Ο Ελλαδίτης καθηγητής Νεοελληνικής Λογοτεχνίας και Δημιουργικής Γραφής, Ποιητής και συγγραφέας Τριαντάφυλλος Η. Κωτόπουλος είναι ο Πρόεδρος του Πρώτου Διεθνούς Φεστιβάλ Ποίησης Λάρνακας. Είναι επίσης ο Στυλοβάτης και Πρόεδρος του Διεθνούς Φεστιβάλ Ποίησης Πάτρας.
Το SkalaTimes είχε την τιμή να μιλήσει με τον κ. Κωτόπουλο για το Διεθνές Φεστιβάλ Ποίησης Λάρνακας, αλλά και για τον κόσμο της ποίησης και της λογοτεχνίας στις μέρες μας.
Για το Πρώτο Διεθνές Φεστιβάλ Ποίησης Λάρνακας ο κ. Τριαντάφυλλος λέει ότι θα δούμε «Τρανά και μεγάλα πράγματα από την αρχή. Έλληνες και Ελληνίδες ποιητές και ποιήτριες καταξιωμένους αλλά και ορισμένους /-ες που θα σας εκπλήξουν και θα συζητηθούν τα επόμενα χρόνια. Μέσα σε ζοφερούς καιρούς, το 1ο Διεθνές Φεστιβάλ Ποίησης Λάρνακας είναι γεγονός. Θα λειτουργήσει, είμαι σίγουρος δεν φιλοδοξούμε απλώς, ως μια επικοινωνιακή γέφυρα, ένας τόπος συνεύρεσης ανθρώπων του πνεύματος που επιμένουν να διατηρούν αναμμένη τη φλόγα της δημιουργικής πράξης, προτείνοντας μιαν άλλη θέαση της πραγματικότητας. Η Λάρνακα θα πολιτογραφηθεί ως πόλη της ποίησης και των ποιητών, ένας τόπος ανταλλαγής και συνέργειας, μια ευκαιρία για στοχασμό και αναθεώρηση, μια ελπίδα για αλλαγή. Για να παραφράσω τον Νικόλαο Κάλας που έλεγε «Η τέχνη είναι πυριτιδαποθήκη», η ποίηση είναι μια πυριτιδαποθήκη».
Περισσότερα στη πιο κάτω συνέντευξη.
Της Γιώτας Δημητρίου
Κύριε Κωτόπουλε, για να σας γνωρίσει περισσότερος κόσμος εδώ στο νησί μας, πείτε μας αρχικά, ποιο ήταν το έναυσμα για να ακολουθήσετε το μονοπάτι της λογοτεχνίας;
Ο τρόπος που διδάχτηκα τη λογοτεχνική ανάγνωση από τον αείμνηστο καθηγητή μου στο Γυμνάσιο και μετέπειτα στο Πανεπιστήμιο Θανάση Γκότοβο. Καθοριστική και η συμβολή του φιλόλογου πατέρα μου που με υποχρέωσε να διαβάσω ολόκληρη τη γενιά του ’30 μέχρι τα 15 μου χρόνια.
Σήμερα διδάσκετε Δημιουργική Γραφή, Νεοελληνική Λογοτεχνία, και Παιδική Λογοτεχνία. Οι σπουδές είναι αρκετές για ένα καθηγητή έτσι ώστε να διαθέτει τα εφόδια να διδάσκει αυτά τα μαθήματα ή θα λέγατε πως είναι «καταδικασμένος» να διαβάζει και να μελετά για μια ζωή, αν θέλει να είναι καλός σε αυτό που διδάσκει;
Είναι ευλογία να κάνεις αυτό που αγαπάς καθημερινά. Κουραζόμαστε, αλλά έχω δεχτεί τόση αγάπη και τόσες έμμεσες ή άμεσες ευχαριστίες για ό,τι προσφέρω που θα ήμουν το λιγότερο αχάριστος να διαμαρτύρομαι. Η ανάγνωση λογοτεχνικών κειμένων, η μελέτη και η επιστημονική τους προσέγγιση, η ενημέρωση από τη σχετική δουλειά συναδέλφων, οι αναγνωστικές προτάσεις από φοιτητές και φοιτήτριες είναι η πραγματικότητα που βιώνω καθημερινά. Με στεναχωρούν μόνο τα πολλά, πάρα πολλά βιβλία που θα μείνουν αδιάβαστα και απλώς θα κοσμούν τα ράφια της βιβλιοθήκης μου.
Η δημιουργική γραφή είναι ένας νέος κλάδος για τα κυπριακά δεδομένα, δεν διδάσκεται ακόμη στα Πανεπιστήμια ή κολέγια μας, ωστόσο, στην πόλη μας τη Λάρνακα, διδάσκεται στο Ίδρυμα Πολιτιστικής Δημιουργίας Λάρνακας που υπάγεται στο Υπουργείο Παιδείας της Κύπρου. Μιλήστε μας λίγο για το κλάδο αυτό και για την ανάπτυξη του στην Ελλάδα.
Αποτελεί πλέον διακριτό επιστημονικό κλάδο και γνωστικό αντικείμενο, δηλαδή κάτι που διδάσκεται. Άλλωστε και ο αείμνηστος ποιητής Μίμης Σουλιώτης έχει συνδράμει στη διδασκαλία της στην Κύπρο.
Για ανθρώπους που ενδιαφέρονται να αποκτήσουν συγγραφικές δεξιότητες ή να βελτιώσουν τη γραφή τους ενδείκνυνται τα Μεταπτυχιακά Προγράμματα Σπουδών. Δύο από τα φετινά πρώτα κρατικά βραβεία (Ελλάδας) είναι δικοί μας απόφοιτοι για παράδειγμα. Και έχουμε πολλές ανάλογες διακρίσεις.
Πολλοί την αντιμετωπίζουν θεραπευτικά και οργανώνουν δράσεις που προάγουν την έκφραση και καλλιεργούν τη δυναμική της ομάδας. Στο Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Δημιουργικής Γραφής που διευθύνω προσφέρουμε μαθήματα σε διάφορα σωφρονιστικά ιδρύματα της χώρας από το 2014 στοχεύοντας όχι σε συγγραφικά ταλέντα αλλά στη λυτρωτική αυτοέκφραση. Συχνά μας ξαφνιάζουν, βεβαίως, οι επιδόσεις των έγκλειστων «μαθητών» μας.
Αλλά εκεί που η συμβολή της είναι μοναδική είναι στην εκπαιδευτική πράξη. Από φέτος μάλιστα μπαίνει επίσημα στα Νέα Προγράμματα Σπουδών για τη Λογοτεχνία στην Ελλάδα. Προσωπικά συνέγραψα αυτά του Λυκείου, αλλά πρέπει να αναφέρω πως πέρα από τη Λογοτεχνία την αξιοποιεί ως μέθοδο προσέγγισης του κειμένου τόσο το μάθημα της Γλώσσας όσο και της Ιστορίας, αλλά και πολλά των θετικών επιστημών…
Η δημιουργική γραφή προσφέρει στους μαθητές και στις μαθήτριες τη δυνατότητα να προσεγγίζουν βιωματικά τον λόγο και να πειραματίζονται σε ποικίλα λογοτεχνικά είδη χωρίς να φοβούνται. Έχουν πολλαπλά οφέλη από τις δυνατότητες που τους παρέχει στη διερευνητική, ερμηνευτική και αισθητική διάσταση των μαθημάτων που υιοθετούν τη λογική της αλλά και στη διαμόρφωση θετικής στάσης απέναντι στην τέχνη του λόγου και του πολιτισμού ευρύτερα.
Για εσάς κύριε Κωτόπουλε ποιο ήταν το έναυσμα να ακολουθήσετε το δρόμο της Λογοτεχνίας;
Δεν μπορώ να το προσδιορίσω με ευκρίνεια. Μια εσωτερική ανάγκη. Με τα χρόνια κατάλαβα πως είναι η ομορφότερη, για μένα τουλάχιστον, μορφή επικοινωνίας. Μετά κόπου απόλαυση θα τη χαρακτήριζα.
Αν σας ζητούσα να δώσετε ένα δικό σας ορισμό για το τι έστι λογοτεχνία για τον άνθρωπο τι θα απαντούσατε;
Οι εξυπνότεροι και ουσιαστικότεροι ορισμοί είναι αποφατικοί ξέρετε, τι δεν είναι δηλαδή λογοτεχνία. Ανοίγετε μια μεγάλη συζήτηση που διακρίνεται θεωρητικά, μεθοδολογικά και διδακτικά.
Σχηματικά θα ανέφερα πως είναι μια δραστηριότητα του ανθρώπου που σημαίνει κάτι. Κάτι που προκύπτει από τη σχέση του ατόμου με την κοινωνία και τους περιορισμούς της (γλώσσα, λογοτεχνικές συμβάσεις, ιδεολογίες, πολιτισμικούς θεσμούς κτλ.). Μια νέα «γλώσσα» επικοινωνίας, ένα «ευρετήριο» για άπειρες δημιουργικές καταθέσεις που μας χαρίζουν αισθητική απόλαυση, μας ενεργοποιούν, μας προβληματίζουν.
Πότε θυμάστε να μπήκε η ποίηση και η λογοτεχνία στη δική σας ζωή;
Στα 13 μου στη Ζωσιμαία Σχολή Ιωαννίνων στην Α’ Γυμνασίου. Μόλις είχαμε μετακομίσει εκεί από τη Θεσσαλονίκη στα μέσα της εκπαιδευτικής χρονιάς. Ένιωθα μόνος και στεναχωρημένος, ξεριζωμένος. Αυτό σχεδόν αποτύπωσα με σύμβολα τις κεραίες των τηλεοράσεων -ευφάνταστη σύνδεση… Αργότερα αγάπησα τα Γιάννενα περισσότερο σχεδόν από τη Θεσσαλονίκη και δημιούργησα εκεί φιλίες ζωής.
Εκτός από Πανεπιστημιακός δάσκαλος, Καθηγητής Δημιουργικής Γραφής και Νεοελληνικής Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας, είστε και ποιητής. Αυτός ήταν ο λόγος που αναλάβατε Πρόεδρος του Διεθνούς Φεστιβάλ Ποίηση Πάτρας;
Θαρρώ πως αυτή η διττή συνετέλεσε στην επιλογή μου. Κάνουμε πολύ ωραία πράγματα εκεί με τον εμπνευστή του Φεστιβάλ, τον ποιητή και φίλο Αντώνη Σκιαθά και Πρόεδρο του Γραφείου Ποιήσεως.
Πείτε μας δύο λόγια για το Φεστιβάλ αυτό. Ποιοι είναι οι στόχοι και οι σκοποί του Φεστιβάλ;
Το Διεθνές Φεστιβάλ Ποίησης Πάτρας ξεκίνησε ως όραμα και έγινε πράξη. Κάθε Δεκέμβριο, τα τελευταία τέσσερα χρόνια, περισσότεροι από εκατό ποιητές και ποιήτριες από πολλές και διαφορετικές χώρες του κόσμου, ακαδημαϊκοί, κριτικοί της λογοτεχνίας, αλλά και νέοι δημιουργοί, με ανοιχτή και αναστοχαστική διάθεση, συναντιούνται, ανταλλάσσουν απόψεις, μοιράζονται ιδέες, προβληματίζονται, επικοινωνούν, συσχετίζονται, συνεργάζονται και συμμετέχουν στις πολύμορφες, ζωντανές και διαδικτυακές, εκδηλώσεις που διοργανώνουμε. Τα αποτελέσματα της λειτουργίας του Φεστιβάλ έχουν ξεπεράσει κάθε προσδοκία μας. Στόχος μας είναι να καθιερώσουμε αυτόν το θεσμό, αυτή τη μεγάλη γιορτή της ποίησης, και να αναδείξουμε μια ελληνική πρωτεύουσα, όπως είναι η Πάτρα, σε ευρωπαϊκό κόμβο της λογοτεχνίας. Επιδιώκουμε τη δημιουργία μιας διαπολιτισμικής όσμωσης, φέρνοντας σε επαφή ποιητικές ιδιοτυπίες από όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης και καταγράφοντας, παράλληλα, τους τρόπους της σύγχρονης ποιητικής παραγωγής.
Φέτος για πρώτη φορά συνδιοργανώνετε στη Λάρνακα, στη Κύπρο, το πρώτο Διεθνές Φεστιβάλ Ποίησης Λάρνακας, να πούμε δυο λόγια για αυτό και πώς προέκυψε η ιδέα;
Η ιδέα, χωρίς αυτό να ακουστεί εγωιστικό, ήταν δική μου. Αλλά είχε ένα πρόσωπο να σαρκωθεί τη στιγμή της έμπνευσής της. Την εξαιρετική ποιήτρια Ελένη Αρτεμίου Φωτιάδου. Την ήξερα, τη σεβόμουν ποιητικά και ανθρώπινα και σκέφθηκα ότι είναι και ικανή και άξια να αναλάβει μια τέτοια διοργάνωση.
Τι να αναμένουμε να δούμε στο πρώτο Διεθνές Φεστιβάλ Ποίησης Λάρνακας;
Τρανά και μεγάλα πράγματα από την αρχή. Έλληνες και Ελληνίδες ποιητές και ποιήτριες καταξιωμένους αλλά και ορισμένους /-ες που θα σας εκπλήξουν και θα συζητηθούν τα επόμενα χρόνια. Μέσα σε ζοφερούς καιρούς, το 1ο Διεθνές Φεστιβάλ Ποίησης Λάρνακας είναι γεγονός. Θα λειτουργήσει, είμαι σίγουρος δεν φιλοδοξούμε απλώς, ως μια επικοινωνιακή γέφυρα, ένας τόπος συνεύρεσης ανθρώπων του πνεύματος που επιμένουν να διατηρούν αναμμένη τη φλόγα της δημιουργικής πράξης, προτείνοντας μιαν άλλη θέαση της πραγματικότητας. Η Λάρνακα θα πολιτογραφηθεί ως πόλη της ποίησης και των ποιητών, ένας τόπος ανταλλαγής και συνέργειας, μια ευκαιρία για στοχασμό και αναθεώρηση, μια ελπίδα για αλλαγή. Για να παραφράσω τον Νικόλαο Κάλας που έλεγε «Η τέχνη είναι πυριτιδαποθήκη», η ποίηση είναι μια πυριτιδαποθήκη.
Τι πρέπει να δίνει η ποίηση στον άνθρωπο;
Αισθητική και ψυχοπνευματική ανάταση, αλλά ταυτόχρονα, σύμφωνα με τον Αναγνωστάκη και μια απόφαση να πάρουμε θέση στο κοινωνικό γίγνεσθαι «Είστε υπέρ ή κατά;»
“Το νου σας, σύντροφοι ποιητές, μη και βουλιάξουμε μέσα στο τραγούδι μας μη και μας εύρη ανέτοιμους η μεγάλη ώρα, – ένας ποιητής δίνει παρών στο πρώτο κάλεσμα της εποχής του…” , λέει ο δικός μου αγαπημένος, Γιάννης Ρίτσος. Κύριε Κωτόπουλε, ποιο είναι το χρέος των ποιητών απέναντι στους στίχους τους και στην ανθρωπότητα; Πρέπει όντως να δηλώνουν παρόντες στο πρώτο κάλεσμα της εποχής τους;
Είναι και δικός μου αγαπημένος και θα μείνω στους στίχους που επιλέξατε. Οτιδήποτε περισσότερο εδώ περιττεύει.
Ποια η θέση της λαϊκής ποίησης σε Διεθνές Φεστιβάλ Ποίησης σαν αυτό της Πάτρας;
Λαϊκή ποίηση είναι αυτή που αγαπιέται, που διαβάζεται και τραγουδιέται από τον λαό. Δεν θέλω να υπεισέλθω σε διαχωρισμούς λαϊκής ή έντεχνης ποίησης, καθώς για παράδειγμα το δημοτικό τραγούδι είναι λαϊκό, αλλά τροφοδοτεί την τέχνη όλων των λόγιων δημιουργών και γονιμοποιεί τους προβληματισμούς τους.
Ποιοι οι δικοί σας αγαπημένοι ποιητές και γιατί;
Ο Ελύτης, ο Ρίτσος, ο Καβάφης, η Γώγου, ο Χριστοδούλου, η Ρούκ, η Νικολακοπούλου ο Κάρβερ, η Μπίσοπ. Θα μπορούσα να απαριθμώ για ώρες… Για διάφορους λόγους. Άλλοι για το γεγονός ότι κατορθώνουν να αποτυπώσουν το συλλογικό αίσθημα, άλλοι γιατί αναδεικνύουν την υπαρξιακή αγωνία του ανθρώπου, άλλοι γιατί υμνούν τη ζωή την ίδια.
Κύριε Κωτόπουλε, σε ένα κόσμο σαν τον σημερινό, με όλα όσα τον πλαισιώνουν, τι μπορεί να προσφέρει η ποίηση;
Την ποιητική του μέγιστου με την τεχνική του ελάχιστου.
Τέλος, το μήνυμα σας στους αναγνώστες μας εδώ στη Κύπρο και στην Λάρνακα;
Να στηρίξουν μια προσπάθεια που θα εγκαθιδρύσει από την πρώτη της κιόλας φορά έναν θεσμό που θα αναδείξει τη Λάρνακα και την Κύπρο σε τόπο πολιτισμού. Περιμένω πώς και πώς να ανταμώσουμε!
