολλά οφέλη. Αρχικά μου δίνεται η δυνατότητα να εργαστώ επαγγελματικά στον τομέα μου, ο οποίος είναι η εκπαίδευση της ειδικής αγωγής και να προσφέρω τις γνώσεις μου στους μαθητές. Επίσης είμαι στην ευχάριστη θέση να έρχομαι σε επαφή με τους γονείς των μαθητών μου και να τους καθοδηγώ σε θέματα εκπαίδευσης αλλά και ψυχολογίας που θα βοηθήσουν τα παιδιά τους να βελτιωθούν. Τέλος χαίρομαι πολύ γιατί συνεργάζομαι με την υπόλοιπη θεραπευτική ομάδα του κέντρου και αυτό αποτελεί τον κύριο λόγο που οι γονείς μπορούν να φέρουν τα παιδιά τους στο κέντρο. Το Care Act είναι ένα πολυθεματικό κέντρο το οποίο αποτελείται από ένα προσωπικό άριστα εκπαιδευμένο όπου ο κάθε γονέας μπορεί να συνεργαστεί μαζί του. Ο κάθε θεραπευτή κάνει αξιολόγηση του μαθησιακού προφίλ του κάθε παιδιού και με βάση την διάγνωση σχεδιάζει ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα με βάση τις ανάγκες του.
Τι πρέπει να έχουν κατά νου οι γονείς που έχουν παιδιά ειδικής εκπαίδευσης;
Οι γονείς που έχουν παιδιά ειδικής εκπαίδευσης πρέπει να έχουν αγάπη, υπομονή και κατανόηση προς το παιδί τους, δηλαδή τα αυτονόητα. Αρχικά θα πρέπει να αποδεχτούν την διάγνωση του παιδιού τους, ούτως ώστε να γίνει έγκαιρα η παρέμβαση από τους θεραπευτές. Σημαντικό είναι να συνεργάζονται μαζί τους, επειδή είναι εξειδικευμένοι πάνω στο αντικείμενο τους για πιο καλά και γρήγορα αποτελέσματα. Οι γονείς θα πρέπει να έχουν στο μυαλό τους ότι η παρέμβαση χρειάζεται χρόνος και εντατική δουλειά και καλό θα όταν να σταθούν δίπλα στο παιδί τους και να το βοηθήσουν όπως μπορούν.
Λέγεται πως «σε όλο τον κόσμο οι δάσκαλοι ειδικής αγωγής ξεπερνούν τους εαυτούς τους». Για σένα τι σημαίνει και πως ερμηνεύεις αυτή τη φράση;
Θα μπορούσα να ταυτιστώ και εγώ με αυτή την φράση. Οι εναλλακτικές τεχνικές στην διδασκαλία και τα διάφορα εργαλεία που χρησιμοποιώ στις παρεμβάσεις μου με κάνουν να ξεπερνώ και εγώ τον εαυτό μου. Χρειάζεται κάθε φορά να έχω στα μαθήματα μου καινούργια μέσα που θα τραβήξουν την προσοχή του παιδιού. Θα μπορούσα να πω ότι η εκπαίδευση της ειδικής παιδαγωγού είναι «εκπαίδευση δίχως όρια» αφού οφείλει να διαμορφώσει το πρόγραμμα του κάθε μαθητή με τέτοιο τρόπο που θα περάσει ευχάριστα χωρίς να κουραστεί. Τέλος η κάθε περίπτωση παιδιού χρειάζεται πολλή υπομονή και καθημερινή δουλειά και οφείλω να είμαι πάντα συνεπής απέναντι στους μαθητές που περιμένουν πολλά από εμένα.
