Η Δρ Σουζάνα Αχιλλέως, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, με διδακτορικό στην περιβαλλοντική υγεία, απαντά στις ερωτήσεις του SkalaTimes σχετικά με την σκόνη στην ατμόσφαιρα που ταλαιπώρησε το νησί μας τον τελευταίο καιρό, την ποιότητα του αέρα που αναπνέουμε και άλλες ερωτήσεις που ενδιαφέρουν τον καθένα μας και έχουν σχέση με το περιβάλλον και τον πλανήτη μας.
SkalaTimes
Δρ Αχιλλέως τί σημαίνει η σκόνη που τα τελευταία χρόνια «επισκέπτεται» το νησί μας και κατά πόσο ευθύνεται γι αυτήν η κλιματική αλλαγή ή άλλες νέες περιβαλλοντικές συνθήκες;
Υπάρχουν αναφορές ήδη από την προβιομηχανική εποχή για επεισόδια σκόνης, επομένως δεν είναι ένα φαινόμενο που οφείλεται αποκλειστικά στην κλιματική αλλαγή. Tα φαινόμενα σκόνης της ερήμου που παρατηρούμε στην Κύπρο, αλλά και σε άλλες περιοχές, προκαλούνται όταν στροβιλώδεις άνεμοι παρασύρουν μικρά σωματίδια από την επιφάνεια της ερήμου και τα διασπείρουν στην ατμόσφαιρα, μεταφέροντας τα σε μεγάλες αποστάσεις. Το νησί μας, λόγω της γεωγραφικής του θέσης, επηρεάζεται από την έρημο της Σαχάρας, Συρίας και Αραβικής Χερσονήσου. Το φαινόμενο αυτό επηρεάζεται από πολλαπλές παραμέτρους, όπως φυσικές διακυμάνσεις του κλίματος, ανθρωπογενή τροποποίηση των επιφανειών της ερήμου, αλλά και από την κλιματική αλλαγή.
Τι θα μπορούσε να γίνει είτε εκ μέρους του κράτους, είτε γενικότερα, έτσι ώστε να μειωθεί η συχνότητα που εμφανίζεται, αλλά και για να μειωθούν οι συγκεντρώσεις της;
Τα επεισόδια σκόνης είναι φυσικά μετεωρολογικά φαινόμενα, προέρχονται από φυσικές πηγές , τις ερήμους, και παρόλο της φυσικής τους προέλευσης δεν παύουν να είναι επιβλαβή για την υγεία του ανθρώπου. Επίσης, είναι ένα διασυνοριακό πρόβλημα, προέρχονται δηλαδή από πηγές εκτός της χώρας μας όπου κάνει δύσκολο τον έλεγχο των ‘πηγών’. Όπως καταλαβαίνετε, το κράτος δεν μπορεί ούτε να μειώσει τη συχνότητα, ούτε την ένταση αυτού του φαινομένου. Όμως, αυτό που μπορούμε να κάνουμε είναι να μειώσουμε την έκθεση των πολιτών μας στη σκόνη. Για αυτό το λόγο, το Τμήμα Μετεωρολογίας ανακοινώνει προγνώσεις σχετικά με τα επερχόμενα επεισόδια σκόνης, ενώ o Κλάδος Ποιότητα Αέρα του Υπουργείου Εργασίας, Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων εκδίδει ανακοινώσεις κατά την έναρξη των επεισοδίων σκόνης με παρότρυνση του κοινού, ιδιαίτερα των ευάλωτων ομάδων του πληθυσμού, να μειώσει τις εξωτερικές τους δραστηριότητες. Δυστυχώς, όσο γνωρίζω, μέχρι σήμερα δεν υπάρχουν τυποποιημένες οδηγίες ή άλλες κατευθυντήριες γραμμές από Ευρωπαϊκούς ή άλλους οργανισμούς. Αυτό κυρίως οφείλεται στην απουσία επαρκών επιστημονικών δεδομένων όσο αφορά την αποτελεσματικότητα των πρακτικών μείωσης έκθεσης κατά τη διάρκεια των επεισοδίων σκόνης. Στο πρόβλημα αυτό, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ανταποκριθεί, με την συγχρηματοδότηση του προγράμματος LIFE ΜΗΔΕΙΑ («Μείωση των Επιδράσεων των Καταιγίδων Σκόνης της Ερήμου στην Υγεία Υιοθετώντας Στρατηγικές Μείωσης της Έκθεσης») με στόχο την επιστημονική τεκμηρίωση της αποδοτικότητας ενός στρατηγικού σχεδίου μείωσης της έκθεσης του πληθυσμού στη σκόνη της ερήμου. Το πρόγραμμα ΜΗΔΕΙΑ αποτελεί μια διεπιστημονική κοινοπραξία οκτώ δημόσιων και ιδιωτικών εταίρων από Κύπρο, Ελλάδα και Ισραήλ με συντονιστή του την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Κύπρου. Το πρόγραμμα ξεκίνησε τον Σεπτέμβριο του 2017 και θα ολοκληρωθεί τέλη του 2022. Σε αυτό το πρόγραμμα είχα εργοδοτηθεί κατά την περίοδο του μεταδιδακτορικού μου στο Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου (συνεργαζόμενος εταίρος στο πρόγραμμα), ενώ τώρα συνεχίζω την ανάλυση των δεδομένων που έχουν συλλεχθεί, με την υποστήριξη των συνεργατών μου, εδώ στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας. Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το πρόγραμμα LIFE ΜΗΔΕΙΑ μπορείτε να βρείτε στην ιστοσελίδα https://www.life-medea.eu/
Υπάρχουν ευρωπαϊκές νομοθεσίες για τον έλεγχο και ποιότητας του αέρα. Στην Κύπρο ακολουθούνται αυτές οι οδηγίες και νομοθεσίες;
Βεβαίως. Στην Κύπρο ακολουθούνται Ευρωπαϊκές Οδηγίες, οι οποίες είναι ενσωματωμένες στην εθνική μας νομοθεσία, όσο αφορά την ποιότητα του αέρα. Ο Κλάδος Ποιότητας Αέρα και Στρατηγικού Σχεδιασμού του Τμήματος Επιθεώρησης Εργασία του Υπουργείου Εργασίας, Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων είναι το αρμόδιο τμήμα για την συνεχή παρακολούθηση επιπέδου των κυριότερων ατμοσφαιρικών ρύπων στην Κύπρο. Για περισσότερες πληροφορίες και για ενημέρωση των επιπέδων ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην Κύπρο μπορείτε να επισκεφθείτε την ιστοσελίδα του κλάδου www.airquality.gov.cy.
Πιστεύετε ότι η δημόσια υγεία είναι σε μεγάλο βαθμό προστατευμένη από τους νόμους και το σύστημα της Κύπρου; Τι άλλο θα μπορούσε να γίνει για να έχουμε ακόμη καλύτερα αποτελέσματα;
Κάτω από την αρχή της Δημόσιας Υγείας εντάσσονται διάφορες ενέργειες και προσπάθειες για βελτίωση και προστασία υγείας των πολιτών. Δυστυχώς δεν γνωρίζω όλους τους νόμους και πόσο αποτελεσματικά είναι όλα τα συστήματα στην Κύπρο. Αναφορικά με την ποιότητα αέρα, πιστεύω όμως πως έχουν γίνει και γίνονται αρκετές προσπάθειες βελτίωσης. Θεωρώ πως η ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση έχει βοηθήσει πάρα πολύ στην εφαρμογή νομοθεσιών και στρατηγικών, για την προστασία της δημόσιας υγείας. Η εφαρμογή τους βέβαια εξαρτάται τόσο από τις προσπάθειες του κράτους, αλλά και από εμάς τους πολίτες και τις επιλογές που κάνουμε όσο αφορά τη διατροφή, εκπαίδευση, τρόπο ζωής μας, κ.ο.κ.
Σύμφωνα με έκθεση του ΠΟΥ, η μόλυνση του αέρα σκοτώνει περίπου επτά εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως κάθε χρόνο. Πώς μπορούμε να το πολεμήσουμε αυτό και να μειώσουμε την όποια ρύπανση του αέρα;
Η ατμοσφαιρική ρύπανση βλάπτει την υγεία του ανθρώπου όπως πολύ σωστά αναφέρετε, αλλά και το περιβάλλον. Είναι ένα πολυσύνθετο πρόβλημα το οποίο επηρεάζει όλο τον πλανήτη το οποίο προκαλείται από διάφορες δραστηριότητες, ανθρωπογενούς και φυσικής προέλευσης, επομένως το πώς μπορούμε να το πολεμήσουμε είναι μια μεγάλη συζήτηση. Είναι ευθύνη εννοείται όλων των κρατών, αλλά και του/της κάθε ένα/μιας από εμάς. Εδώ απλά μπορώ να υπενθυμίσω κάποιες απλές πρακτικές που αν και απλές μπορούν να έχουν μεγάλο συλλογικό αποτέλεσμα όπως π.χ. να προτιμάμε τοπικά προϊόντα, να εξοικονομούμε ενέργεια στο σπίτι, δουλειά, και παντού. Να προτιμάμε συλλογική χρήση αυτοκινήτου, μέσα μαζικής μεταφοράς, το ποδήλατο ή με τα πόδια όποτε είναι δυνατόν, να συμβάλλουμε στη δεντροφύτευση και προστασία δασών, να μειώνουμε τον όγκο των σκουπιδιών μας, να ξαναχρησιμοποιούμε συσκευασίες και υλικά, και ανακυκλώνουμε όσο και ό,τι μπορούμε (‘Reduce-Resuse-Recycle’).
Σχετικά με τη σκόνη που πλήττει τη Κύπρο τι άλλο είναι καλά να γνωρίζουμε;
Ο/η καθένας/καθεμία από μας, μπορεί να προστατεύσει τον εαυτό του και την οικογένεια του/της, αν απλά περιορίσει την έκθεση στη σκόνη. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με την μείωση εξωτερικών δραστηριοτήτων, και κυρίως της έντονης φυσικής δραστηριότητας κατά την διάρκεια των επεισοδίων σκόνης. Επίσης είναι σημαντική η διατήρηση της καλής ποιότητας αέρα στους εσωτερικούς χώρους όπου περνάμε και την μεγαλύτερη διάρκεια της ημέρας. Ιδιαίτερη προσοχή συστήνεται σε ευπαθείς ομάδες όπως άτομα με καρδιοαναπνευστικά προβλήματα, άτομα μεγάλης ηλικίας, και γενικά άτομα με αδύναμο ανοσοποιητικό σύστημα.
Το μήνυμα σας στους αναγνώστες μας όσον αφορά στη δημόσια υγεία και το περιβάλλον;
Σε αυτόν τον πλανήτη, είμαστε περαστικοί επισκέπτες και τυχεροί με τα όσα μας προσφέρει. Είναι το προσωρινό μας ‘σπίτι’ οπότε καλό είναι να το προσέχουμε για να μας προσέχει και αυτό εμάς. Θεωρώ ότι η προστασία του περιβάλλοντος είναι η καλύτερη επένδυση που μπορούμε να κάνουμε στους εαυτούς μας αλλά και για τις μετέπειτα γενιές.
