Με αφορμή τις πρόσφατες αναφορές θεάσεων ατόμων Μεσογειακής Φώκιας Monachus monachus στην παράκτια περιοχή της Αγίας Νάπας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης από ενθουσιώδεις επισκέπτες που έχουν κατακλύσει την περιοχή, το Τμήμα Αλιείας και Θαλασσίων Ερευνών (ΤΑΘΕ), επιθυμεί να μοιραστεί τις γνώσεις και τις ανησυχίες του για το είδος με το ευρύ κοινό, με στόχο την προστασία του τόσο όμορφου αλλά και ευάλωτου εμβληματικού είδους που έχουμε την τιμή να φιλοξενούμε στα ύδατά μας.
Όπως είναι γνωστό, η Μεσογειακή Φώκια είναι το πιο σπάνιο είδος από τα 33 είδη φωκιών που υπάρχουν στον κόσμο και προστατεύεται από εθνική, ευρωπαϊκή και διεθνή νομοθεσία. Συγκαταλέγεται στην κόκκινη λίστα του IUCN ως «κινδυνεύον» είδος και θεωρείται το νούμερο ένα απειλούμενο θαλάσσιο θηλαστικό στην Ευρώπη. Στην Κύπρο ο πληθυσμός της ανέρχεται γύρω στα 19 άτομα.
Η Μεσογειακή Φώκια προτιμά βραχώδεις και δυσπρόσιτες ακτές και θαλάσσια σπήλαια, όπου της παρέχεται απομόνωση και ησυχία. Αν και τον μεγαλύτερο χρόνο ζωής τον περνά στη θάλασσα, χρησιμοποιεί τα χερσαία ενδιαιτήματα τόσο για ανάπαυση, όσο και για αναπαραγωγή. Η ύπαρξη τέτοιων χερσαίων ενδιαιτημάτων σε μια περιοχή θεωρείται σημαντικός παράγοντας για την επιβίωση του είδους και χρήζουν προστασίας.
Η Μεσογειακή Φώκια πάντα αποτελούσε στοιχείο της βιοποικιλότητας της Κύπρου. Από τη δεκαετία όμως του 1960 και μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 2010, οι εμφανίσεις του είδους ήταν σπάνιες, ενώ δεν υπήρχε καμία ένδειξη για αναπαραγωγική δραστηριότητα. Από το 2011 και μετά φαίνεται ότι το είδος ανακάμπτει στις Κυπριακές θάλασσες και έχει πλέον δημιουργήσει έναν τοπικό, μικρό μεν, αλλά αναπαραγόμενο πληθυσμό.
Με αφορμή τις πρόσφατες αναφορές θεάσεων ατόμων Μεσογειακής Φώκιας Monachus monachus στην παράκτια περιοχή της Αγίας Νάπας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης από ενθουσιώδεις επισκέπτες που έχουν κατακλύσει την περιοχή, το Τμήμα Αλιείας και Θαλασσίων Ερευνών (ΤΑΘΕ), επιθυμεί να μοιραστεί τις γνώσεις και τις ανησυχίες του για το είδος με το ευρύ κοινό, με στόχο την προστασία του τόσο όμορφου αλλά και ευάλωτου εμβληματικού είδους που έχουμε την τιμή να φιλοξενούμε στα ύδατά μας.
Όπως είναι γνωστό, η Μεσογειακή Φώκια είναι το πιο σπάνιο είδος από τα 33 είδη φωκιών που υπάρχουν στον κόσμο και προστατεύεται από εθνική, ευρωπαϊκή και διεθνή νομοθεσία. Συγκαταλέγεται στην κόκκινη λίστα του IUCN ως «κινδυνεύον» είδος και θεωρείται το νούμερο ένα απειλούμενο θαλάσσιο θηλαστικό στην Ευρώπη. Στην Κύπρο ο πληθυσμός της ανέρχεται γύρω στα 19 άτομα.
Η Μεσογειακή Φώκια προτιμά βραχώδεις και δυσπρόσιτες ακτές και θαλάσσια σπήλαια, όπου της παρέχεται απομόνωση και ησυχία. Αν και τον μεγαλύτερο χρόνο ζωής τον περνά στη θάλασσα, χρησιμοποιεί τα χερσαία ενδιαιτήματα τόσο για ανάπαυση, όσο και για αναπαραγωγή. Η ύπαρξη τέτοιων χερσαίων ενδιαιτημάτων σε μια περιοχή θεωρείται σημαντικός παράγοντας για την επιβίωση του είδους και χρήζουν προστασίας.
Η Μεσογειακή Φώκια πάντα αποτελούσε στοιχείο της βιοποικιλότητας της Κύπρου. Από τη δεκαετία όμως του 1960 και μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 2010, οι εμφανίσεις του είδους ήταν σπάνιες, ενώ δεν υπήρχε καμία ένδειξη για αναπαραγωγική δραστηριότητα. Από το 2011 και μετά φαίνεται ότι το είδος ανακάμπτει στις Κυπριακές θάλασσες και έχει πλέον δημιουργήσει έναν τοπικό, μικρό μεν, αλλά αναπαραγόμενο πληθυσμό.
Η ομάδα παρακολούθησης της Μεσογειακής Φώκιας, η οποία απαρτίζεται από εξειδικευμένο προσωπικό των Τμημάτων του Υπουργείου Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος, εφαρμόζει από το 2010 εντατικό πρόγραμμα παρακολούθησης, με επισκέψεις στις θαλάσσιες σπηλιές, σημειώνοντας την παρουσία ατόμων, καθώς και τυχόν σημάδια χρήσης της σπηλιάς από φώκιες (π.χ. ίχνη, περιττώματα, χαρακτηριστική έντονη μυρωδιά κλπ), αλλά και τοποθέτηση φωτοπαγίδων. Η Ομάδα Παρακολούθησης κατέγραψε όλα τα καταφύγια που χρησιμοποιεί το είδος σε όλο το εύρος της κυπριακής ακτογραμμής και με τη βοήθεια ειδικού εξοπλισμού, η παρακολούθηση γίνεται σε 24ωρη βάση. Επιπρόσθετα, διατηρείται βάση δεδομένων στο ΤΑΘΕ, στην οποία σημειώνονται θεάσεις της φώκιας γύρω από το νησί. Με τη χρήση των φωτοπαγίδων και των καμερών ζωντανής αναμετάδοσης που έχουν εγκατασταθεί στα θαλάσσια σπήλαια, γίνεται εφικτή η παρακολούθηση του είδους με την ελάχιστη ανθρώπινη επέμβαση στα καταφύγιά του.
Για την περιοχή της Αγίας Νάπας, η ομάδα παρακολούθησης, τα τελευταία χρόνια με την εγκατάσταση των καμερών διατηρεί αρχείο με τα άτομα που επισκέπτονται τα σπήλαια της περιοχής. Είναι απόλυτη ανάγκη ο άνθρωπος να αντιληφθεί και να σεβαστεί την ανάγκη της απομόνωσης των ζώων που χρησιμοποιούν την περιοχή και να μην εισβάλλει με οποιονδήποτε τρόπο είτε εντός των καταφυγίων τους (ιδιαίτερα σε αυτή την ευαίσθητη περίοδο αναπαραγωγής) είτε γενικότερα στον χώρο τους. Οι κίνδυνοι είναι πάρα πολλοί όπως για παράδειγμα η εγκατάλειψη των νεογέννητων από τις μητέρες τους με αποτέλεσμα τον θάνατό τους από ασιτία, μέχρι και την εγκατάλειψη του ασφαλούς καταφυγίου τους και την μεταφορά από την μητέρα τους σε άλλο, μη κατάλληλο μέρος λόγω συνεχούς όχλησης από την ανθρώπινη παρουσία. Ας μην γίνουμε η αιτία να χαθεί έστω μια ζωή από αυτά τα εμβληματικά είδη του τόπου μας για να συνεχίσουν να κοσμούν τις κυπριακές θάλασσες και την βιοποικιλότητα του τόπου μας. Τυχόν όχληση θα τα οδηγήσει σε άλλες περιοχές και ίσως εκτός Κύπρου κάτι που κανείς μας δεν εύχεται.
Πρέπει να έχουμε πάντα υπόψη μας ότι, η συμπεριφορά των ζώων επηρεάζεται σημαντικά με την ανθρώπινη παρουσία και ως εκ τούτου θα πρέπει να σεβόμαστε την παρουσία τους χωρίς να επεμβαίνουμε στον χώρο τους.
Σε περίπτωση εντοπισμού Μεσογειακής Φώκιας στην Κύπρο παρακαλείστε όπως αποστείλετε τα σχετικά στοιχεία/δεδομένα της θέασης στο ηλεκτρονικό ταχυδρομείο mmarcou@dfmr.moa.gov.cy. Σε περίπτωση εντοπισμού τραυματισμένου ή νεκρού ζώου μπορείτε να επικοινωνήσετε στα τηλ 24205907 και 22805532.
