«Για τους μεγάλους, για τους ελεύθερους,
για τους γενναίους, τους δυνατούς,
Αρμόζουν τα λόγια τα μεγάλα, τα ελεύθερα,
τα γενναία, τα δυνατά……»,
μας υποβάλλει ο σπουδαίος Έλληνας ποιητής και ζωγράφος Νίκος Εγγονόπουλος. Τα λόγια τα μεγάλα και γενναία αρμόζουν σ΄ αυτούς που με τη δύναμη της ψυχής τους υπερασπίζοντας την ελευθερία της πατρίδας τους, βάζοντάς την πάνω από την ίδια τους τη ζωή.
Τούτα τα «λόγια τα μεγάλα και ελεύθερα» του ποιητή αρμόζουν στους περήφανους κατοίκους της λεβεντομάνας κοινότητας του Αυγόρου, που επιζητούσαν σε κάθε στιγμή της ιστορίας να είναι ελεύθεροι.
Με βαθύτατο σεβασμό συγκεντρωθήκαμε σήμερα εδώ στον ιερό ναό Αποστόλων Πέτρου και Παύλου, στην ηρωοτόκο κοινότητα του Αυγόρου, για ν΄ αποδώσουμε τον πρέποντα φόρο τιμής στους ήρωες της κοινότητας, που έδωσαν τη ζωή τους κατά τη διάρκεια των εθνικών αγώνων της πατρίδας μας, τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα της ΕΟΚΑ 1955-1959, τις διακοινοτικές ταραχές του 1963-64 και το μαύρο καλοκαίρι του 1974.
Ταυτόχρονα για ν΄ αναπέμψουμε δέηση για τη διακρίβωση της τύχης των πέντε αγνοουμένων της κοινότητας, αλλά και όλων των αγνοουμένων μας. Οι οικογένειές τους, εδώ και σχεδόν μισό αιώνα, εξακολουθούν να περιμένουν εναγωνίως τη διακρίβωση της τύχης τους και ομολογουμένως πληρώνουν το βαρύτερο τίμημα του δράματος της κυπριακής τραγωδίας, συνεπεία της τουρκικής εισβολής.
Καταρχάς θα ήθελα να ευχαριστήσω την κοινότητα Αυγόρου, τον κοινοτάρχη Παναή Μιχαϊλά, τις οικογένειες των ηρώων και τα Εθνικόφρονα Σωματεία ΘΟΪ Άγιος Γεώργιος Αυγόρου για την πρόσκληση να απευθύνω τον επιμνημόσυνο λόγο, εκ μέρους της Πολιτείας.
Οι ήρωες που τιμούμε σήμερα είναι παιδιά του Αυγόρου που βάδισαν στα χνάρια της ιστορικής παράδοσης των αγώνων του ελληνικού έθνους και με πίστη στην πατρίδα και αγάπη για την ελευθερία ανέβηκαν ολόρθοι τα σκαλοπάτια της αθανασίας, προσφέροντας τη ζωή τους και γράφοντας χρυσές σελίδες ανδρείας και ηρωισμού.
Μια σύντομη αναδρομή κυρίες και κύριοι στον αγώνα και τη θυσία τους για την πατρίδα, αποτελεί το ελάχιστο που θα μπορούσαμε να προσφέρουμε στη μνήμη τους, αλλά και σε μας όλους, μια υπενθύμιση της ζωής ηρωικών συμπατριωτών μας.
Η Λουκία Λαουτάρη Παπαγεωργίου μητέρα έξι παιδιών, που εγκυμονούσε το έβδομό της, κατά τη διάρκεια του απελευθερωτικού αγώνα της ΕΟΚΑ αψήφησε τον κίνδυνο και με θάρρος και δύναμη ψυχής δεν δίστασε να συγκρουστεί με τις δυνάμεις των αποικιοκρατών.
Μια ηρωίδα που συνειδητά επέλεξε ν΄ αντιμετωπίσει μαζί με άλλους άοπλους συγχωριανούς της πάνοπλους στρατιώτες, όταν αυτοί προσπάθησαν να προβούν σε συλλήψεις στο χωριό, κατόπιν ανάρτησης συνθημάτων στην πλατεία.
Στις 5 Ιουλίου του 1958 σε μια επίδειξη ψυχικού μεγαλείου, με μόνα όπλα τα χέρια τους και λίγες πέτρες και ξύλα, οι εξοργισμένοι κάτοικοι, άνδρες, γυναίκες και παιδιά, μαζεύτηκαν στην πλατεία του χωριού τους και έστησαν ασπίδα προστασίας ενάντια στην αδικία. Στις μάχες σώμα με σώμα με τους πάνοπλους στρατιώτες πέτυχαν να απελευθερώσουν δύο συγχωριανούς τους που συνελήφθησαν, ως δήθεν υπαίτιοι για την ανάρτηση των συνθημάτων.
Τόσο πολύ ντροπιάστηκαν οι αποικιοκράτες από την ισχυρή αντίσταση που αντιμετώπισαν, ώστε κατά την υποχώρησή τους άνοιξαν αδιάκριτα πυρ εναντίον των άοπλων κατοίκων, με αποτέλεσμα το θανάσιμο τραυματισμό της Λουκίας.
Μαζί της, τα σκαλοπάτια της αθανασίας ανέβηκε και ο Παναγής Ζαχαρία. Ο βιοπαλαιστής που βρέθηκε κι αυτός να μάχεται μαζί με άλλους για να εμποδίσουν τον εξευτελισμό των συγχωριανών τους. Ο Παναγής, οικογενειάρχης και πατέρας πέντε παιδιών, θέλησε με τη σειρά του να κληροδοτήσει σ΄ αυτά το ύψιστο αγαθό της ελευθερίας, αλλά δεν πρόλαβε, αφού οι σφαίρες των κατακτητών τον χτύπησαν κατάστηθα.
Μετά το πέρας της Θείας Λειτουργίας θα μεταβούμε στην πλατεία της κοινότητας για ν’ αποκαλύψουμε το «Μνημείο της Μάχης της Πλατείας», το οποίο ανεγέρθηκε από το κοινοτικό συμβούλιο και το Συμβούλιο Ιστορικής Μνήμης ΕΟΚΑ (Σ.Ι.Μ.Α.Ε.), σύμβολο της αιώνιας εκτίμησης της κοινότητας στους ήρωές της που θα αποτελεί για όλους εμάς τον παντοτινό μάρτυρα των ηρωικών αγώνων του λαού μας για εθνική δικαίωση.
Λίγες μόνο μέρες αργότερα από τα γεγονότα στην πλατεία του Αυγόρου, στις 2 Σεπτεμβρίου 1958, άλλος ένας συγχωριανός ανέβηκε στο Πάνθεο των Ηρώων, γράφοντας μαζί με τρεις συναγωνιστές του μια από τις συγκλονιστικότερες ραψωδίες του έπους της ΕΟΚΑ.
Πρωταγωνιστής αυτή τη φορά ο Ανδρέας Κάρυος, σύζυγος και πατέρας ενός αγοριού, που ανέμενε το δεύτερο του παιδί να έρθει στη ζωή. Ο Αντρέας από νεαρής ηλικίας έδειξε να διαθέτει ηγετικές και ρητορικές αρετές. Ανέπτυξε έντονη δράση πριν τον Αγώνα της ΕΟΚΑ και πρωτοστάτησε στα εθνικά, εκκλησιαστικά και γεωργικά ζητήματα που απασχολούσαν την κοινωνία του χωριού του και ευρύτερα της επαρχίας Αμμοχώστου. Συμμετείχε στην Παναγροτική Ένωση Κύπρου (ΠΕΚ) και στην Παγκύπρια Εθνική Οργάνωση Νέων (ΠΕΟΝ) και αργότερα στην ΕΟΚΑ, όπου επιδόθηκε στη στρατολόγηση νέων αγωνιστών. Αργότερα διέπρεψε ως υποτομεάρχης της περιοχής Κοκκινοχωρίων με πλούσια δράση. Συνελήφθη από τους Άγγλους δύο φορές και εγκλείστηκε στα κρατητήρια Αμμοχώστου και από τον Νοέμβριο του 1956 στα κρατητήρια της Πύλας, όπου και απέδρασε στις 12 Μαρτίου 1958.
Μαζί με τους συναγωνιστές του Φώτη Πίττα, Ηλία Παπακυριακού και Χρίστο Σαμάρα έγραψαν σελίδες απαράμιλλης αντρείας και ηρωισμού στη Μάχη του Αχυρώνα Λιοπετρίου, στις 2 Σεπτεμβρίου 1958.
Για έξι και πλέον ώρες κράτησαν καθηλωμένους δεκάδες στρατιώτες και αστυνομικούς που τους περικύκλωσαν, μετατρέποντας έναν ταπεινό αχυρώνα σε μνημείο απαράμιλλου θάρρους και αντίστασης. Μπροστά στο ψυχικό μεγαλείο και την αποφασιστικότητά τους να μην παραδοθούν, οι πολιορκητές αναγκάστηκαν να καταφύγουν σε άνανδρες μεθόδους.
Ανίκανοι να κάμψουν τη σιδερένια θέληση των τεσσάρων νέων προέβησαν στη γνωστή γι’ αυτούς από το έπος του Μαχαιρά, μέθοδο του εμπρησμού, ώστε να κάψουν τους ήρωες ζωντανούς. Ο Ανδρέας και τα άλλα παλικάρια, αρνούμενοι να παραδοθούν, επιχείρησαν τη δική τους ηρωική έξοδο, ως σύγχρονοι Μεσολογγίτες, γνωρίζοντας ότι θα πεθάνουν. Με το χαμόγελο στα χείλη και το πύρωμα της ψυχής διάβηκαν τις πύλες του παραδείσου ως σύμβολα αγωνιστικότητας και θάρρους, καθιστώντας το φλεγόμενο αχυρώνα σε πανελλήνιο μνημείο δόξας.
Μαζί με τον Ανδρέα, μνημονεύουμε σήμερα ακόμα ένα ήρωα της ΕΟΚΑ, τον νεαρότερο αδελφό του Γεώργιο Κάρυο. Έγκλειστος τότε στα Κρατητήρια της Κοκκινοτριμιθιάς, ο Γιώργος δραπέτευσε μόλις πληροφορήθηκε την τύχη του αδερφού του και κατέφυγε στον Αστρομερίτη, όπου συνενώθηκε με την αντάρτικη ομάδα του τομέα Μόρφου.
Συνελήφθη στις 19 Οκτωβρίου 1958, όταν η ομάδα του εντοπίστηκε από τους Άγγλους και ο ήρωας στην προσπάθειά του να διαφύγει τραυματίστηκε βαριά. Άφησε την τελευταία του πνοή μετά από εννέα μέρες, ανήμερα της επετείου του «ΟΧΙ», στις 28 Οκτωβρίου, στο Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας, ακολουθώντας τα βήματα του αδερφού του, κερδίζοντας κι αυτός με τη σειρά του την αιώνια αθανασία.
Τα αδέλφια κατευόδωσε η ηρωομάνα Φλουρεντζού, που μέσα σε λίγες μέρες έχασε δύο γιους, αλλά στάθηκε περήφανα απέναντι από τους κατακτητές κατακεραυνώνοντάς τους με τα εξής λόγια ψυχής:
«Τούτα που μας εκάμετε,
έν θα σβηστούν αιώνια,
μ’ αν δεν κανέσουν τα παιδιά,
ας πάσιν τζιαι τ΄ αγκόνια»…
Τα μονοπάτια της αθανασίας ακολούθησαν, επίσης, ο Κυριάκος Μακρής στις 11 Σεπτεμβρίου 1958 και ο Θωμάς Παλουρτής στις 13 Ιανουαρίου 1959, οι οποίοι σκοτώθηκαν ενώ βρίσκονταν σε διατεταγμένη υπηρεσία.
Το 1964 κατά τη διάρκεια των διακοινοτικών ταραχών, λίγο μετά την εγκαθίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας, ανήμερα της πρωτοχρονιάς, ο Δόκιμος Μοναχός Σπυρίδωνας Περικλέουςφονεύθηκε από Τούρκους στασιαστές στη Μονή Παναγίας Γαλακτοτροφούσας στον Κόρνο.
Και δέκα χρόνια μετά, το μαύρο καλοκαίρι του 1974, στη δίνη εκείνου του προδομένου αγώνα εναντίον του Τούρκου εισβολέα, νέοι Αυγορίτες, πιστοί στις παρακαταθήκες των προγόνων τους, έπεσαν υπερασπιζόμενοι τα όσια και ιερά της πατρίδας μας. Μνημονεύουμε σήμερα τους πεσόντες κατά την τουρκική εισβολή:
Παναγιώτη Παφίτη, Κωστάκη Χατζηγιάννη, Νικηφόρο Κάρυο, Παναγιώτη Βρακά, Νίκο Κυριάκου, Παναγιώτη Μαρίνου, Γεώργιο Πιλάτου, Κυριάκο Καλαθά, Αντώνη Παπαγεωργίου, Ευαγόρα Τυρίμου και Χριστόδουλο Λαουτάρη.
Μαζί με τους πεσόντες μνημονεύουμε και τους άμαχους και ανυπεράσπιστους πολίτες Μιχαήλ Ζήνωνα, Παναγιώτη Χριστοδούλου και Πέτρο Κακουλλή, που συμπλήρωσαν με τη σειρά τους το μακρύ κατάλογο των θυμάτων του Αυγόρου, εξαιτίας της τουρκικής εγκληματικής συμπεριφοράς και βαρβαρότητας.
Παράλληλα, προσευχόμαστε ευλαβικά και αναπέμπουμε δέηση για διακρίβωση της τύχης των πέντε αγνοουμένων της κοινότητας, του στρατιώτη Σέργη Ποϊζη καθώς και των άμαχων πολιτών Αντώνη Χριστοδούλου Ψαθά, Ανδρονίκης Παρασκευά, Σωτήρη Πιλάτου και Σάββα Παρασκευά, με την ευχή και την ελπίδα οι οικογένειές τους να πληροφορηθούν σύντομα και να μάθουν την αλήθεια για τα παιδιά τους, όσο πικρή κι αν είναι.
Οι συγγενείς των αγνοουμένων ηρώων μας πληρώνουν δυστυχώς το βαρύτερο τίμημα του συνεχιζόμενου δράματος της τουρκικής εισβολής και θα ήθελα να σας μεταφέρω για άλλη μια φορά τη συμπαράσταση, αλλά και την προσήλωση της Κυπριακής Κυβέρνησης και προσωπικά του Προέδρου της Δημοκρατίας κ. Νίκου Αναστασιάδη στον αγώνα για πλήρη και αποτελεσματική διερεύνηση της τύχης όλων των αγνοουμένων, ώστε επιτέλους να κλείσει τούτη η ανοικτή πληγή των οικογενειών τους.
Ελληνίδες και ΄Ελληνες,
Όλοι μας έχουμε ανάγκη όσο ποτέ άλλοτε από πρότυπα ανιδιοτέλειας, αρετής και ηρωισμού. Έχοντας κατά νου το χρέος προς τους ήρωες του Αυγόρου, είμαστε υποχρεωμένοι να συνεχίσουμε τον αγώνα μέχρι την τελική δικαίωση. Γνωρίζουμε ότι η θυσία τους θα δικαιωθεί μόνο με τον τερματισμό της κατοχής και του εποικισμού, με την απελευθέρωση και επανένωση της πατρίδας μας.
Για τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και την Κυβέρνηση ο δρόμος της εθνικής ευθύνης αποτελεί τη μόνη επιλογή. Θα συνεχίσουμε να πολιτευόμαστε υπεύθυνα και εποικοδομητικά με γνώμονα πάντα το συμφέρον της πατρίδας μας.
Τιμώντας αυτούς που αγωνίστηκαν για την ελευθερία της Κύπρου μας, απευθύνουμε προς κάθε κατεύθυνση το μήνυμα ότι συνεχίζουμε, με πίστη στο δίκαιο αγώνα για μια έντιμη, αξιοπρεπή και βιώσιμη λύση του κυπριακού προβλήματος στη βάση των ψηφισμάτων του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ και των αρχών και αξιών της ΕΕ.
Δεν υποτιμούμε τις δυσκολίες και τα εμπόδια που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε. Έχουμε πλήρη συνείδηση των κινδύνων αλλά και του ιστορικού μας χρέους, να συνεχίσουμε τον αγώνα, μέχρι να ανατείλει ο ήλιος της ελευθερίας, της ειρήνης και της ασφάλειας σε τούτο τον πολύπαθο τόπο.
Η ιστορία μας επιτάσσει να παραδώσουμε στα παιδιά μας μια ενωμένη, ελεύθερη, δημοκρατική και ευημερούσα Κύπρο. Να παραδώσουμε μια πατρίδα με πολιτική και οικονομική σταθερότητα που να εμπνέει στους πολίτες της σιγουριά και εμπιστοσύνη για το σήμερα και το αύριο.
Αυτό το χρέος το οφείλουμε στους ήρωες του Αυγόρου που μνημονεύουμε σήμερα, αλλά και σε όλους τους ήρωες που έδωσαν τη ζωή τους στους εθνικούς αγώνες της πατρίδας μας.
Αιωνία και τιμημένη ας είναι η μνήμη τους.
